بخشی از مقاله
چکیده
دریاچه ارومیه دارای سواحل کوهستانی زیبا، آب و هوای مطبوع، خاصیت لجندرمانی و جزایر متعدد همچون کبودان، اسپیرز، اشک و... با حیات وحش و پوشش گیاهی منحصر به فرد مکانی ارزشمند برای گردشگری است. در مقاله حاضر که بر اساس مطالعات کتابخانهای انجام شده است سعیشده تا چالشها، جاذبهها و قابلیتهای گردشگری دریاچه ارومیه شناسایی و راهبردهایی برای توسعه پایدار گردشگری در این منطقه ارائه شود. دریاچه ارومیه از لحاظ اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و گردشگری دارای اهمیت فراوانی است اما متاسفانه در سالهای اخیر به دلیل تغییر شرایط اقلیمی و کمتوجهی به جنبههای زیستمحیطی و دخالتهای بیرویهی انسان در اکوسیستم دریاچه و عدم مدیریت صحیح، اکوسیستم دریاچه با تهدیدات جدی مواجه گردیده است. بررسیها نشان میدهد که در صورت تداوم روند فعلی، علاوه بر اینکه توسعه گردشگری منطقه رو به افول خواهد بود این بزرگترین نعمت طبیعی دچار فلاکت زیستمحیطی شده و خطرات جبرانناپذیری در منطقه پدید خواهد آورد که برای مقابله با مشکلات فوق، مشارکت مردم محلی در حفاظت از این سرمایههای طبیعی موجود در دریاچه ارومیه و نواحی اطراف آن، گامی مهم و موثر در جهت توسعه پایدار گردشگری است.
کلمات کلیدی: گردشگری، اکوتوریسم، دریاچه ارومیه، اشتغال، توسعهروستایی.
-1 مقدمه
گردشگری راهبری برای توسعهروستایی و بازساخت روستاهاست و در کشورهای جهان سوم از گردشگری به عنوان کاتالیزوری کارآمد برای بازسازی و توسعهاجتماعی نواحی یاد شده است تا جائیکه سازمان جهانی گردشگری در بیانیه مانیل، گردشگری را نیاز اساسی در هزاره سوم معرفی کرده است - حاجی نژاد و همکاران، . - 1392 در حال حاضر اغلب کشورهای جهان در رقابتی تنگاتنگ و نزدیک، در پی بهرهگیری از توانمندیهای کشور خود هستند تا بتوانند سهم بیشتری از درآمد ناشی از صنعت گردشگری را به خود اختصاص دهند - رخشانی نصب، ضرابی، . - 1388 بر اساس آمار ارائه شده توسط سازمان جهانی توریسم - wot - قسمت عمدهای از معضل اشتغال در کشورهای در حال توسعه نیروی انسانی فراوان و سرمایه محدود است، لذا گسترش صنعت گردشگری در این کشورها مثمرثمر واقع خواهد شد این صنعت منجر به تأثیرات مختلف اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و زیستمحیطی در جامعه میزبان میشود - مرادی نژاد، نظری، . - 1382 به منظور توسعه پایدار روستایی و برخورداری روستاییان از معیشت پایدار، میتوان از فعالیتهای مکمل کشاورزی در روستاها بهره گرفت که در این میان گردشگری روستایی، امکان افزایش درآمد خانوارهای روستایی، اشتغالزایی و جلوگیری از مهاجرتهای روستایی را در بستر بهبود کیفیت زندگی و توزیع متعادل خدمات و تسهیلات رفاهی در روستا فراهم میکند - شهیدی و همکاران، . - 1388
دریاچه ارومیه و روستاهای مجاور آن، توانایی آن را دارند که به یکی از کانونهای مهم گردشگری تبدیل شوند از قابلیت-های این دریاچه برای گردشگری، اکوتوریسم است که میتواند علاوه بر طبیعت گردان داخلی، زمینه ساز جذب گردشگران خارجی باشد - کریمی و همکاران، - 1391 که هدف اصلی آن حفاظت از محیطزیست است - رخشانی نسب، ضرابی، . - 1388 نگرشی عمیق به وضعیت جهان در طی نیمه دوم قرن بیستم و اوایل قرن بیست و یکم نشان میدهد که تغییرات عظیمی در ساختار اکوسیستمها از جمله دریاچه ارومیه بوجود آمده است و با بحران بوجود آمده در سال های اخیر، قابلیت اکوتوریسمی این مجموعه ارزشمند در معرض تهدید جدی قرار گرفته است - بدوی، اکبری، . - 1391
-2 معرفی دریاچه ارومیه
دریاچه ارومیه در ارتفاع 1276 متر از سطح دریاهای آزاد قرار گرفته است. این دریاچه به عنوان بزرگترین آبگیر دائمی آسیای غربی و محیطزیست برای میگوی آرتمیا در غرب فلات ایران، در حد فاصل طولهای جغرافیایی 45 تا 46 شرقی و عرض جغرافیایی37 تا 38/5 درجه شمالی واقع شده است. این دریاچه، بیستمین دریاچه جهان و بزرگترین دریاچه داخلی کشور و همچنین بعد از دریای بحرالمیت شورترین دریاچه جهان - صالح پور، - 1392 و طول آن 121 کیلومتر و پهنای آن بین 13 - کمپهناترین قسمت - تا 31 کیلومتر - پهنترین قسمت - متغیر بوده و مساحت آن بین 3111 تا 1111 کیلومتر مربع در نوسان است این تغییر مساحت بهعلّت بالا و پائین رفتن سطح آب دریاچه میباشد - بدوی، اکبری، - 1391
و ژرفای آن در نقاط مختلف بین 5 تا 16 متر متغیر است - رجب پور، . - 1389 این دریاچه دارای 102 جزیره کوچک و بزرگ میباشد که در قالب یک بیوسفر استثنایی، حفاظت شده از طرف سازمان یونسکو به عنوان یک میراث طبیعی شناخته شده است و در سطح ملی نیز به صورت یک پارک ملی مدیریت میشود از طرف دیگر این دریاچه جزو تالابهای بینالمللی کنوانسیون رامسر و از نظر تنوع زیستی در فهرست مناطق مهم بینالمللی پرندگان به ثبت رسیده است - صالح پور، . - 1392 این دریاچه به دلیل قابل کشتیرانی بودن، بنادری دارد که مهمترین آنها شرفخانه و گلمانخانه هستند و در زمینه حمل و نقل مسافر و بار و انبارداری فعالیت میکنند و با دارا بودن 220 تا 280 گرم در لیتر از نمکهای گوناگون به صورت محلول، در ردیف یکی از مهمترین دریاچههای فوقاشباع از نمک محسوب میشود - سقایی و عبداللهی، . - 1383
-3 جاذبهها و قابلیتهای گردشگری دریاچه ارومیه
دریاچه ارومیه با داشتن چشم اندازهای متنوع طبیعی از جمله کوه های اطراف و مراتع سرسبز، جزایر متعدد و حیرت انگیز همچون جزیره کبودان - قویون داغی - ، آرزو، اشک، اسپیر و ... از امکانات مناسبی برای شنا و ورزشهای آبی برخوردارند - رجب پور، - 1389 و تالابهای اقماری فراوان، جاذبههای اکوتوریستی شگرفی را به منطقه بخشیدهاند - صالح پور، . - 1392 از میان جزیرهها، جزیره کبودان بزرگترین آنها و تنها جزیره این دریاچه است که در طول سال آب شیرین دارد - سقایی و عبداللهی، - 1383 و با وسعت 3175 هکتار یکی از حیرت انگیزترین جزایر در شرق این دریاچه، با حیات وحش متنوع شامل حیواناتی است از قبیل موش صحرایی، قوچ، میش و پلنگ و انواع پرندگان آبخیز چون فلامینگو، پلیگان، تنجه، آنقوت، کاکایی و... زیست میکنند.
و بخشهایی از جزیره پوشیده از جنگلهای پسته وحشی، بادام کوهی و گیاهانی شامل گوجه وحشی، جو وحشی، رس کوهی و دم اسبی میباشد. آرزو، اشک و اسپیر از دیگر جزایر مهم دریاچه میباشند که همه ساله پذیرای پرندگان زمستان گذران زیادی میباشند - صالح پور، . - 1392 تاکنون 186 گونه متعلق به 22 خانواده از پرندگان بومی و مهاجر در پارک ملی دریاچه شناسایی شده است - سقایی و عبداللهی، . - 1383 بطور کلی این دریاچه در حال حاضر دارای 531 گونه گیاهی، 25 گونه پستاندار، 113 گونه پرنده و 15 گونه خزنده و دوزیست میباشد - بدوی و اکبری، . - 1391
دریاچه ارومیه یکی از ارزشمندترین زیست بومهای آبی ایران، زیستگاه مناسبی برای آبزیان و دیگر حیوانات وحشی است - صالح پور، . - 1392 درههای موجود در جزایر بزرگ دریاچه به عنوان زیستگاه اصلی حیات وحش از دیگر جاذبههای گرشگری دریاچه هستند که از آن میان میتوان به درههای زرشک درهسی، داغداغان و... اشاره کرد که به علت دارا بودن پوشش گیاهی بسیار خوب و سنگ آبهای عمیق، مهم ترین زیستگاه گوزن زرد ایرانی هستند - سقایی و عبداللهی، . - 1383 و همچنین آب و لجن این دریاچه به دلیل داشتن املاح معدنی فراوان از جمله کلرورسدیم و کلرورکلسیم و منیزیم، خاصیت درمانی و ضدعفونی دارد و برای مداوای
