بخشی از مقاله
چکیده:
هدف اصلی این تحقیق بررسی موانع توسعه گردشگري روستایی در روستاهاي هدف گردشگري شهرستان همدان میباشد. این تحقیق از نوع توصیفی بوده که با استفاده از روش پیمایش انجام گرفته است. از بین روستاهاي هدف گردشگري شهرستان همدان سه روستاي ورکانه، سیمین ابرو و خاکو به عنوان نمونه انتخاب و مورد بررسی قرار گرفتهاند. جامعه آماري این تحقیق را اعضاي شوراهاي اسلامی و تعدادي از سرپرستان خانوارهاي روستایی تشکیل میدهند که از بین آنها 122 نفر به صورت تصادفی انتخاب شدند. ابزار اصلی تحقیق پرسشنامه بوده که دقت شاخصها و گویههاي آن یا روایی صوري توسط متخصصان فن مورد تأیید قرار گرفته است. براي بررسی پایایی ابزار تحقیق پرسشنامه در اختیار تعدادي از روستاییان قرار گرفت و نتایج آن بررسی و آلفاي کرونباخ آن محاسبه گردید و رقم 81 صدم به دست آمد که رقم قابل قبولی است. جهت تجزیه و تحلیل دادهها از آمارههاي توصیفی و استنباطی نظیر فراوانی، درصد، میانگین، ضریب تغییرات و تحلیل عاملی استفاده شد. نتایج تحلیل عاملی موانع توسعه گردشگري در روستاهاي مورد مطالعه نشان میدهد که 4 عامل زیرساختی، فرهنگی، برنامهریزي و مدیریتی و همچنین اطلاعارسانی و تبلیغاتی در مجموع 63/17 درصد از واریانس را تبیین میکنند.
کلیدواژهها: گردشگري روستایی، موانع گردشگري، روستاهاي هدف گردشگري، شهرستان همدان.
-1مقدمه
گردشگري روستایی به طور مشخص از دهه 1950 به بعد گسترش یافت. در ابتدا یعنی در دهه هاي 1960 و 1970 گردشگري روستایی از جنبه اقتصادي براي جوامع محلی مورد توجه قرار گرفت. بعد از آن توسعه گردشگري روستایی به عنوان ابزاري براي توسعه جوامع روستایی مطرح گردید و در این مدت صاحبنظران سعی کرده اند با ارائه الگوها و روش هاي مختلف، نقش گردشگري را در تجدید حیات اقتصادي و اجتماعی افزایش دهند. امروزه ابعاد مختلف اقتصادي، اجتماعی، فرهنگی و زیست محیطی گردشگري روستایی مطرح و مورد توجه است - رضوانی و همکاران، . - 1384 گردشگري روستایی راهکاري است که آثار اقتصادي مهمی داشته و به نوعی می تواند به کند شدن روند تخلیه سکونتگاه هاي روستایی و کاهش مهاجرت کمک کند. توسعه گردشگري به عنوان راهبردي براي توسعه روستایی نسبتاً، تفکر جدیدي است که سیاستگزاران محلی در جوامع روستایی به اهمیت این راهبرد پی برده اند - افتخاري و قادري، . - 1381 به طوري که توسعه گردشگري، در اغلب کشورهاي جهان مورد توجه قرار گرفته و نتایج مثبتی هم به همراه داشته است. تعداد قابل توجهی از روستاها به لحاظ موقعیت مکانی و داشتن عناصر مهم جذب گردشگر، زمینه مناسبی براي توسعه گردشگري دارند. اما با توجه به پتانسیل هاي که برخی از روستاها در زمینه توسعه گردشگري دارند موانعی نیز باعث می شود که گردشگري در این نواحی رونق پیدا نکند لذا لازم است که مهمترین موانع توسعه گردشگري مورد بررسی قرار گیرد تا با رفع آن ها زمینه براي توسعه گردشگري فراهم شود.
-2 مبانی نظري تحقیق
گردشگري روستایی یکی از انواع مختلف گردشگري است و شامل فعالیت ها و گونه هاي مختلف گردشگري در محیط هاي روستایی و پیرامون آن ها می شود و نیز در بردارندة ارزش ها و آثار متفاوتی براي محیط زیست روستا اعم از طبیعی و انسانی است . - Soteriades, 2002 - گردشگري روستایی بخشی از بازار گردشگري و منبعی براي اشتغال و درآمد بوده و می توان آن را ابزار مهمی براي توسعه اقتصادي – اجتماعی و اکولوژیکی جوامع روستایی قلمداد کرد. در کشورهاي بسیاري این امر با خط مشی هاي کشاورزي در ارتباط است و غالباً به عنوان راهبردي براي حفظ محیط زیست و فرهنگ سنتی روستایی ارتقاء داده می شود - افتخاري و قادري، . - 1381 به عبارتی با توجه به نقشی که گردشگري روستایی در متنوع سازي اقتصاد و توسعه پایدار دارد، زمینه ساز ایجاد اشتغال و درآمد بوده و موجبات توسعه مناطق توسعه نیافته را فراهم می آورد.
گردشگري روستایی می تواند راهبردي براي توسعه همه جانبه دولت از نظر اقتصادي، اجتماعی و زیست محیطی باشد. از نظر اقتصادي، گردشگري روستایی می تواند اثرات اقتصادي مهمی در نواحی روستایی در بر داشته باشد.گردشگران روستایی براي اقامت، خرید کالاهاي محلی، و خدمات پول می پردازند. این پول ها در فعالیت هاي محلی جریان می یابد و موجب تحرك مناطق روستایی در برآورده کردن هر چه بهتر و بیشتر نیازهاي بازدیدکنندگان می شود و اثرات مهم اقتصادي آن به کند شدن روند تخلیه سکونتگاه هاي روستایی منتهی می شود - جوان و سقایی، . - 1383 عوامل متعددي در توسعه گردشگري نقش دارند که ارتباط و تعامل بین آن ها، سبب توسعه گردشگري می شود. سه عامل اصلی در توسعه گردشگري عبارتند از: گردشگران، مردم منطقه و ویژگی هاي منطقه - الوانی و پیروز بخت، . - 1385 در زمینه توسعه گردشگري روستایی محسنی - 1388 - ، نیز معتقد است گسترش امکانات رفاهی و زیربنایی، بهبود بهداشت، بهبود خطوط ارتباطی از جمله فعالیت هاي است که به بهبود وضعیت گردشگري کمک می کند.
در یک نگاه کلی، برخی از عوامل مؤثر بر توسعه صنعت توریسم و گردشگري عبارتند از: وجود امکانات رفاهی و اقامتی مناسب، امنیت کافی براي گردشگران، وجود جاده هاي مناسب، وجود خدمات بهداشتی در مراکز اقامتی و بین راهی، وجود قوانین مناسب براي ورود و خروج گردشگران، تبلیغات مناسب و رفتارهاي فرهنگی مناسب. فقدان یا کمبود هر یک از موارد اشاره شده می تواند به عنوان مانعی براي توسعه گردشگري به خصوص در نواحی روستایی به حساب آید. به طوري که زاهدي - - 1377، معتقد است عدم آگاهی مردم نسبت به اثرات اقتصادي گردشگري، عدم تبلیغات و اطلاع رسانی، کمبود امکانات و خدمات رفاهی و عدم ارتباط و هماهنگی کافی بین سازمان ها و مؤسسات از موانع توسعه توریسم به شمار می رود. صادقی - 1384 - و ناصري - 1375 - نیز عدم امکانات و تأسیسات رفاهی و تبلیغات در مورد روستاها را از مشکلات گردشگري روستایی می دانند. در این میان رضایی - 1382 - معتقد است علاوه بر عدم وجود امکانات و تأسیسات رفاهی و تبلیغات در مورد روستاها، عدم برنامه ریزي مناسب در زمینه گردشگري نیز از موانع گسترش گردشگري روستایی است. باباخانزاده - 1389 - نیز ضعف تأسیسات اقامتی و پذیرایی، ضعف سیستم حمل و نقل، ضعف تأسیسات بهداشتی و همچنین ضعف خدمات فراغتی را از مهمترین موانع توسعه گردشگري می داند.
-3روش تحقیق
در این تحقیق روش مطالعه توصیفی- تحلیلی است که به جمع آوري اطلاعات مورد نیاز از دو شیوه کتابخانهاي و مطالعات میدانی انجام شده است. در بخش مطالعات کتابخانه اي، مبانی نظري و سوابق مطالعاتی موضوع بررسی و بر این مبنا، تعدادي از موانع و مشکلات توسعه گردشگري روستایی شناسایی شد. جامعه آماري این تحقیق را اعضاء شورهاي اسلامی 9 - نفر - و سرپرستان خانوارهاي روستایی 112 - نفر - ، روستاهاي ورکانه، سیمین ابرو و خاکو تشکیل می دهند. ابزار گردآوري اطلاعات در این تحقیق، پرسشنامه است. از طریق این ابزار مهمترین موانع توسعه گردشگري روستایی به کمک 18 سوال مورد بررسی قرار گرفته است. براي امتیازدهی متغیرهاي مورد بررسی از طیف پنج قسمتی لیکرت استفاده شده است. براي تجزیه و تحلیل اطلاعات از آمار توصیفی - میانگین، واریانس، انحراف معیار، فراوانی و غیره - و تحلیل عاملی براي استخراج مهمترین موانع استفاده شده است.
-4 محدوده مورد مطالعه
محدوده مورد مطالعه بخش مرکزي شهرستان همدان می باشد. براساس آخرین آمارها، محدوده مورد مطالعه داراي شش دهستان و 45 نقطه روستایی می باشد. سکونتگاههاي روستایی این ناحیه به علت استقرار در دامنه کوه الوند، داراي جاذبه غنی طبیعت گردي، براي گردشگران می باشند. از بین روستاهاي هدف گردشگري بخش مرکزي همدان سه روستاي ورکانه، سیمین ابرو و خاکو به عنوان نمونه انتخاب شده اند.
روستاي ورکانه در 29 کیلومتري شهرستان همدان واقع شده است و یکی از روستاهاي دهستان الوند کوه شرقی به حساب می آید. از جاذبه هاي گردشگري این روستا می توان به باغات، جنگل ها، رودخانه ورکانه، بافت و معماري سنگی خانه هاي روستا، اصطبل تاریخی اسب و آداب و روسوم خاص این روستا اشاره کرد.روستاي سیمین نیز در 25 کیلومتري شهرستان همدان واقع شده و یکی از روستاهاي دهستان ابرو است. این روستا به دلیل طبیعت زیبایی که دارد جزء روستاهاي هدف گردشگري به بخش مرکزي شهرستان همدان به حساب می آید.
