بخشی از مقاله
چکیده
از آغاز دهه 1990 ، اندیشه توسعه شهری پایدار در بین متفکران یک موضوع ریشه ای بوده است و در تعیین خط مشی های بین المللی و منطقه ای نیز اهمیت بسیاری یافته است.پایداری فرآیندی است که جماعت های محلی به کمک آن می توانند بفهمند چنانچه در محدوده بودجه طبیعی و محدوده های خلاقیت های خویش زندگی کنند، چه امکاناتی خواهند داشت. چنانچه ما در ماوراء امکانات خود زندگی کنیم همیشه این احتمال وجود دارد که فعالیت ها توسط مقرارتی که از بالا به پائین وضع می شود، محدود گردند.تجربیات مداخله در بافت های فرسوده نشان داده طرح هایی که با برنامه ریزی از بالا به پایین تهیه گردیده اند، در عمل موفق نبوده است حال با توجه به اینکه مهمترین مولفه توسعه پایدار بافت فرسوده توجه به نیازهای مشترک ساکنین بافت و شهر است لذا بهسازی و نوسازی بافت های فرسوده بدون مشارکت افراد و گروه های ذینفع و ذینفوذ محقق نخواهد شد.
به این ترتیب برای تحقق توسعه پایدار شهری برنامه ریزی مشارکتی به خصوص در زمینه احیاء و نوسازی بافت های فرسوده و مشارکت مردم در امر توسعه پایدار امری ضروری و اجتناب ناپذیر است، هرچند مشارکت بر مبنای همکاری در ایران سابقه دیرینه دارد ولی هنوز در جامعه ما نهادینه نشده است و توجه به حکمروایی شایسته و مدیریت سطوح پایین تر از سابقه طولانی برخوردار نیست گرچه با تشکیل شوراهای شهر در سالهای اخیر،مشارکت مردم در امور شهری با محوریت توسعه پایدار جهت رفع مشکلات شهری و محقق شدن حکمروایی شایسته مد نظر قرار گرفته است.
واژه های کلیدی: حکمروایی شایسته، توسعه پایدار، مشارکت
-1 مقدمه
از اوایل هزاره جدید برای اولین بار در تاریخ بشر، بیش از 50 درصد از جمعیت جهان در شهرها زندگی می کنند و خیلی از آنها در فقر و فلاکت به سر می برند و از نیازهای اساسی و حقوق اولیه محرومند .جمعیت شهری جهان از 300 میلیون نفر در سال 1950 به 2 میلیارد و 700 میلیون در سال 2000 میلادی رسیده است و رشد جمعیت شهری به طور متوسط قریب به 2/5درصد بوده است و سالانه 55 میلیون نفر به جمعیت شهری جهان افزوده شده است. - اکبری،. - 3 :1383پارادایم حکمروایی مطلوب شهری که اخیرا تحولی مهم در عرصه نظری مدیریت شهری بوجود آورد. بیانگر این است که امروزه در توسعه شهری به غیر از دولت اعم از ملی و محلی دو بازیگر یا شریک به نام های »جامعه مدنی« و »بخش خصوصی« وجود دارند. - حسینی ، سید جواد . - 1386
امروزه شهرها با تقاضاهای روز افزون شهروندان روبرو هستند و دولت هاعمدتاً ازعهده انجام آن وظایف برنمی آیند. طرح بحث تمرکززدایی و واگذاری بخشی ازاختیارات و وظایف دستگاههای دولتی به نهادهای محلی و شهرداری ها در جهت اداره امور و برآوردن خواسته های شهروندان به حکومت های محلی و شهرداری ها است.دولت ها به واسطه تمرکز امور در خود در طولانی مدت به واسطه ناتوانی در برآوردن خواسته های شهروندان با بحران مشروعیت مواجه شدند و لذا با پیگیری سیاست تمرکززدایی و اعطای اختیارات به نهادهای محلی در جهت کسب مشروعیت از دست رفته خود هستند.که از این طریق بتوانند پایداری اجتماعی را در شهرها رواج دهند - اکبری،. - 4 :1383
اصولا مشارکت شهروندان در بهسازی محیط سکونت خویش نتایج مثبتی را به دنبال دارد که از آن جمله می توان به موارد ذیل اشاره کرد: کاهش محدودیتها و مشکلات مدیریت شهری به خصوص شهرداری هایی که با کمبود یا فقدان منابع مالی مواجه می باشند چرا که جلب مشارکت پایدار مردم باعث رفع بخشی از نیاز مدیریت شهری به منابع مالی می شود. صرفه جویی در هزینه ها و کاهش صرف انرژی، بدین معنی که با استفاده از مشارکت شهروندان این امکان فراهم شود که با صرف انرژی ، هزینه و امکانات کمتر از سوی نهادهای حکومتی اقدامات بسیاری در جهت توسعه پایدار را انجام داد.
مشارکت شهروندان در بهسازی محیط سکونت خویش باعث افزایش همکاری های اجتماعی و نیز افزایش حس تعلق آنان به شهر می شود.جلب مشارکت مردم منجر به ایجاد و یا تقویت پایه های توسعه پایدار در شهر می شود. از این رو اعتقاد نیرومندی درباره ناکارآمدی برنامه ریزی متمرکز در بین اندیشمندان و کارشناسان وجود دارد که طرح های مختلف شهری و مطالعات مختلف آن را تایید می کند. بنابراین برنامه ریزی مشارکت گرا و از پایین به بالا جای برنامه ریزی از بالا به پایین را گرفته است - حسینی ، سید جواد . - 1387در توسعه پایدار شهری یکی از اهداف اصلی تامین حداکثر منافع مردم و جلب رضایت عموم است.
هزینه های این امر توسط دولت یا سازمان پشتیبان طرح تامین می شود. شهروندان حق اظهار نظر دارند حق اعتراض و مخالفت با طرح و حق نظارت بر اجرای خواسته هایشان را نیز دارند - حسینی ، سید جواد . - 1387مشارکت واقعی - مشارکت پایدار - علاوه بر آن که ابزاری برای بهبود کیفیت قلمداد می شود به عنوان هدف نیز تلقی می شودوموجب رشد فکری اجتماعی و مدنی شهروندان می گردد. جریان اطلاعات دو سویه و بسیار فعال می باشد و مراجع برنامه ریزی و مردم هر دو اطلاعاتشان را در اختیار هم می گذارند. پشتوانه فکری این نوع مشارکت دیدگاه های مردم سالاری لیبرال و مشارکت مستقیم است. که در این تحقیق این نوع الگوی مشارکتی را در پروژه مشارکتی چند منظوره میدان ابراهیم رفسنجان بررسی خواهیم کرد حسینی ، سید جواد . - 1386
-2 روش تحقیق:
روش بررسی و پژوهش در این نوشتار اسنادی، پیمایشی و زمینه یابی بوده است . داده های تحقیق از طریق پرسشنامه محقق ساخته و مشاهدات میدانی و مصاحبه ها با مردم گردآوری و با استفاده از شیوه های آمار توصیفی و استنباطی و تحلیل های ثانویه مورد ارزیابی و نتیجه گیری قرار گرفته اند. بنابراین ضمن توصیف مفاهیم و رویکردهای نظری با ارائه یک مدل حکمروایی شایسته و مشارکت مردمی در توسعه بافت های فرسوده شهری با رویکرد پایدار که در اینجا نمونه موردی پروژه مشارکتی چند منظوره میدان ابراهیم رفسنجان می باشد به تحلیل آنها نیز پرداخته شده است؟آیا در جامعه ما پروژه های مشارکتی با هدف حکمروایی شایسته موفق می شوند یا خیر؟
-3مبانی نظری
1-3حکمروایی تعاریف
ریشه یابی واژه حکمروایی ما را به واژه یونانی - kubernan راهبری یا هدایت کردن - می رساند، واژه ای که افلاطون آنرا برای چگو نگی هدایت یک نظام حکومتی به کار برده است. این واژه یونانی در قرون وسطی به واژهGubernane تبدیل شده است که بر راندن، حکمروایی کردن یا راهبری دلالت دارد. در اینجا حکمروایی "عمل یا شیوه حکومت کردن یا کارکرد حکومت" است - کایر، . - 3 :1386مرکز سکونتگاههای انسانی سازمان ملل متحد - UN-HABITAT - حکمروایی را بدین صورت تعریف می کند: "حکمروایی مجموعه ای از اقدامات فردی و نهادی، عمومی و خصوصی برای برنامه ریزی و اداره مشترک امور است و فرایند مستمری از ایجاد تفاهم میان منافع متفاوت و متضاد است که در قالب اقدامات مشارکتی و سازگار حرکت می کند و شامل نهادهای رسمی و ترتیبات غیررسمی و سرمایه اجتماعی شهروندان است . - 5: 2002" - UN-HABITAT,
هنگامی که واژه حکمروایی را بکار می بریم باید به دو نکته توجه داشته باشیم. نخست اینکه، حکمروایی ، حکومت نیست. حکمروایی بعنوان یک مفهوم، مشخص می باشد که قدرت در داخل و خارج از اقتدار رسمی و نهادهای حکومت وجود دارد.غالباً، حکمروایی سه گروه اصلی از بازیگران را شامل می شود: حکومت، بخش خصوصی و جامعه مدنی. دوم اینکه، حکمروایی بر »فرایند« تأکید دارد و مشخص می سازد که تصمیمات با توجه به روابط پیچیده بین تعدادی از بازیگران با اولویتها و سلایق متفاوت گرفته می شوند. حکمرانی، توافقی را بین اولویتها و سلایق رقیب و متضاد برقرار می کند و این، اساس و شالوده مفهوم حکمروایی است - همان،. - 8: 2002
2-3 حکمروایی شایسته:
اولین ظهور مفهوم حکمروایی شایسته یه گزارش بانک جهانی در سال 1989 در مورد آفریقا برمی گردد که در آن استدلال گردید که شالوده مشکلات مربوط به توسعه در آفریقا وجود یک بحران در حکومت و حکمروایی خوب است - لفت ویچ ، . - 185:1385حکمروایی به چگونگی ارتباط بین شهروندان و سازمان های رسمی و دولت اشاره می کند در نظریه حکمروایی کارآمدی دولت تابعی از چگونگی ارتباط شهروندان و سازمان های رسمی و غیر رسمی با دولت است - آرایی، . - 2:1389یکی از مباحث مهم و در عین حال جدید که از دهه 1980 به بعد در ادبیات توسعه مطرح شده ، موضوع حکمروایی شایسته است. این موضوع به خصوص در کشورهای در حال توسعه و در راستای استقرار و نهادینه سازی جامعه مدنی از جایگاه ویژه ای برخوردار شده است. - آرایی، . - 2:1389
