بخشی از مقاله
چکیده
زندگی اجتماعی انسان، تحت حاکمیت قواعد و هنجارهای اجتماعی است. هنجارها و قواعدی که در رفتارها از آنها پیروی میشود، به زندگی اجتماعی خصلتی منظم و قابل پیشبینی میبخشد. عدم رعایت قوانین راهنمایی و رانندگی، یکی از نمادهای بارز کجرفتاریهای اجتماعی در کلانشهرها میباشد .[1] بی توجهی به مقررات راهنمایی و رانندگی به عنوان یکی از علل بروز مشکلات، معضلات و حوادث ترافیکی، تابعی از عوامل فرهنگی، اجتماعی، اقتصادی و جغرافیایی است. این در حالی است که اصلی ترین علت بروز تخلفات رانندگی در ایران، عامل انسانی است که از دیدگاه علوم روانشناسی، جامعه شناسی، علوم تربیتی و بهداشت قابل بررسی است که در این مقاله از دیدگاه روانشناسی به آن پرداخته شده است.
هدف اصلی این مقاله بررسی علل تخلفات رانندگی سطح شهر اصفهان از دیدگاه رانندگان میباشد که بر اساس تحلیل نظریههای انگیزشی، انگیزههای تخلف و سرپیچی از قوانین و مقررات توسط رانندگان شهر اصفهان مورد بررسی قرار گرفته است. شناسایی انگیزه انجام تخلفات و مرتفع نمودن آنها، در واقع مصداق کاملی از »پیشگیری بهتر از درمان است«، میباشد. در این مقاله سعی شده است تا به دور از جزئیات که میتوانست مسیر تحقیق را از هدف اصلی دور نماید، موارد کلی که بر اساس اهم تخلفات ثبت شده بر روی برگه جریمه مشخص گردیده، مورد بررسی و نظرسنجی قرار گیرد. در این راستا پس از شناسایی انگیزهها و عوامل تخلفات رانندگان، این عوامل در 5 گروه شامل فرهنگی، شخصیتی، محیطی، نقص فنی و ویژگیهای وسیله نقلیه، دستهبندی شده و در نهایت ارتباط این 5 گروه عوامل و نوع تخلف رانندگی مورد بررسی قرار گرفته است.
مقدمه
حوادث رانندگی و پیامدهای آن به ویژه در کشورهای در حال توسعه، به عنوان یکی از مهمترین علل مرگ و میر و جراحات محسوب میشوند. در کشور ما نیز حوادث رانندگی علاوه بر وارد کردن صدمات اقتصادی، باعث تلفات شدید انسانی میشود .[2] برآورد شده است که سالانه دو میلیون نفر در سراسر جهان بر اثر تصادفات، جان خود را از دست میدهند .[3] تعداد مجروحان رانندگی در سال، بیش از 15 میلیون نفر تخمین زده میشود .[4] کشور ما نیز از این قاعده مستثنی نیست، اما آنچه کشور ما را در این زمینه متمایز میکند، روند رو به رشد حوادث رانندگی در کشور و مقایسه آن با سایر کشورهای جهان است. آمار حوادث رانندگی در ایران موید میزان بالا و غیرمتعارف تخلفات رانندگی است که هر ساله زیانهای جبران ناپذیر اقتصادی و آسیب-های اجتماعی را باعث می گردد.
[5] که بسیاری از این زیانها با استفاده بهینه از امکانات فعلی کشور قابل پیشگیری است. ابعاد جرایم رانندگی در کشور حیرت انگیز است. وقوع 26571 فقره تصادف رانندگی در سال 1388 در شهر اصفهان تنها بخشی از تخلفات شورت گرفته است که به شکل قابل قیاس و رویت خود را نشان داده است.[6] در این مقاله سعی بر آن شده است تا تصویری از تخلفات رانندگی - با تأکید بر تصادف - ، ریشهها و ابعاد آنها و وضع عمومی تخلفات در شرایط کنونی شهر ارائه شود. از آنجا که تجزیه و تحلیل تخلفات تا حد زیادی بستگی به آگاهی کامل از خصوصیات رانندگان، وسایل نقلیه، راهها و ارتباط میان آنها و نیز گزارش دقیق و کامل تخلفات دارد، لذا دو گروه هدف در این مقاله دنبال شده است. هدف اصلی مقاله شناسایی علل تخلفات رانندگی رانندگان سطح شهر از دیدگاه رانندگان میباشد و اهداف فرعی مقاله، بررسی جزئیات علل محیطی، انسانی و وسیله نقلیه تخلفات است.
انواع تخلفات و عوامل مؤثر در بروز آنها
در ابتدای این بخش تعریفی از تخلف و انگیزه تخلف ارائه شده است. طبق تعاریف حقوقی، منظور از تخلف، اعمال مجرمانهای که جزای آنها در قانون، واجد جنبه تکدیری است مانند سد معبر و عبور از چراغ قرمز .[7] همچنین در اصطلاح روانشناسی، انگیزه تخلف عبارت است از تمایلات خودآگاه یا ناخودآگاه که رغبت و شوق را برای ارتکاب جرم در مجرم ایجاد می-کند.[8] اولین قدم به منظور ارائه راهکار برای کاهش تخلفات رانندگی، شناخت انواع تخلفات و دلایل بروز این تخلفات است.
یک دسته از مهمترین عوامل بروز تخلفات ترافیکی وابسته به انسان و رفتارهای وی میباشد. ویژگیهای رفتاری رانندگان و انگیزههای آنها از انجام تخلفات، تأثیر زیادی در تعداد و نوع تخلفات دارد. در مطالعاتی که در راستای شناخت و کاهش تخلفات ترافیکی در سالهای اخیر در کشورهای توسعه یافته صورت گرفته است، ویژگیهای رفتاری رانندگان و مقوله انگیزه تخلفات و چگونگی تأثیر آنها در بروز تصادفات، مورد توجه خاص قرار گرفته است. عوارض ناشی از بی توجهی نسبت به مقررات راهنمایی و رانندگی در شهرهای بزرگ را میتوان از ابعاد گوناگون فردی، خانوادگی، اجتماعی، سیاسی، اقتصادی و محیطی تقسیم کرد. اما در پاسخ به این سؤال که »چرا مردم یک شهر نسبت به رعایت مقررات راهنمایی و رانندگی توجه کافی نشان نمیدهند و بعضاً مرتکب خلاف میشوند؟«، میتوان دلایل بسیاری از جمله موارد زیر را ارائه داد:
- عدم آگاهی نسبت به عواقب و آثار منفی بیتوجهی نسبت به مقررات
- عادت به بینظمی در رانندگی
- فقدان احساس مسؤولیت در مقابل دیگران و بی اعتنایی به حقوق آنها
