بخشی از مقاله
چکیده
پیش بینی ها نشان می دهندکه جمعیت شهری کشور ما در 30 سال آینده به حدود سه برابر افزایش می یابد بنابر این به سطحی معادل سطح موجود شهرها نیاز خواهد بود. تکامل تدریجی سکونتگاههای شهری جدید،از باغشهرها در نخستین دهه قرن حاضر تا شهرهای جدید که در چهارچوب راهبردهای توازن درتوزیع متعادل جمعیت و امکانات کشورها احداث می شوند ، برتنوع و کثرت این شهرها افزوده است. بنابراین با بیان این مسئله در این مقاله ابتدا به تاریخ پیدایش شهرها، تعریف شهر،چگونگی روند شهر نشینی ، نحوه و زمینه شکل گیر ی شهرهای جدید که یکی از مهمترین پدیده های عصر حاضر است پرداخته شده است.در ادامه به تعریف جامعی از شهرهای جدید و تجارب جهانی شدن شهرهای معاصر اشاره شده .
با بیان این تعاریف شهرهای جدید از نظر استقرار از فضا و کارکرد به پنج دسته تقسیم می شود در سه دوره زمانی خاص شکل گرفته اند در پی این مباحث اشاره به دلایل ایجاد شهرهای جدید ایران پس پیروزی انقلاب اسلامی ،موقعیت ،مشخصات و خصوصیات این گونه شهرهادر آن دوران مورد مطالعه قرار گرفته است.همچنین به اهداف ، مولفه ها و نگرش های توسعه پایدار در چهارچوب شکل گیری یک شهر پایدار ،توسعه پایدارشهری و تمایز این دو گونه مفهوم و عوامل اثر گذار بر توسعه پایدار شهری اشاره شده است.هدف ازبیان ساختار فضایی شهر اصفهان و منطقه های جدید آن، نشان دادن نقش شهرهای جدید در ایجاد تعادل فضایی ،اشتغال زایی ،خود کفایی و جذب بخشی از جمعیت و نیز بررسی میزان موفقیت نوشهرها خواهد بود و افزون بر نشان دادن چالش های موجود ،راهکارهایی را برای رفع موانع و مشکلات آنها می باشد.
کلید واژه: شهر نشینی ، شهرهای جدید، توسعه پایدار، شهر پایدار، بهینه سازی
-1 مقدمه
برآوردها نشان می دهند که جمعیت شهری ایران در 30 سال 3برابر خواهدشد از 33 میلیون نفربه 99 میلیون نفر خواهد رسید در این صورت کشور احتیاج به حدود 660 / 000 هکتار زمین های جدید شهری دارد. به منظور سکونت 66 میلیون جمعیت اضافی 30 سال آینده مناطق شهری موجود و شهرهای جدید باید چنین جمعیت اضافه شهری را در آینده جذب کنند.شهر اصفهان نیز رشد سریع جمعیتی را در چند دهه ی گذشته تجربه کرده است. این رشد موجب مشکلات شهری مانند تراکم،آلودگی،کمبود مسکن، فقر، بیکاری و خدمات عمومی زیر ساختهای ناکافی شده است. که برای مقابله با این مشکلات و توزیع جمعیت شهری می توان از طریق توسعه شهرهای جدید مورد توجه قرار گرفته و چهر شهر شاهین شهر ،پولادشهر، مجلس، بهارستان طراحی شد.
بنابراین استراتژی شهرهای جدید و توجه به دلایل عدم موفقیت آنها در رسیدن بیشتر به شهرنشینی در سرزمین ایران با کشف منابع نفت و استخراج آن از قرن سیزدهم هجری شمسی به بعد شتاب گرفت. این منابع درآمد جدید، زمینه فروپاشی اقتصاد و جامعهُ سنتی را فراهم کرد و به کشاورزی در اقتصاد ملی نقش حاشیهای بخشید. مراکز استانها و به ویژه تهران با جذب بیشترینسرمایهگذاریها، سیل مهاجران را به سوی خود کشاندند و شهرهای کوچک و روستاها را از جمعیت جوان و سرمایه تهی ساختند. بنابراین با توجه به افزایش شهرنشینی و بروز معضلات زیست محیطی در دهههای پایانی قرن بیستم، توسعه پایدار شهرها را پیش روی متخصصان و صاحبنظران مسائل شهری قرارداد.
-2 تاریخ پیدایش شهر
بعضی از جامعهشناسان معتقدند که پیدایش شهر بخشی از تکامل اجتماعی بوده است که پس از اینکه انسان از مرحله اقتصاد معیشتی عبور میکند و کنترل محیط را بیشتر در اختیار میگیرد برای ساختن شهر آمادگی پیدا میکند؛ یعنی توانایی ساختن محیط اجتماعی پیچیدهتری را بهدست میآورد. در هر صورت برای پیدایش انسان باید از مرحله ابتدایی تنازع بقاء عبور کند وابستگی به طبیعت به طور نسبی کمتر شده، وابستگی اجتماعی او بیشتر میشود. مطالعات دیرینهشناختی و کشفیات باستانی نشان میدهند که »اولین هسته شهر در مکان ملاقات قبایل و اقوام برای اجرای بعضی از مراسم و شعایر و یا بازگشت به همان قبرستانها شکل میگیردو بالاخره اولین شهرهای جهان در 3500 سال قبل از میلاد مسیح در بینالنهرین در درههای حاصلخیز دجله و فرات بهوجود میآیند.
شهرهایی مانند "بابل"، "آشور"، "سومر" و "نینوا". آنگاه در مصر باستان حدود 3100 سال قبل از میلاد مسیح شهرهایی مانند "تبس" و "ممفیس" در کنار رودخانه نیل شکل میگیرند و در حدود 2500 سال قبل از میلاد مسیح شهرهایی مانند "موهنجودارو" و "هاراپا" در کنار رودخانه سند به وجود میآیند. در حدود 1500 سال قبل از میلاد شهرهایی در دره زرد ساخته میشوند. شهرهای یونان و روم جدیدتر هستند و به 300 تا 400 سال قبل از میلاد باز میگردند. در نیمکره غربی در قاره آمریکا بین 300 سال قبل از میلاد تا 300 سال بعد از میلاد در تمدن مایا شهرهایی به وجود میآیند که به دلایل نامعلوم از بین میروند.
-3 شهر
بر این اساس شهر مکانی است دارای جمعیت بیشتر و با تراکم نسبی بالا و وسعت زیاد که در آن مشاغل غیر کشاورزی غالب بوده و از نظر اجتماعی نا متجانس باشند و در آن محیط مصنوع و چشم انداز انسانی حکم فرما بوده و محل تمرکز فعالیت های اداری، سیاسی و خدماتی باشد.
-4 شهرنشینی
شهرنشینی فرایندی است که بهواسطه آن نسبت جمعیت شهرنشین همراه با بسط و گسترش شبکههای ارتباطی، فعالیتهای اقتصادی، سازمانهای سیاسی و اداری در مناطق شهری افزایش مییابد. دو جامعهشناس بهنامهای پلبی. هورتون و چسترال هانت، شش شرط لازم را برای شهرنشینی ذکر کردهاند:
1.لزوم تقسیم کار در بسیاری از مشاغل تخصصی در شهر.
2.مبتنی بودن سازمان اجتماعی بر اشتغال و طبقه اجتماعی نه بر روابط خویشاوندی .
3.حاکمیت نهادهای رسمی دولتی و ملی - سراسری - بهجای نهاد خانواده.
4.وجود نظام بازرگانی و تجارت.
6.وجود فناوری نظامیافته و معقول.
-5 زمینه و نحوه شکل گیری شهرهای جدید
بربستر دگرگونیهای اقتصادی- اجتماعی قرن هیجدهم و تحولات چشمگیر اندیشه های سیاسی - اجتماعی هسته اولیه ایجاد اجتماعات آرمانی بتدریج شکل می گیرد. انقلاب صنعتی ،موجب تمرکز صنایع ، جذب جمعیت و معضلات شهری می گردد. در این زمان دو دیدگاه جز نگر و کل نگر پدید می آید . دیدگاه نخست تاکید برجنبه های فن شناختی و یافتن راه حل های جداگانه و موضعی برای هر یک از مشکلات در چهارچوب همین جوامع می پردازد. دیدگاه دوم بر بهره گیری از روش شناسی کل نگر و ملهم از اندیشه های سیاسی و ایدئولوژیک از روش شناسی کل نگر و ملهم از اندیشه های سیاسی و ایدئولوژیک با نقد جوامع صنعتی به پی ریزی اجتماعات جدید گام بر می دارد.
-6تعریف شهر جدید
شهر های جدید در نظام های اجتماعی- اقتصادی جهان و با توجه به تحولات نظریه ای، بسیار دگرگون شده اند. هنوز تعریف جامعی برای شهر های جدید ارائه نشده است اما می توان تعاریف زیر را برای آنها بیان داشت:
* اجتماع های برنامه ریزی شده ای در پاسخ به اهداف از پیش تعیین شده.
