بخشی از مقاله
چکیده
گرانیتوئید آق درق در ش مال شهرخوی و در شمال غرب ایران واقع است. این توده با سن اواخر ادیاکارن-اوایل کامبرین به شکل استوک و دایک به درون سنگ های متاباریتی و متاپلیتی هم سن خود نفوذ کرده است. کانی های اصلی این توده عبارتند ازکوارتز، آلکالی فلدسپار، پلاژیوکلاز، موسکویت و بیوتیت بوده و بافت غالب درآنها بافت های هیپ ایدیومرفیک گرانولار و میلیونیتی است. توده گرانیتوئیدی آق درق دارای ترکیب سنگ شناختی گرانودیوریت، مونزوگرانیت وسینوگرانیت بوده و دارای سرشت کالکوآلکالن، پرآلومین و S تیپ می باشد.
درنمودارهای عناصر نادر خاکی، نمونه های آق درق بوسیله غنی شدگی شدید در LREEs نسبت به HREEs و آنومالی منفی ضعیف در عنصر یوروپیوم مشخص می شوند و در نمودارهای عنکبوتی غنی شدگی نسبی LILEs و تهی شدگی درHFSEs - بویژه Taو - Nb و آنومالی مثبت در Pb و منفی در Ti نشان می دهند که به وضوح حاکی از شباهت آنها به گرانیت های قوس آتشفشانی دارد.
نمونه های گرانیتوئید آق درق هم چنین با داشتن مقادیر بالای Na2O، SiO2، Al2O3 و استرانسیم، نسبت بالای La/Yb و مقادیر پایین MgO، Y و نسبت پایین K2O/Na2O به همراه مقادیر پایین HFSE و فقدان آنومالی منفی یوروپیوم، ویژگی آداکایتی از خود نشان می دهند. نتایج حاصل از بررسی های سن سنجی، پتروگرافی و ژئوشیمیایی نشان می دهند که این گرانیتوئید در یک محیط فرورانشی دراثرذوب بخشی رسوبات دگرگون شده پوسته قاره ای پایینی درزمان اواخر ادیاکارن- اوایل کامبرین بوجود آمده است.
مقدمه
مطالعات انجام گرفته توسط خلعتبری جعفری و همکاران - 2004 - در منطقه خوی، منجر به شناسایی دو کمپلکس افیولیتی گردیده است که شامل - 1 افیولیت قدیمی و چند دگرگونی که سن سنجیK40/Ar40 برروی آمفیبول های دگرگونی سن ژوراسیک زیرین 195-181 - میلیون سال - و برروی موسکویت و بیوتیت گرانیتوئیدها سن 67/5 میلیون سال بدست داده است و - 2 افیولیت غیردگرگونی جوانتر که سن کرتاسه بالایی دارد. افیولیتهای دسته اول در بردارنده کمپلکس دگرگونی شرقی است که توده گرانیتوئیدی آق درق نیز در این کمپلکس جای دارد.
تعدادی از محققین ازجمله قریشی و ارشدی - 1978 - و رادفر و همکاران - 1993 - گرانیت های شمال خوی را گنیس های پرکامبرین وگنیس های مزوزوئیک دانسته ولی مطالعات عزیزی و همکاران - 1380 - این سنگ ها را گرانیتوئیدهای میلونیتی پرآلومین و از نوع S معرفی می کند که در یک زون برشی امتداد لغز راستبر نفوذ کرده است و سن نسبی آنها را براساس روابط چینه ای بعد از کرتاسه و قبل از اولیگو میوسن در نظر می گیرند.
فریدآزاد و همکاران - 1388 - گرانیتوئید آق درق را از نوع گرانیت های تیپ فرارانش، پرآلومین و S-Type معرفی کرده اند که دردمای بین -760 626 درجه سانتیگراد تشکیل شده است و این تودهاحتمالاً دراثر ذوب بخشی پوسته قاره ای بعد از بسته شدن حوضه کششی پشت قوس سیالیک خوی بوجود آمده استاخیراً. عزیزی و همکاران - 2011 - سن های اورانیم- سرب - 596 566 میلیون سال برای گرانیت گنیسی کمپلکس دگرگونی شرقی خوی - گرانیتوئید آق درق - و 550 میلیون سال برای آمفیبولیت های میزبان گزارش کرده اند. شفائی مقدم و استرن - 2015 - پیشنهاد می کنند که کمپلکس دگرگونی شرقی خوی پوسته کادومین حاشیه بلوک ایران مرکزی است نه بخشی از متااوفیولیت مزوزوئیک.
با توجه با بحث های فوق و عدم وجود اطلاعات کافی پترولوژیکی و ژئوشیمیایی دررابطه با گرانیتوئید آق درق دراین مقاله سعی شده برپایه اطلاعات جدید سن سنجی، توده فوق به نحو شایسته ای مورد بررسی وشناسایی قرارگیرد. برای دسترسی به منطقه موردمطالعه پس از طی حدود 20کیلومتر از جاده خوی-قره ضیاء الدین وارد جاده خاکی روستای آق درق شده وپس از طی حدود 5 کیلومتر می توان به منطقه موردنظررسید.
بحث زمین شناسی منطقه مورد مطالعه
منطقه مورد مطالعه در شمالغرب ایران و بین مختصات جغرافیایی 38œ 37 22 تا 38œ 54 16 عرض شمالی و 44œ 36 02 تا 44œ 57 01 طول شرقی در استان آذربایجان غربی و در شمال شهر خوی واقع است - شکل. - 1 این محدوده بخشی از مجموعه افیولیتی شمال غرب ایران - افیولیت ملانژ خوی- ماکو - بوده و به کمپلکس دگرگونی شرقی از این مجموعه متعلق است - خلعتبری جعفری وهمکاران، . - 2004 کمپلکس دگرگونی شرقی خوی از جمله مناطق پیچیده ایران محسوب می شود و شامل واحدهای زیراست:
الف- واحددگرگونی شرقی:
این واحد بخشی از کمپلکس دگرگونی شرقی بوده و خود به 4 واحد فرعی به ترتیب زیر تقسیم گردیده است: زیرواحد - 1 - شامل میکاشیست، آمفیبولیت ها و گنیس می باشد. زیرواحد - 2 - شامل آمفیبولیت های ریزدانه به همراه متاکوارتزیت وگنیس های لپتینیتی بوده و قطعات تکتونیکی بزرگی از سنگ های پلوتونیکی افیولیتی شامل لرزولیت فولیاسیون دار و تکتونیت های هارزبورژیتی و هم چنین متاکومولاهای اولترامافیکی درآنها وجود دارد. زیرواحد - 3 - شامل شیست های سبز، متاولکانیک ها، متاآنکارامیت بوده و زیر واحد - 4 - شیست های سبزدرجه پایین تر را نشان می دهد.
ب- قطعات تکتونیکی متا افیولیتی قطعات تکتونیکی بزرگ سنگ های مافیک و اولترامافیک در میان کمپلکس دگرگونی شرقی دیده می شود که تماس های تکتونیکی سیستماتیک با واحدهای مختلف نشان می دهد. طبق نظر پاساگنو وهمکاران - 2005 - این سنگ های اولترامافیک سنی در حدود اواخر ژوراسیک - اوایل تا اواسط آکسفوردین - دارند. هم چنین خلعتبری جعفری وهمکاران - 2004 - محدوده سنی از اوایل ژوراسیک تا اواخر کرتاسه 195-80 - میلیون سال - را براساس روش K40/Ar40 تعیین کرده اند. توده گرانیتوئیدی آق درق جزو زیرواحد 2 کمپلکس دگرگونی شرقی خوی و تحت عنوان گنیس معرفی شده است - خلعتبری جعفری وهمکاران، . - 2004 این توده به درون سنگ های آمفیبولیتی ومتاپلیتی اطراف نفوذ کرده و در بعضی نقاط قطعاتی از آنها را درمیان گرفته است - شکلa-2 و. - b
پتروگرافی توده گرانیتوئیدی آق درق
توده نفوذی آق درق به صورت استوک و دایک به درون سنگ های دگرگونه از نوع آمفیبولیت وشیست تزریق شده است. این توده درنمونه دستی به رنگ خاکستری روشن بوده - شکل - c-2 و ازنظر ضریب رنگی در محدوده لویکوکرات واقع می شود. در این سنگها علاوه برکانی کوارتزکه درصد بالایی را به خود اختصاص می دهد، کانی های دیگری از قبیل موسکوویت، بیوتیت، آلکالی فلدسپار - ارتوز، میکروپرتیت و میکروکلین - ، پلاژیوکلاز به همراه کانی متفرقه آپاتیت مشاهده می شوند - شکل - d-2کوارتزها. اکثراً بی شکل بوده و خاموشی موجی از خود نشان میدهند - شکل. - d-2 آلکالی فلدسپارها بی شکل بوده و در ارتوزها بافت پرتیتی و درمیکروکلین های ماکل مشبک قابل مشاهده است - شکل. - d-2
