بخشی از مقاله
چکیده
در سالهای اخیر واژه سرمایه اجتماعی میان نظریه پردازان به طور مداوم مورد استفاده قرار گرفته است. سرمایه اجتماعی؛اهمیت اساسی شبکه های قوی، روابط مبتنی بر اعتماد و همکاری را در اجتماعات آشکار می سازد. این سرمایه ها با آموزش توسعه پیدا کرده و منجر به بهبود وضعیت سازمان خواهد شد. پژوهش حاضر با هدف بررسی نقش آموزشهای سازمانی ضمن خدمت بر توسعه سرمایه اجتماعی و مولفه های تشکیل دهنده سرمایه اجتماعی معلمان دوره متوسطه و فنی و حرفه ای شهر اصفهان، می باشد؛ که تعداد آنها4553 نفر است؛ و351 نفر به عنوان نمونه، با استفاده از جدول مورگان انتخاب گردید.
ابزار مورد استفاده، پرسشنامه محقق ساخته ای است که با توجه به ابعاد آموزشهای بدو خدمت و ضمن خدمت و شاخص های موجود در سرمایه فکری و سرمایه اجتماعی، ساخته شده است. پایایی این مقیاس با استفاده از ضریب آلفای کرونباخ برابر0/93 می باشد و روایی صوری و محتوایی آن توسط اساتید مربوطه مورد تأیید قرار گرفته است. همچنین در تجزیه و تحلیل آماری برای بررسی تفاوت میانگین ها از آزمون t تک نمونه ای و جهت تحلیل واریانس از آزمون ANOVA و آزمون تعقیبی توکی استفاده شده است. نتایج نشان داد که آموزشهای سازمانی ضمن خدمت نقش بیشتر از حد متوسط، مثبت و سازنده ای در توسعه سرمایه اجتماعی و مولفه های تشکیل دهنده سرمایه اجتماعی معلمان داشته است.
کلمات کلیدی: آموزشهای سازمانی- ضمن خدمت - سرمایه اجتماعی- اعتماد – شبکه های اجتماعی – همکاری اجتماعی دوره متوسطه و فنی و حرفه ای.
مقدمه
تجربه نشان داده است که افزایش توانایی ها و قابلیت های کارکنان دارای اثر مستقیمی بر روی نتایج و اهداف است و همچنین سرمایه سرمایه اجتماعی و ابعاد آن را توسعه میدهد. قطعا آموزش و توسعه نیروی انسانی یکی از مهمترین گامهای اساسی در جهت تحقق این مهم است، بگونه ای که آموزش، همواره به عنوان وسیله ای مطمئن در جهت بهبود کیفیت عملکرد و حل مشکلات قرار می گیرد و فقدان آن نیز یکی از مسائل اساسی و حاد سازمانها می باشد؛ به همین دلیل به منظور تقویت سرمایه انسانی و توسعه سرمایه اجتماعی و بهره گیری از این نیرو، آموزش از مهمترین و تأثیر گذارترین تدابیر به شمار می رود - یاراحمد زهی و همکاران، . - 1391
آموزش یک وظیفه اساسی در سازمانها و یک فرایند مداوم و همیشگی است، نباید آموزش را امری موقت و اتمام پذیر تصور کرد؛ افراد در هر سطحی که باشند، حتی در سطح یک نیروی انسانی جزئی، نیازمند آموزش و کسب دانش و مهارتهای جدید هستند تا بتوانند به سمت اهداف درست حرکت کنند - شریعتمداری، . - 1387 بدین ترتیب آموزش های ضمن خدمت در سازمانها مطرح و اهداف این آموزشهای سازمانی نوعاً بیانگر مقاصد و اهدافی است که رسیدن به آنها مطلوب می باشد و موجب افزایش سرمایه اجتماعی و مولفه های تشکیل دهنده آن، خصوصأ اعتماد و همکاری اجتماعی موجود در سازمان میشود.
به رغم اهمیت و گسترش روزافزون سرمایه اجتماعی در سازمانها و نقشی که آموزشهای سازمانی ضمن خدمت در توسعه سرمایه اجتماعی ایفا می کند، بررسی ادبیات موضوع خلا پژوهشی را در ارتباط با نقش آموزشهای ضمن خدمت در توسعه سرمایه اجتماعی، و مولفه های تشکیل دهنده آن را نشان می دهد. هدف از این پژوهش تبیین نقش آموزشهای سازمانی ضمن خدمت در توسعه سرمایه اجتماعی و مولفه های تشکیل دهنده آن - شبکه های اجتماعی، اعتماد و مشارکت اجتماعی معلمان دوره متوسطه و فنی و حرفه ای شهر اصفهان، می باشد.
- روش پژوهش
روش تحقیق پژوهش حاضر از نظر هدف کاربردی است؛ زیرا که این پژوهش نقش آموزشهای سازمانی ضمن خدمت را بر توسعه سرمایه اجتماعی و مولفه های تشکیل دهنده سرمایه اجتماعی را بررسی می کند و به اثربخشی و کاربرد مثبت این آموزش ها بر روی معلمان که منجر به توسعه سرمایه اجتماعی و همچنین افزایش اعتماد، مشارکت اجتماعی و شبکه های اجتماعی در آنها می شود، تأکید دارد. روش مورد استفاده در این پژوهش، از حیث نحوه گردآوری داده ها پژوهشی توصیفی - غیرآزمایشی - ، از نوع پیمایشی می باشد.جامعه آماری این پژوهش کلیه معلمان زن و مرد شاغل در هنرستانها و دبیرستانهای شهر اصفهان در سال تحصیلی 93-94 می باشد که طبق آمار رسمی اداره آموزش و پرورش، تعداد آنها 4453 نفر بوده است.
طبق جدول مورگان حجم نمونه بدست آمده از جامعه مورد نظر، - 351 - نفر می باشد؛ که با توجه به امکان عدم بازگشت پرسشنامه، 360 پرسشنامه توزیع شد.که در نهایت اطلاعات 351 پرسشنامه مورد بررسی قرار گرفت. در این پژوهش به منظور گرد آوری داده ها از یک پرسشنامه استفاده شد که ترکیبی از پرسشنامه سرمایه اجتماعی پاتنام 2001 - - ، که محقق بر اساس شاخص های موجود در سرمایه اجتماعی، به اضافه شاخصهای آموزش ضمن خدمت، ساخته است، می باشد. این پرسشنامه شامل 40 عبارت است که پاسخ دهنده براساس طیف لیکرت، با دامنه نمره ی - 1خیلی کم - ، - 2کم - ، - 3تا حدودی - ، - 4زیاد - ، - 5خیلی زیاد - ، به آن پاسخ می دهد.
به منظور بررسی روایی پرسشنامه، از روایی صوری و محتوایی استفاده شد. برای بررسی روایی صوری پرسشنامه در اختیار تعدادی از معلمان جامعه آماری قرار گرفت تا قابل فهم و درک بودن سوالات را مشخص کنند و جهت بررسی روایی محتوایی، عباراتها و مولفه های پرسشنامه توسط چند نفر از اساتید دانشکده علوم تربیتی و استاد راهنما سنجش و ارزیابی شد باشد. و پس از بررسی های انجام گرفته گویه های نامناسب و مبهم حذف و یا جرح و تعدیل شد.به منظور بدست آوردن پایایی سوالات پرسشنامه، در این پژوهش ابتدا 40 نفر از نمونه های پژوهش را به صورت تصادفی انتخاب، و پرسشنامه را در بین آنها توزیع کرده و ضمن توضیح در رابطه با چگونگی پاسخ دادن به عبارات، ابهامات آنها را برطرف کرده و از آنها خواسته شد که با دقت، پاسخ دهند.
سنجش پایایی یا همان ضریب تکرار پذیری گویه های پرسشنامه با استفاده از آلفای کرونباخ انجام شد که تقریباً برابر با 0/93 می باشد. برای پاسخ به سوالات تحقیق و تجزیه وتحلیل اطلاعات در این پژوهش از آمارتوصیفی و هم استنباطی استفاده گردیده که، در روش توصیفی تجزیه و تحلیل داده ها و اطلاعات آمارهای توصیفی، میانگین، انحراف معیار، فراوانی و درصد می باشد و در بخش روش استنباطی نیز با توجه به سوالات تحقیق از آزمون tتک نمونه ای، تحلیل واریانس - - ANOVA و آزمون تعقیبی توکی، با استفاده از نرم افزار spss نسخه 19 انجام شد.
پیشینه پژوهش
مطالعات بسیاری در رابطه با سرمایه اجتماعی و مولفه های تشکیل دهنده آن به خصوص اعتماد انجام شده است که به تعدادی از این تحقیقات که با پژوهش حاضر از لحاظ عنوان یا محتوای تشکیل دهنده شباهت داشته، اشاره می شود:
عبدالباقی و دلوی - 1386 - ، در پژوهش خود با عنوان " اعتماد کلید ثروت های نامرئی" به اعتماد متقابل تاکید شده و کلید درک این ثروت نامرئی سرمایه اجتماعی است و نقصان آن می تواند بنیان سرمایه اجتماعی را متزلزل کند. ارتباط نزدیک این متغیر و موضوع سرمایه اجتماعی و توجه کافی مدیران به آن باعث می شود که سایر سرمایه های سازمانی به نحوی موثر و کارآمد به هم افزایی برسد در نتیجه این تحقیق یک همبستگی بین توسعه اعتماد در بین همه افراد سازمان وجود دارد و با وجود آن می توان به اعتماد عمومی در سطح کلان و در نهایت به سرمایه اجتماعی در سطح کلان دست پیدا کرد.
عیدی و همکاران، - 1387 - در خصوص سنجش اثربخشی دوره های آموزشی تحقیقی را انجام داده که نتایج آن حاکی از این بود که آموزش ضمن خدمت ابزاری برای رشد و پیشرفت سریع کارکنان و بارور نمودن احساس هایی از قبیل خود هدایتی، موفقیت و حتی خود شکوفایی در کارکنان بوده و هدف واضح و روشن آن نیز پیشبرد امور، درون و بیرون از محیط کار می باشد. چنانچه پیداست هدف نهایی آموزش کارکنان، اثربخشی بیشتر و بهتر است، لذا به منظور حرکت به سوی ساختارهای خوب و پیشرفت حرفه ای کارکنان که اغلب به صورت اولویتی در نظام های ملی سراسر جهان وجود دارد، بایستی از آموزش های ضمن خدمت حمایتی ویژه به عمل آید.
