بخشی از مقاله
چکیده :
سیر تکاملی بازار در ایران به ایران باستان باز می گردد که با تلاش ایرانیان برای در انحصار داشتن راه حمل و نقل کالا میان خاور و باختر سرمایه ای هنگفتی را نصیب ایران زمین نمایند و با توجه به اینکه اقتصاد بر پایه کشاورزی و دامپروری تکیه داشت گسترش دادن صنعت داد و ستد می توانست به اقتصادشان کمک کند .بازار ها بر اساس "نیاز"به وجود آمدند و مردم در مناطقی هر چند موقت گرد هم می آمدند به تعاملات اجتماعی و اقتصادی می پرداختند .رفته رفته این نیاز ها باعث ایجای فضاهایی ثابت گردید که در گذر زمان تکامل پیدا کرد و به صورت مجزایی از فضا های دیگر قرار گرفت در این مقاله به تاریخچه این فضا و مراحل تکمیل شدن آن از گذشته تا به امروز و انواع آن می پردازد .
هنگامی که شخصی یا افرادی که مورد توجه و علاقه مردم بودند به شهری وارد میشدند، ورود آنها غالباً از سمت دروازه بازار بود لذا می توان بازار را شاه راه اصلی شهر ها در گذشته دانسته و بیشترین تاثیر آن دوران را در شکل گیری شهر ها داشته است. وجود راسته بازار ها از گذشته باعث پیدایش قسمت های مختلفی در بازار ها گردید،تیمچه ،خان،کوی های اصلی و فرعی گردید .پس از کاروانسراها که امکانات رفاهی برای اسکان موقت کاروان ها داشتد،بازار ها مسیر دیگری را طی کرده و آرام آرام به سمت قیصریه ها و تیمچه ها و بدستان رفت که امکان اسکان در آنها وجود نداشت و سیر تکاملی بازار ها از آن بازار های قدیمی ایران باستان که یک دکان یا چند دکان متمرکز ×داشت به روزگاری رسیده که انواع بازار به وجود امده که ،بازار های روز،بازار های منطقه ای ،بازار های بین المللی از آن دسته اند.
واژه های کلیدی: بازار ،تاریخچه ،شکل گیری ،رفاهی،گسترش
مقدمه
بازار به معنی محل خرید و فروش و عرضه کالاست. واژه بازار قدمت بسیاری دارد و در فارسی میانه به صورت "وازار" و در پارتی به صورت "واژار" مورد.استفاده قرار می گرفته است. این واژه فارسی به زبان های عربی، ترکی، عثمانی و برخی از کشورهای اروپایی نیز راه یافته است در تمام دوره های سیاسی و اجتماعی ایران از .تاریخجه بازار با شکل گیری شهرنشینی در ایران همزمان است و به حدود ده هزار سال پیش باز می گردددوره هخامنشی تا ساسانیان و بعد از اسلام شاهد گسترش تأثیرات اجتماعی، اقتصادی و سیاسی بازارها و ایجاد معماری فاخر با کارکرد های مختلف در.سطوح صنوف بهره برداران و ارتباط این مجتمع های عظیم تجاری با امکانات رفاهی و تفریحی بوده ایم اما آنچه امروز از بازارهای قدیمی در ایران باقی مانده است و هنوز نیز با همان کارکرد قدیمی حیات دارد بیشتر متعلق به دوران صفویه به بعد است.
دراین دوره بازارهای شهرهای بزرگی مانند اصفهان، تبریز، مشهد، قزوین و شیراز به شدت گسترش یافته و در کنار راسته های قدیمی و شماری از.کاروانسراها، حمام ها، مدارس علمیه، خانقاه ها و امکانات تفریحی مثل پارک ها و زمین چوگان احداث شده است سال ها بعد پاساژ ها، بازارهای مدرن، مجتمع های تجاری چند منظوره با ویژگی قرن بیستمی و ساختاری متنوع و برگرفته از معماری سفر کردهبعنوان مثال پاساژ نادری 1326، پاساژ شیروانی 1330، ساختمان آکادمیک .بازارهای سنتی ایران به غرب بخصوص اروپا در تهران شکل می گیرند 1334، ساختمان پلاسکو 1340 و در آخر ساختمان آلومینیوم، پاساژ بهارستان و بازار کویتی ها در دهه های چهل و پنجاه از نمونه های اولیه بازارهای.امروزی هستند
تاریخچه مال ها
از یک یا چند ساختمانو مجموعه به هم پیوسته خرده فروشی ها، خدمات تفریحی و پارکینگ های وسیع که عموماً مدیریت متمرکز و - Mall - مال.واحدی دارند، تشکیل می شود هرچند این نوع مراکز خرید شکل قرن بیستمی بازارهای تاریخی ایران هستند اما به هرحال زادگاه این مراکز جدید چند منظوره در آمریکا و پس از.جنگ جهانی دوم است ریشه واژه انگلیسی مال را می توان در کلمه "پال- مال" یافت که یک بازی در بریتانیای قرن 17 و پیش از آن در ایتالیا و فرانسه بوده است. کلمه "پال-.مال" که به معنای توپ و چوگان می باشد، از زبان فرانسه وارد زبان انگلیسی شده است و باز هم خاستگاه ایرانی دارد میدان نقش جهان اصفهان که هنوز با همان کارکردهای روزهای اول پویا و زنده است، نمونه خوبی برای تعریف یک مال واقعی و تاریخی است.
فضای.روباز میدان چوگان بعنوان یک مرکز تفریحی همیشه مورد استفاده بوده است.در هر حال تاریخ شناسان، هایلند پارک را که توسط هاف پراتر در دالاس تگزاس در سال 1931 تأسیس شده است بعنوان اولین مال به ثبت رسانیده اند اساساً آنچه مال ها را از مراکز خرید، فروشگاه ها، پاساژها و بازارهای سنتی جدا می کند، اول وسعت زیاد حداقل نزدیک به 100 هزار متر مربع و بعد ارائه بیشتر خدمات شهری و اداری در کنار مغازه های تجاری از یک سو و گسترش روز افزون صنایع تفریحی و فرهنگی از سوی دیگر است
بازار
. ایران که همواره از جانب رومیان مورد یورش قرار داشت با شجاعت در برابر حملات آنان ایستاد و رومیان وا داشت تا بازرگانی خود را با خاور دور تنها از راه ابریشم عملی سازند و اندیشه حذف ایران را از سر بیرون کنند. مقاومت ایرانیان و تلاش ایشان برای در انحصار داشتن راه حمل و نقل کالا میان خاور و باختر سرمایه ای هنگفتی را نصیب ایران زمین کرد و اقتصاد آن را تا آن روز در کشاورزی و دامپروری تکیه داشت، رونقی روز افزون بخشید و در پی آن مراکزی برای راهنمایی بازرگانی واسطه چگونگی حمل و نقل کالا پرورش رهبران کاروان حمل و نقل دریایی که شاخه ای از راه ابریشم بود شکل گرفت[1]تشکیلاتی نیز برای برخی از اجزای مهم مانند راسته- چهارسو- پوشش گنبدی و کاروانسرا ریشه در دورترین ادوار تاریخی دارند.
طرح بازار به صورت چهارسو بادو دالان مسقف عمود بر هم، سفالی از هزاره چهارم پیش از میلاد بر جای مانده است برای راسته با »کوی پیشه وران« نیز شاهد معتبری از دو هزار سال پیش در کاوش های باستان شناسی شوش یافت شده است. کاروانسرا نیز که اصول ساختمانی آن منجر به پدید آمدن بازار شهری و بعضی از انشعاب های آن شده بسیار کهن سال است، بسیاری قراین تاریخی وجود آن را بر سر راه های بزرگ کاروانی از روزگار سازد.[2]هخامنشیان مسلم می شهرنشینی در دوران اسلامی گسترش یافت و بسیاری از شهرهای کوچک قدیمی توسعه یافتند و شماری شهر جدید در برخی از نواحی کشور به ویژه در نواحی مرکزی یا ارتباطی ساخته شد در برخی از شهرهای جدید مانند بصره و کوفه فضایی باز برای بازار در نظر گرفتند به عبارت دیگر فضایی به صورت بازارگاه در نظر گرفته می شد که جای ثابتی برای افراد وجود نداشت.
اما به تدریج فضاهایی به صورت دکان هایی ساخته شده در بازار بنا گردید و بازاری دائمی در بخشی از شهر شکل گرفت. در این نوع بازارها هر صنف در بخشی از راسته اصلی یا دریکی از راسته های فرعی جای داشت و هر نوع کالا در محل معینی عرضه می شد.[2] دو تحول مهم اقتصادی و یک تحول مهم شهری در دوره قاجار رخ داد که در روند توسعه بازار تأثیر بسزایی بر جای گذاشت. نخست آن که مبادلات اقتصادی بین ایران و سایر کشورها بویژه روسیه و سایر کشورهای اروپایی در دوره قاجار منجر به ورود برخی از کالاهای خارجی به بازارهای ایران شد و در برخی زمینهها به تولید محصولات ایرانی آسیب وارد شد. تحول دوم مربوط به تأسیس و راه اندازی تعدادی کارخانه مانند کارخانه باروتکوبی، اسلحهسازی، ماهوت بافی و... بود که موقعیت شهری برخی از آنها بر تحول ساختار شهری بازارها بیتاثیر نبود.
زیرا برخی از آنها به سبب پارهای از ملاحظات شهری در بیرون بازار ساخته شد و به این ترتیب نقش بازار به عنوان یگا نه محور اصلی اقتصادی شهر به تدریج تضعیف شد. تحول مهمی که در زمینه ساختار شهری در این دوره صورت گرفت و نقش بسیار مهمی بر تحول بازارها بر جای مربوط به ساختن معابر و خیابان های مستقیم است.[3]گذاشت در شهرهای بزرگ افزون بر بازار اصلی شهر، یک یا چند بازار ناحیه ای نیز وجود داشته که برخی از نیاز های بخشی از ساکنان شهر به کالاهای روزانه، هفتگی و گاه ماهانه را تامین می کرده است. برای تأمین نیازهای روزانه و هفتگیساکنان هر محله، غالباً بازاری کوچک در محله وجود داشته که این بازار محلهای گاه خود به عرصههای کوچکتری به عنوان بازار همسایه تقسیم میشده است.[2]مرکز هر
