بخشی از مقاله
چکیده
بهره مندی از آثار و نتایج گردشگری روستایی نیازمند ارزیابی و بررسی و شناخت چالش های این نواحی جهت توسعه گردشگری پایدار در این نواحی می باشد. در همین راستا، در تحقیق حاضر به بررسی و شناخت چالش های جهت توسعه گردشگری پایدار و در منطقه مورد مطالعه پرداخته شده است. تحقیق حاضر از نظر نوع کاربردی، از نظر ماهیت و روش به صورت توصیفی- تحلیلی میباشد. روش گردآوری اطلاعات به صورت کتابخانهای و میدانی - پرسشنامه - ، روش تجزیه و تحلیل به صورت توصیفی و استنباطی - مدل پرومتی و ضریب همبستگی - میباشد. قابل ذکر است که یکی از مراحل مدل پرومتی 1 وزن دهی به شاخصها میباشد. در تحقیق حاضر وزن دهی شاخصها به روش دلفی انجام شده است. نتایج بدست آمده از تحقیق نشان می دهد، نبود امکانات مهمترین چالش روستاهای استان زنجان جهت توسعه گردشگری می باشد.
مقدمه
یکی از رویکردهای نوین جهت بهره مندی از زمینه های مختلف مناطق جهت دستیابی به توسعه یافتگی، توجه به قابلیت های گردشگری می باشد - امینی و همکاران، 1394 و سجادی و احمدی، . - 1392 اقتصاد گردشگری اغلب توسط طرفدارانش با عنوان" محرک رشد اقتصادی، توسعه فراگیر و پایداری زیست محیطی" نام برده شده - سازمان جهانی گردشگری2، - 2013 و به عنوان یک سهم مثبتی برای رفاه جامعه - شورای گردشگری و سفر جهانی3، - 2013 بهبود اوضاع اقتصادی بعد از ایجاد بحران - چوهان و خانا4، - 2009 و ایجاد تنوع اقتصادی - هرب5، 2009، آینی و ایبوهان6، - 2012 توصیف شده است. در بسیاری از مناطق، فرهنگ و طبیعت از منابع اصلی برای جذب گردشگری می باشد، اما عواملی چون مسائل محلی مانند مشارکت اجتماعی اعتماد و انسجام اجتماعی و نقش آن در توسعه گردشگری به ندرت در ادبیات علمی مورد بحث و بررسی قرار گرفته است - حکیم و ناکاجوشی7، . - 2008
در حال یکی از رویکردهای مورد تاکید محققان جهت دستیابی به تنوع اقتصادی و توسعه پایدار در نواحی روستایی، توسعه گردشگری می باشد. بررسی ها نشان می دهد، اقتصاد گردشگری در حال حاضر چهارمین بخش اقتصادی دنیا بعد از سوخت، مواد شیمیایی و محصولات خودرو از نظر تولید ناخالص بوده و ارزش افزوده عمده بسیاری از کشورهای جهان را تشکیل می دهد . - UNWTO, 2010,8, Dwyer and Spurr, 2011,4 - همچنین گردشگری به عنوان منبع اصلی کسب ارز خارجی برای یک سوم از کشورهای در حال توسعه و نیمی از کشورهای توسعه یافته به شمار می آید و به عنوان راهکاری جهت توسعه بخش های دیگر اقتصاد و رویکردی مطمئن جهت ایجاد تنوع اقتصادی و خارج شدن از اقتصاد تک محصولی به شمار می رود . - Herb ,2009,378 ,Ayeni and
در حال حاضر، تاکید فزاینده بر اتخاذ یک رویکرد درونی برای توسعه است، این رویکرد دلالت بر یک فرآیند تحرک اجتماعی محلی بوده و نیاز به یک ساختار سازمانی که باعث ایجاد منافع متنوع برای تمام گروه های جامعه و استفاده از ظرفیت های جوامع محلی دارد می شود دارد - جارود و همکاران1، 2006، لی2، . - 2006 بررسی ها نشان می دهد، گردشگری که مبتنی بر مبنای مشارکت فعال اعضای جامعه و توانمند سازی مردم محلی در دستیابی به فرصت گردشگری باعث ایجاد منافع برای کل اعضای جامعه می شود - کلاور3، 2005، جونس4، 2005، ساکسن5، . - 2006 با توجه به تنوع آب وهوایی و توپوگرافی ایران و مناطق زیبا و بکر و دست نخورده روستایی در هر قسمت از کشور می توان با ایجاد بستر های لازم برای شکل گیری و گسترش گردشگری سبز روستایی ایران قدم های موثری برداشت.
کارشناسان صنعت گردشگری معتقدند که ایران به لحاظ ظرفیت های برنامه ریزی صنعت گردشگری جزء 10 کشور اول جهان محسوب می شود، درحالیکه سهم ایران از درآمد بازار بین المللی صنعت گردشگری بسیار کم بوده است و مبدا بیش از 80 درصد گردش گر های ورودی از کشور های همجوار است. با اندکی تعمق می توان به این حقیقت پی برد که صنعت گردشگری در ایران به مفهوم واقعی خود نتوانسته است در تولید درآمد و بهبود شرایط اقتصاد ملی و ناحیه ای موفق باشد - حسنوند، . - 3 :1390 استان زنجان، منطقهای خوش آب وهوا و دارای پتانسیل بالایی در زمینه گردشگری خصوصا گردشگری روستایی است. این استان با دارا بودن روستاهایی که در کرانه ابهر رود و قزل اوزن و زنجان رود قرار گرفته و همچنین دارا بودن ارتفاعات بکر می تواند در زمینه توسعه گردشگری پایدار روستایی موفقیت های چشمگیری را بدست بیاورد. در همین راستا در تحقیق حاضر به برنامه ریزی استراتژیک برای توسعه ی پایدار گردشگری در روستاهای استان زنجان پر داخته خواهد شد.
مبانی نظری
لغت گردشگریtourism از کلمه tour به معنی گشتن اخذ شده که ریشه در لغت لاتین turns به معنی دور زدن، رفت و برگشت بین مبدأ و مقصد و چرخش دارد که از یونانی به اسپانیایی و فرانسه و در نهایت به انگلیسی راه یافته است Oxford:1970¸18 - به نقل از پاپلی یزدی،. - 19: 1386 صنعت گردشگری سومین پدیده اقتصادی پویا پس از صنایع نفت و خودرو به شمار می رود وسازمان توسعه و همکاری جهانی6، این صنعت را پس از بانکداری،دومین بخش خدمات درتجارت بین المللی معرفی کرده است - . - OECD, 2005:20تا اواخر دهه 1970، گردشگری به عنوان فعالیتی طلایی و بدون دود - آلودگی - معرفی و همواره بر پیامد های مطلوب و منافع آن بویژه منافع اقتصادی تاکید می شد.
- Choi, - 2003 : 77 .همانطور که سازمان جهانی گردشگری اعلام کرده است چشم انداز صنعت گردشگری در آینده بسیار امید وار کننده است و در سال 2020 تعداد گردشگران بین المللی به 1/602 میلیارد نفر می رسد و میزان گردش مالی آن در سال 2020 به 2 تریلیون دلار در سال خواهد رسید - - UNWTO, 2011: 21 که سهم آسیا و اقیانوسیه 438 میلیون نفر است و شورای جهانی سفر و گردشگری در گزارش های خود که به بررسی اثرات اقتصادی گردشگری در 181 کشور جهان از جمله ایران تا سال 2020 پرداخته است وضعیت نامطلوبی را برای آینده گردشگری ایران پیش بینی کرده است. - World - travel and tourism council, 2009
گردشگری عبارت است از:» فعالیت های افرادی که برای استراحت، کار و دلائل دیگر به خارج از محیط سکونت معمول خویش سفر کرده، حداکثر برای 1 سال متوالی در آنجا اقامت می کنند - «پاپلی یزدی،. - 13: 1386 گردشگری باید خود بخشی از محیط های طبیعی وفرهنگی وانسانی باشد تاتعادل بین آنها را حفظ کند - Altinay,2005:274 - زیرا بخش عظیمی ازفعالیتهای تفریحی به طورمستقیم به منابع طبیعی در مقصد وابسته است - . - Dolnicar,2008:672
گردشگری از دیدگاه آرتورباتان» 1مجموعه مسافرت هایی را در بر می گیرد که به منظور استراحت، تفریح، تجارت یا دیگر فعالیت های شغلی یا به منظور شرکت در مراسم خاص انجام می گیرد و نبود شخص گردشگر در محل سکونت دائم خود طی این مسافرت موقتی و گذراست« - رضوانی،33: 1374 به نقل از تقدیسی زنجانی،. - 3: 1386 گردشگری از عرصه های نو وزمینه های جدید پیشرفت امروزی است. گردشگری از یک سو به علت اهمیت اقتصادی و از سوی دیگر به دلیل اثرات اجتماعی و فرهنگی از اهمیت ویژه ای برخورداراست، در واقع گردشگری، نوعی ایجاد ارتباط وتبادل فرهنگ، میان ملت ها به حساب می آید - آسایش،. - 122: 1381
به طور عمده تعاریف گردشگری به دو قسمت تقسیم می شوند، قسمتی که فعالیت های اجتماعی آن را مورد بررسی قرار می دهد و قسمتی که نمایانگر فعالیت های اقتصادی یا صنعتی است و تقسیم بندی که ماهیت گردشگری را از بعد اجتماعی بررسی می کند، تعریف مفهومی است و تقسیم بندی که سعی در شناساندن انواع مختلف گردشگری و فعالیت های مختلف آن از نظر آماری و رسمی دارد، تعریفی فنی از گردشگری را شرح می دهد - شارپلی،. - 9: 1380
گردشگری پدیده ای است که نکه از دیر زمان درجوامع انسانی وجود داشته است و به تدریج درطی مراحل تاریخی مختلف به موضوعی فنی، اقتصادی،اجتماعی، اکولوژیکی کنونی خود رسیده است - رضوانی، . - 27: 1376 توسعه گردشگری شامل طیف گسترده ای از فعالیت های درگیر در ساخت وساز، تعمیر و نگه داری امکاناتی مانند هتل ها، اقامتگاه های تفریحی، رستوران ها و ... در مناطق خوش منظره و زیبا در مقاصد گردشگری است - . - Kariminia,2012:4 در ادامه در جدول - - 2 -4 به برخی از مهم ترین تعاریف ارائه شده از گردشگری اشاره می شود.
