بخشی از مقاله
چکیده
مدیریت روستایی بعنوان یک عامل بسیار مهم در توسعه روستاها باید همیشه بر پایه مدیریت محلی استوار باشد و اهمیت این سخن آنگاه روشن میشود که بدانیم ساختار به ظاهر ساده روستا در واقع امر بسیار پیچیده می باشد، اقدام به هر تغییر در روستا بایستی از کانال دید ساکنان روستا که در روستاها زندگی می کنند و با مشکلات روستاها آشنا هستند بگذرد از این رو نقش مشارکت های محلی در قلمرو مدیریت روستاها بسیار پررنگ و قابل توجه است و تجارب اجرایی نشان می دهد که هر دستگاهی که بدون دخالت مردم اقدام به فعالیت در سطح روستاها کند دچار مشکل خواهد شد و قطعا پروژه های اجرایی آنها با شکست در طول زمان مواجه خواهد شد. در این تحقیق با یک رویکرد موشکافانه با روش اسنادی و میدانی به بررسی جنبه های مختلف مشارکت مردمی در مدیریت روستای مورد مطالعه پرداخته شده است. بررسی ها نشان می دهد که ممترین مشارکتهای صورت گرفته ساکنین روستا مشارکت های انفعالی، انگیزشی، اطلاعاتی، کارکردی، تعاملی و بسیجی می باشد که با عث تاثیر گذاری روی کلیه سطوح برنامه از هدف تا نتیجه شده است که مهترین دلایل این روند، همبستگی فرهنگی، مدیریت قوی محلی، توسعه سرمایه اجتماعی محله ای همجواری روستا با شریان اصلی ارتباطی و ... است.
واژگان کلیدی؛ مشارکت، مدیریت، روستا، روستای چاهک
.1 مقدمه
مدیریت مهم ترین عامل در حیات، رشد و بالندگی یا مرگ یک جامعه است و روند حرکت از وضع موجود به سوی وضع مطلوب را کنترل می کند - رضوانی،1383؛ . - 211 روستاها به منزله مکان هایی خاص با شیوه زندگی و فعالیت هایی متفاوت نسبت به شهرها نیازمند الگوی مدیریتی مجزا و منطبق با شرایط اقتصادی، اجتماعی و بوم شناختی حاکم بر روستا در راستای بهره گیری از مشارکت محلی هستنددر دهه های اخیر، از یک سو، مدیران و برنامه ریزان روستایی بدین نتیجه رسیده اند که بدون مشارکت مردم محلی، در کنار دولت و بازار دستیابی به توسعه پایدار غیرممکن است، و از سوی دیگر، تغییر در شیوه مدیریتی مستلزم نگاهی نو به نقش نهادهای موثر در روستاست - علوی تبار،1379؛. - 15
در نتیجه، به دلیل پویایی جامعه روستایی، هیچ نسخه از پیش تجویز شده ای بدون مشارکت مستقیم مردم در فرآیند سیاست گذاری، برنامه ریزی و مدیریت پاسخگوی کاستی ها نیست فرآیند مدیریت و برنامه ریزی روستایی نیازمند دستیابی به یک نقطه تعادل میان قدرت های موثر در آن است که از آن با عنوان مدیریت مشارکتی یاد می شود. مدیریت توسعه روستایی در ایران همانند سایر سطوح مدیریتی سرزمینی از گذشته دور تا کنون با چالشهای ساختاری و مسائل و مشکلات عدیده ای روبرو بوده است - مقیمی،1380؛. - 164 از یک سو، با توجه به تغییر شرایط و مقتضیات زمانی، دیگر ساختار سنتی اعمال مدیریت در مناطق روستایی قادر به حل مشکلات کنونی نبوده و از دیگر سو، ساختار مدیریت جدید روستایی که مبتنی بر مشارکت مردم در امور و برنامهریزی از پایین به بالا است به دلایل متعدد از جمله بومی نشدن و مداخله گسترده دولت و ... نتوانسته به طور کامل مشکلات روستاهای امروزی را برطرف سازد - نوروزیفر،1380؛. - 45
.2 طرح موضوع و سولات تحقیق
نظر به اینکه امروزه پایداری روستاها در جهت ترقی، رشد و توسعه آن متضمن شناخت ساختار کلی مدیریت در سطح روستا است آگاهی از روستا بدون شناخت پدیده ها - زیر ساختهای مشارکت های محلی - روستا امکان پذیر نیست - ربانی و همکاران،1386؛. - 120 مدیریت روستایی بعنوان یک عامل بسیار مهم در توسعه روستاها باید همیشه بر پایه مدیریت محلی استوار باشد و اهمیت این سخن آنگاه روشن میشود که بدانیم ساختار به ظاهر ساده روستا در واقع امر بسیار پیچیده می باشد، اقدام به هر تغییر در روستا بایستی از کانال دید ساکنان روستا که در روستاها زندگی می کنند و با مشکلات روستاها آشنا هستند بگذرد - رزمجویی، 1382؛ . - 34 از این رو نقش مشارکت های محلی در قلمرو مدیریت روستاها بسیار پررنگ و قابل توجه است و تجارب اجرایی نشان می دهد که هر دستگاهی که بدون دخالت مردم اقدام بهفعالیت در سطح روستاها کند دچار مشکل خواهد شد و قطعا پروژه های اجرایی آنها با شکست در طول زمان مواجه خواهد شد - شوریابی،1386؛. - 74
از سوی دیگر به کارگیری مشارکت مردمی در مدیریت روستاها از جنبه کیفی باعث بهبود کیفیت زیست محیطی، اصلاح ساختار کالبدی و بهبود کیفیت سکونتگاههای روستایی، ارتقای نقش روستاییان در اداره امور روستاها، برقراری تناسب بین ارائه خدمات و جمعیت روستایی و اصلاح الگوی استقرار جمعیت در نواحی روستایی می شود که همه از نکات بارزی است که تائید کننده نقش مشارکت محلی می باشد - حبیبی،1384؛. - 52 با توجه به مطالبی که ذکر آن رفت این تحقیق با یک رویکرد پدیدارشناسانه در روستای چاهک از توابع شهرستان میبد سعی برآن دارد که نقش مشارکت های محلی را در تمام مراحل تهیه، اجرا، نظارت و کنترل پروژها بررسی و برای سوالات ذیل پاسخ شایسته پیدا کند؛ مهمترین نوع مشارکت های محلی صورت گرفته در مدیریت روستای چاهک کدامند و به چه شیوه های صورت گرفته اند؟برجسته ترین دلایلی که باعث شده مشارکت محلی در روستای مورد مطالعه پویا و فعال باشد چه دلایلی هستند؟ مهمترین نتایجی که مشارکت های محلی در روستای مذکور در اجرای پروژه ها داشتند کدامند؟
.3 چارچوب ادراکی- نظری پژوهش
.1-3 مشارکت
واژه مشارکت از حیث لغوی به معنای درگیر شدن و تجمیع برای م نظور خاص است در مورد معنای اصطلاحی آن بحث های فراوانی شده است ولی در مجموع می توان جوهره اصلی آن را درگیر، فعالیت و تاثیر پذیری دانست. از سوی دیگر، مشارکت درگیری ذهنی و عاطفی اشخاص در موقعیت های گروهی است آنان را بر می انگیزد تا برای دستیابی به هدف های گرو هی یاری دهند و در مسولیت کار شریکشود - طوسی،1389؛. - 75
.2-3 نردبان مشارکت
به منظور درک بیشتر مفهوم مشارکت و کاربرد آن در فعالیت های اجتماعی روستا، برخی از صاحب نظران شاخص ها و تکنیک هایی را مطرح کرده اند که از ان طریق می توان ابعاد و سطح مشارکت را تبیین نم ود. ارائه کننده این نظریه انشتاین است که در سال 1969میلادی مفهوم مشارکت را با استفاده از نردبان زیر مطرح نمود؛
.3-3 شاخص های مشارکت
چئنن در سال 1997 به وجود دو نوع فعالیت اجتماعی شهروندان اشاره دارد یکی مشارکت شهروندان فعال به عنوان فعالیت داوطلبانه و سازنده و دیگری فعالیت میان گروه های و همکاران میان بخش های اجتماعی و سای ر نقش آفرینان محلی است که با استفاده از عوامل مختلف شاخص هایی را برای مشارکت فعال اجتماعی به شرح زیر پیشنهاد می گردد.
.4-3 طبقه بندی الگوهای مشارکت
