بخشی از مقاله
چکیده
صنعتی سازي ساختمان مجموعهاي است که اهدافی شامل حداکثر سازي استفاده از ابزار مکانیکی، رایانه و تجهیزات الکترونیکی، بهینهسازي اقتصادي، استاندارد کردن کیفیت اجزاي ساختمان، پیشساخته سازي و امکان تولید انبوه و سریع ساختمان را در فرآیندي پیوسته دنبال میکند. صنعتی سازي ساختمان داراي مزیتهاي قابلتوجهی مانند سرعت ساخت بالا، صرفهجویی در نیروي انسانی، کاهش دورریز مصالح،کیفیت بالا، امکان کنترل دقیق، ساخت و نصب ایمن و پاك، عدم تأثیرپذیري از آبوهوا و حفظ سرمایه میباشد. در مقابل، از معایب آن میتوان ضعف در اتصالات سازهاي، نیاز به سرمایه اولیه بسیار بالا، احتیاج به نیروي انسانی کارآزموده، کارخانهاي با مساحت زیاد، مشکلات حملونقل قطعات ساختهشده تا کارگاه مقصد و مسائل مربوط به حمل و نصب در مناطق شلوغ و پرجمعیت را برشمرد.
تلاش براي صنعتی سازي ساختمان از دهه 1960توسط دولت مالزي شروع شد و با تشکیل هیئت توسعه صنعت ساختوساز - CIDB - در سال 1998، این موضوع بهطورجدي تري دنبال شد،نقشه راه صنعتی سازي ساختمان دولت مالزي براي سالهاي 2003 الی 2011 و همچنین نقشه راه دوم صنعتی سازي ساختمان براي سالهاي 2011 الی 2015 نشاندهنده عزم جدي آن کشور براي صنعتی کردن فرآیند ساختوساز است. علاوه بر این در سال 2008 تصویب شد که سهم صنعتی سازي ساختمان در پروژههاي بخش دولتی نباید کمتر از 70درصد باشد. در حال حاضر صنعتی سازي ساختمان در مالزي بهطور گستردهاي مورداستفاده قرار میگیردو تقریباً بهعنوان روش اصلی در ساختمانسازي موردقبول واقع شده است. در سالهاي اخیر، سطح صنعتی سازي مورداستفاده در ساختمانها از پیشساخته سازي به استفاده از مکانیزاسیون، اتوماسیون و ربوتیک ارتقا یافته است. با عنایت به اینکه در سالهاي اخیر در ایران نیز گامهایی براي استقرار این روش ساخت برداشتهشده است، این مقاله نگاهی دارد به چالشها و تجربیات آموختهشده در استقرار سیستم تولید صنعتی ساختمانها در کشور مالزي که استفاده از آن براي برنامه ریزان و متصدیان صنعت ساختمان راهگشا خواهد بود.
واژههاي کلیدي:صنعتی سازي ساختمان، روشهاي نوین ساخت سازهها، ساختمانهاي پیشساخته، مالزي
-1 مقدمه و تعاریف
تعاریف گوناگونی براي صنعتی سازي ساختمان1 وجود دارد. صنعتی سازي از دید عموم مردم، به معنی هرگونه پیشساخته سازي است درحالیکه با توجه به مفاهیم و نگرشهاي جدید، صنعتی سازي علاوه بر پیشساخته سازي، یک فرآیند و یک تکنیک بهحساب میآید.[1] صنعتی سازي را میتوان بهعنوان فرآیند سرمایهگذاري بر روي تجهیزات، امکانات و فنآوري براي رسیدن به هدف حداکثر سازي خروجی تولید، حداقل سازي نیروي انسانی و ارتقاء کیفیت بهحساب آورد.[2] صنعتی سازي، ظرفیت بالاي خود را براي کاهش هزینهها، بهبود کیفیت و تولید محصولات پیچیده براي اکثریت مردم نشان داده است.[3] در تعریفی دیگر از صنعتی سازي میتوان آن را سازمانی عمومی بهحساب آورد که بر اساس کمیت تولیدات بنا شده است ولی محصول نهایی را بهصورت اختصاصی و فردي به استفادهکنندگان ارائه میدهد.[4]
سیستم صنعتی سازي ساختمان را میتوان ادغام زیرسیستمها و محصولات تولیدشده با یکدیگر و درنتیجه، به وجود آمدن یک فرایند کلی دانست که محصولات صنعتی سازي شده، حملونقل و تکنیک هاي مونتاژ را دربرمی گیرد.[5] بر اساس تعریف هیئت توسعه صنعت ساختمان مالزي - 2 - CIDBصنعتی سازي ساختمان یک فرآیند ساختوساز است که از تکنیک ها، محصولات، یا سیستمهاي ساختمانی بهره میگیرد تا قطعاتی پیشساخته تولید کند که در کارگاه نصب و اجرا میشوند.[6] هرچند در بعضی از تعاریف، صنعتی سازي سیستمی است که در آن قطعات بتنی بهطور پیشساخته در کارخانه یا کارگاه ساختمانی ساخته میشوند و با حداقل عملیات کارگاهی مونتاژ میشوند.[7] درمیان 22 تعریف ارائهشده که از سال 1971 تا 2011 از صنعتی سازي ساختمان ارائه شده است چند کلمه کلیدي بهصورت مشترك دیده میشود که عبارتاند از: پیش ساختگی، تولید در خارج از کارگاه ساختمانی و تولید انبوه اعضاء سازهاي.[8]
صنعتی سازي ساختمان را میتوان مجموعهاي دانست که اهدافی شامل حداکثر سازي استفاده از ابزار مکانیکی، رایانه و تجهیزات الکترونیکی، بهینهسازي اقتصادي، استاندارد کردن کیفیت اجزاي ساختمان، پیشساخته سازي و امکان تولید انبوه سریع ساختمان را در فرآیندي پیوسته دنبال میکند.سیستم صنعتی سازي ساختمان داراي مزایاي متعددي مانند سرعت ساخت بالا، راندمان بالاي ساخت، صرفهجویی در بهکارگیري نیروي کار غیرمتخصص - کارگر ساده - ، کاهش ضایعات ساختمانی کمک به حفظ محیطزیست، امکان تولید ساختمان باکیفیت بالاتر نسبت به روش سنتی، امکان نظارت و کنترل کیفیت بالاتر، قابلیت تعویض عضو معیوب یا از بین رفته با عضو جدید بدون از بین رفتن ایستایی سازه، نظافت و تمیزي بیشتر کارگاه، ایمنی بیشتر عملیات ساخت و عدم تأثیرپذیري عملیات ساختمانی از تغییرات آبوهوا و شرایط محیطی است..
از سوي دیگر، معایبی را نیز براي صنعتی سازي ساختمان میتوان برشمرد که عبارتاند از ضعف در طراحی و اجراي اتصالات میان اعضاء و تأمین یکپارچگی ساختمان، نیاز به سرمایه اولیه بالا براي استقرار یک سیستم صنعتی سازي ساختمان، نیاز به نیروي انسانی کارآزموده و متخصص که در تمامی مناطق و کارگاههاي ساختمانی قابلدسترس نیستند، نیاز به کارگاه با مساحت زیاد براي ایجاد فضاي مانور جرثقیل نصاب اعضاء سازهاي، عدم امکان حمل و نصب اعضاء صنعتی سازي شده در بافتهاي پرجمعیت و سنتی به علت سختی دسترسی وسایل حملونقل سنگین و نصاب مانند جرثقیل به کارگاه هدف و مسئله عدم توازن بین عرضه و تقاضاي موجود براي ساختمان.
-2 تاریخچه و انواع سیستمهاي صنعتی سازي ساختمان در مالزي
صنعت ساختمان بخش عمدهاي از تولید ناخالص ملی مالزي را تشکیل میدهد و دولت این کشور صنعتی سازي آن را همواره بهعنوان راهی براي رسیدن به توسعه پایدار،توصیه و تشویق کرده است. موضوع صنعتی سازي ساختمان، بحث جدیدي در مالزي نیست و حدود 50 سال در این کشور قدمت دارد. در اوایل دهه 1960، وزیر مسکن و مقامات سیاسی مالزي از کشورهاي مختلف اروپایی دیدار کردند و ایده استفاده از صنعتی سازي ساختمان در مالزي براي اولین بار مطرح شد. در سال 1964 دو پروژه پایلوت، یکی بهصورت 7 بلوك 17 طبقه و 4 بلوك 4 طبقه شامل 3000 آپارتمان ارزانقیمت و 40 واحد فروشگاهی آغاز شد. این سیستم از پانل هاي بزرگ - دال-دیوار - پیشساخته دانمارکی استفاده میکرد و هزینه آن حدود 8/1 درصد از هزینه ساخت به روش سنتی بیشتر شد.پروژه پایلوت دوم شامل 6 بلوك 17 طبقه و 3 بلوك 18طبقه شامل3699 واحد و 66 واحد فروشگاهی بود.
این پروژه از سیستم پانلهاي بتنی پیشساخته فرانسوي استفاده میکرد و هزینه تمامشده آن 2/6 درصد از روش سنتی کمتر بود. بعدازاین پروژههاي پایلوت، شرکتهاي متعدد خارجی شروع به سرمایهگذاري در صنعتی سازي ساختمان مالزي کردهاند بهطوريکه بنا برگزارشی که در سال 2003 منتشر شده است کشورهاي ایالاتمتحده آمریکا - 25% - ، آلمان - 17% - و استرالیا - 17% - بیشترین مشارکت را در استقرار صنعتی سازي در مالزي داشتهاند.[9] بعد از اتمام دو پروژه پایلوت فوقالذکر و طی سالهاي 1968 تا 1980پروژههاي متعدد دیگري توسط دیگر کشورهاي اروپایی، استرالیا و ژاپن در نقاط مختلف مالزي شروع به کار کردند.
از سال 1980 تا 1990 قراردادهاي مشارکت انتفاعی3بین پیمانکاران خارجی و داخلی شروع به گسترش کردند. در قراردادهاي فوق، یک پروژه صنعتی سازي ساختمان توسط پیمانکار داخلی و با کمک فنی شرکت - هاي - خارجی ساخته میشود. در بازه زمانی فوق، پیمانکاران داخلی سعی کردند تا نوآوري بیشتري از خود نشان دهند. همچنین مراکز تحقیقاتی نیز قدمهایی براي ساخت مسکن صنعتی سازي شده و مقرونبهصرفه برداشتند. بازه زمانی1990 تا 1994را میتوان دوره پررونق صنعت ساختوساز مالزي دانست.[10]
استفاده از روش صنعتی سازي ترکیبی - بتن و فولاد - در بسیاري از ساختمانهاي شاخص مانند: مرکز همایشهاي کوالالامپور، ایستگاه مرکزي قطار شهري4، برج کوالالامپور، فرودگاه بینالمللی کوالالامپور، برجهاي دوقلوي پتروناس - شکل - 2 و ساختمانهاي اداري شهرهاي پوتراجایا - 5پایتخت اداري جدید مالزي - و سایبرجایا6 بهطور گستردهاي مورد استفاده قرارگرفته است.از سال 1998 با تأسیس هیئت توسعه صنعت ساختمان مالزي، گسترش صنعتی سازي در قالب نقشههاي راه صنعتی سازي ساختمان دنبال شده است که در بخش 3 به آن پرداختهشده است. شکل 3 گزارش کوتاهی از 50 سال تلاش دولت مالزي براي توسعه صنعتی سازي ساختمان نشان میدهد.انواع سیستمهاي صنعتی سازي موجود در مالزي بر اساس تعریف هیئت توسعه صنعت ساختمان مالزي - - CIDB عبارتاند از: - 1 قابهاي بتنی پیشساخته و سیستمهاي باکس و پانل بتنی:7 شامل تیرها، ستونها، دالها، اتاقهاي آسانسور و اعضاء سهبعدي پیشساخته بتنی. قالبهاي دائمی اعضاء بتنی نیز شامل این دستهبندي میباشند، - 2 سیستمهاي
