بخشی از مقاله
مطرح کردن مباحث حکومت محلی بسته به شرایط زمانی و مکانی همیشه مورد مناقشه و جر و بحث بوده است . ساختار اداره نواحی روستایی در بین کشورها به لحاظ تشکیلات سازمانی، ایدئولوژی سیاسی حاکم و سابقه تاریخی متفاوت است . یکی از مباحث بسیار مهم و در عین حال جدید که از دهه 1980 به بعد در ادبیات توسعه مطرح شده، موضوع حکمروایی است . حکمروایی با دارا بودن شاخص هایی نظیر مشارکت، عدالت، پاسخ گویی و ... یکی از رویکردهای نوین مدیریتی و رهیافت جدید توسعه و کاهش فقر به ویژه در نواحی روستایی میباشد . مقاله حاضر از نوع مطالعات اسنادی بوده و روش تحلیل آن، تحلیل محتوا میباشد .
نظریات و دیدگاههای مدیریت روستایی و حکومت محلی و حکمروایی محلی روستایی با توجه به ساختار و ویژگیهای اجتماعی و اقتصادی و فرهنگی جامعه روستایی ایران مورد بررسی و تدقیق قرار گرفت . نتایج حاصل از تحقیق نشان میدهد که مدیریت روستایی از دوره پدرسالاری در اوایل قرن بیستم، به دوره دولت گرا در اواسط قرن بیستم و به یک دوره جدید حکمروایی در آستانه قرن بیست و یکم تحول یافته است . این گذار هم بازتاب بخشی از بازساخت روستایی بوده و هم این که الزام مهمی برای شکل گیری و اجرای سیاست روستایی، ساماندهی جوامع، اقتصاد و محیطهای روستایی و توزیع قدرت در نواحی روستایی بوده است . بنابراین حکمروایی آغازی راه نو برای مدیریت روستایی و سرآغازی جدید برای توسعه روستایی با تکیه بر گفتمانی جهان شمول است .
واژههای کلیدی: حکمروایی محلی، حکومت محلی، مدیریت روستایی، حکمروایی محلی
مقدمه
ساختار اداره نواحی روستایی در بین کشورها به لحاظ تشکیلات سازمانی ، ایدئولوژی سیاسی حاکم و سابقه تاریخی متفاوت است .برای نمونه ، آمریکا و فرانسه دارای موسسات مدیریتی توانمند در مقیاس اجتماعی محلی اند و در پذیرش سیاست هایی که انعکاس شرایط محلی و دیدگاه محلی است از استقلال و قدرت در خور توجهیبرخوردارند. . - Woods , 2005:25 - حکمروایی تاکید بر افزایش دموکراسی و مشارکت شهروندان در کلیه امور مربوط به خود اعم از تصمیم گیری ، برنامه ریزی و اجرا دارد که در آن شهروندان به گونه ای آگاهانه و فعال درتمامی امور دخالت دارند . - Cheshire , 2007:53 - بر این اساس موضوع حکمروایی با هدف دستیابی به توسعه پایدار انسانی مطرح شده که در آن بیش از هر چیز بر مشارکت شهروندان تاکید می شود . همچنین حکمروایی شاملطیف وسیعی از مفاهیمی مانند توسعه پایدار ، توسعه روستایی - شهری و پیشرفت اقتصادی و اجتماعی با رویکرد مشارکتی و شفافیت و به موازات ویژگی های غالب استراتژی های اجرای خط مشی و برنامه ریزی ها است - شریفزاده و قلی پور ، . - 1382:95
بنابراین حکمروایی شامل گستره وسیعی از مشارکت ها و همکاری میان مردم ، دولت و بخش خصوصی است . به عبارتی دیگر حکمروایی خوب ، مدل انعطاف پذیر تصمیم گیری توسط بازیگران متنوع - مثل NGOها ، سازمان های تجاری ، بخش دولتی و ... - جامعه در مسائل عمومی است . - John , 2007:23 - در این رابطه نقش شوراهای اسلامی به عنوان حلقه واسط بین مردم - مشارکت از پائین به بالا - و دهیاری ها - نماینده دستگاه دولتی و اجرایی - در جهت رفع مشکلات اساسی روستائیان با رویکرد توسعه پایدار می تواند موثر و چشمگیر باشد . موضوع حکمروایی خوب بر چگونگی دست یافتن به حکومتی که بتواند زمینه ساز توسعه ای مردم سالار و برابری خواهانه باشد ، تاکید دارد - عربشاهی ، . - 1383:43 رهبران افراد کاریزماتیک و با ویژگی در دسترس بودن سریع و قابلیت زیاد ارتباط و نیز ظرفیت زیاد برای درک مشکلات اقتصادی ، اجتماعی و سیاسی می باشد - Vacar - A & Miricescu D , 2013:431
روش تحقیق
تحقیق حاضر از نوع مطالعات اسنادی و روش آن تحلیل محتوا می باشد که در تدوین و به سرانجام رساندن این تحقیق از منابع مطالعاتی اصلی و کمکی زیادی همچون کتاب ، مقاله و مطالب اینترنتی در دو بخش فارسی و انگلیسیکمک و بهره گرفته ایم و همچنین سعی کرده ایم با جمع بندی نظریات اساتید و کارشناسان در زمینه حکومت محلی بتوانیم با بررسی کامل و همه جانبه ابعاد و شاخص های حکمروایی ، دیدی بهتر و تصویری روشن تر و جامع تر ازموضوع را ارائه بدهیم .
بیان مساله
"حکمروایی تعاملات بین ساختارها ، فرایندها و سنت هاست که نحوه اعمال قدرت و مسئولیت ها ، تصمیم گیری ها و بیان نظرات شهروندان و سایر ذینفعان را تعیین می کند" . - Graham , et all ; 2003:2 - بانک جهانی ، حکمروایی را سنت ها و نهادهای اعمال قدرت برای مصلحت عمومی جامعه ، فرایند انتخاب ، نظارت و تعویضصاحبان قدرت ، ظرفیت و توانایی حکومت برای اداره کارآمد منابع و اجرای سیاست های درست و احترام شهروندان و حکومت به نهادهایی که تعاملات اجتماعی و اقتصادی میان آنها را اداره می کنند ، تعریف کرده است - میدری ،. - 1383:263حکمروایی به معنی فرآیند تصمیم گیری و اجرای آن ، مجموعه ای از ارزش ها ، هنجارها ، فرایندها و نهادها را دربر می گیرد که از طریق آنها مدیریت توسعه جامعه ، به طور رسمی و غیر رسمی صورت می گیرد .
حکمروایی هم بامسئولیت حکومت و هم با تعهد شهروندان ارتباط دارد . از این رو دولت و سایر ارکان جامعه را در سطوح محلی ،منطقه ای و ملی شامل می شود .حکمروایی فراتر از حکومت و حاصل جمع روشهای گوناگونی است که که افراد ،نهادها ، بخش خصوصی و دولتی ، امور مشترک خود را اداره می کنند . حکمروایی روستایی امروزه جایگاه ویژه و پراهمیت در مباحث مرتبط با توسعه روستایی یافته است . دلیل مهم ارتقای جایگاه بخش کشاورزی و جامعهروستایی در نظریه های اخیر توسعه است . در چند سال اخیر چرخشی نوین در نشریه های توسعه رخ داده است .
اینک علاوه بر لزوم سیاست گذاری های اجتماعی و زیست محیطی برای انسانی کردن فرآیند جهانی شدن و پایداری توسعه اجتماعات ، بر ضرورت تمرکز بر بخش غفلت شده - بخش کشاورزی به مفهوم عام آن - و به جریان توسعه درآوردن فضای به حاشیه رانده شده - نواحی روستایی - تاکید ویژه می شود .
از آنجا که سهم ماندگار و چشمگیری ازفقرا در نواحی روستایی و با اتکا به بخش کشاورزی زندگی می کنند و همچنین بیشترین سطح محیط زیست و کلیدی ترین خدمات اکولوژیک در محیط روستایی و در اختیار کشاورزان قرار دارد ، نشانه رفتن فقر و محیط زیستبه نگاهی دوباره به توسعه رستایی نیاز دارد . گزارش سالانه توسعه جهانی در سال 2008 ، عنوان "کشاورزی برایتوسعه" را انتخاب کرده است . دلیل دیگر توجه روزافزون محققان و سیاست گذاران توسعه به موضوع حکمروایی روستایی ، عوامل و چالش های متعددی را در برمی گیرد که از مهمترین آنها می توان به افزایش فشار بر حکومت های محلی ناشی از گسترش وظایف بدون پشتیبانی لازم از آنها ، کاهش منابع دولتی و تقلیل کمک های حکومت مرکزی ، ضرورت افزایش کارآیی حکومت های محلی ، چالش های قلمرویی و پیچیدگی روابط بین نهادی اشاره کرد.
مبانی نظری
· حکمروایی محلی
پیچیدگی مفهوم حکمروایی ، ارائه یک تعریف ساده از آن را دچار مشکل می سازد ، حکمروایی به ساده ترین بیان به چگونگی ارتباط بین شهروندان و حکومت اشاره دارد . در نظریه حکمروایی ، کارآمدی حکومت تابعی از چکونگی ارتباط شهروندان با حکومت است - فاطمی نیا ، . - 1386:44 اغلب صاحب نطران و نویسندگان بر این که "حکمروایی هنر هدایت سازمان ها و جوامع است" اتفاق نظر دارند . از منظر برنامه عمران سازمان ملل به عنوان یکی از مراجع ترویج کننده این ایده مدیریتی ، حکمروایی "اعمال اقتدار سیاسی ، اقتصادی و اداری در مدیریت امور یککشور در تمامی سطوح - ملی و محلی - که شامل سازوکارها ، جریان ها و نهادهایی است که از طریق آنها شهروندان و گروه ها ، علایقشان را ابراز می دارند ، حقوق قانونی شان را اعمال می کنند ، تعهداتشان را انجام می دهند وتفاوتهایشان را تعدیل می کنند" - برنامه عمران سازمان ملل متحد ، 2000:2 و زیست بوم سازمان ملل ، . - 2004:6
حکمرانی ، حکومت نیست . حکمرانی به عنوان یک مفهوم تصدیق می کند که قدرت ، درون و بیرون از اقتدار رسمیو نهادهای حکومت وجود دارد . حکمرانی ، حکومت ، بخش خصوصی و جامعه مدنی ، هر سه را در بر می گیرد .حکمرانی بر "فرایند" تاکید دارد . حکمرانی تصدیق می کند که تصمیم ها بر مبنای روابط پیچیده موجود میان کنشگران مختلفی که اولویت های متفاوتی دارند ، اتخاذ می شود . - UN-Habitat , 2002:8 - در کشورهای در حال توسعه ، شناسایی سطح جامعه حالت حکومت موثرترین یک موضوع کلیدی در توسعه روستایی است چرا که
