بخشی از مقاله
چکیده :
در بخش زیرین سازند شمشک در نزدیکی معدن زغالسنگ قشلاق در جاده خوش ییلاق در شمال شاهرود، یک سیل بازیک تفریق یافته مشاهده میشود که ترکیب سنگ شناسی آن از الیوین گابرو تا سینیت متغییر است. این سنگها دارای بافتهای دانهای، اینترگرانولار و افیتیک بوده و از کانیهای الیوین، پلاژیوکلاز، کلینوپیروکسن و آمفیبول تشکیل شدهاند و در نمودارهای پترولوژیکی و تکتونوماگمایی، ماهیت آلکالن و جایگاه درون ورقه قارهای نشان میدهند.
در نمودارهای چند عنصری بهنجار شده به کندریت و گوشتهی اولیه، غنی شدگی از LREEsو عناصر شدیداً ناسازگار و تهی شدگی از HREEs و نبود ناهنجاری Eu نشان میدهند. بررسیهای ما نشان میدهند که ماگمای بازیک سازنده این سنگها از ذوب بخشی10 تا 16 درصدی یک گوشتهی گارنت لرزولیتی شده غنی شده زیر لیتوسفر قارهای در یک محیط کششی درون ورقهای تشکیل شده است. این حوضه در پشت کمان ماگمایی تریاس بالایی- ژوراسیک زیرین ایران مرکزی و در نتیجهی بروز حرکات کششی در ورقه روی زون فرورانش نئوتتیس در پوستهی ایران مرکزی- البرز تشکیل شده است.
مقدمه :
منطقه مورد مطالعه در نزدیکی معدن زغال سنگ قشلاق - در جاده خوش ییلاق - و در نزدیکی روستای حاجی آباد با مختصات جغرافیایی 36 57' عرض شمالی و 55 19' طول شرقی واقع شده است. توده نفوذی مورد بحث در درون پیکره سنگی به سن تریاس بالایی- ژوراسیک زیرین - سازند شمشک - رخنمون دارد. چرخه رسوبی تریاس بالایی- ژوراسیک زیرین همزمان و یا اندکی پس از بروز رخداد سیمرین پیشین آغاز شده است.
بعد از این رویداد، رسوبهای برجای مانده درمجموع نهشتههای آواری همزمان با تکتونیک و فلیش گونه از نوع شیل، سیلت سنگ و ماسه سنگ میباشند، که در بین آنها تناوبی از رسوبهای دریایی با سن لیاس پیشین نیز مشاهده میشود - آقانباتی . - 1393 رسوبهای ژوراسیک، یکی از ضخیمترین توالیهای زمین شناسی در ایران هستند که در نواحی البرز تحت عنوان سازند شمشک شناخته میشوند. در بخشهای مختلفی از زون البرز، در بخش زیرین سازند شمشک، سنگهای بازیک آلکالن به شکل گدازههای بازالتی گزارش شده است . - Glaus.,1965 - برای اولین بار مقدسی و قاسمی - 1382 - و سپس قاسمی و جمشیدی 1390 - ، - 1392، سیل گابرویی قشلاق را شناسایی و مورد مطالعه قرار دادند.
آنان به ماهیت بازیک آلکالن نفوذی، شکل سیل گونه، تفریق بلوری واضح و جایگاه درون ورقهای قارهای تشکیل این سنگها اشاره کردند. این توده به صورت یک سیل تفریق یافته با طیف تفریقی از الیوین گابرو تا سینیت در میان لایههای شیلی-ماسهسنگی بخش زیرین سازند شمشک نفوذ کرده است. در این پژوهش با تکیه بر اطلاعات و جمع بندیهای نتایج قبلی، سعی شده است تا با دادههای ژئوشیمیایی بیشتر به ماهیت ژئوشیمیایی، ویژگیهای محل منبع و خاستگاه زمینساختی این سنگهای ماگمایی پرداخته شود.
بحث و روش تحقیق:
سنگهای آذرین موجود در بخش زیرین سازند شمشک در منطقه قشلاق - ناحیه خوش ییلاق - ، به شکل یک سیل تفریق یافته به ضحامت تقریباً 70 متر در میان ماسه سنگها و شیلهای بخش زیرین سازند شمشک دیده میشود - شکل-. - 1 بخش بالا و پایین این سیل دارای حاشیه انجماد سریع و تأثیر حرارتی بر سنگ میزبان میباشد - شکل-2و. - 3 اما با حرکت به سمت بخش میانی سیل، اندازه بلورها درشتتر میشود و بافت دانهای درشت و حتی پگماتوئیدی ظاهر میشود.
بخش میانی شامل لایههای الیوین گابرو، گابرو-گابرودیوریت، دیوریت، مونزودیوریت، مونزونیت و سینیت با بافتهای دانهای، اینترگرانولار و افیتیک، که حاوی کانیهای الیوین، پلاژیوکلاز،کلینوپیروکسن و هورنبلند میباشند - شکل-5 الف تا ت - . حضور کانیهای فرعی مانند اسفن، بیوتیت، آپاتیت و اپک در این نمونهها، ماهیت آلکالن ماگمای تشکیل دهندهی این سنگها را تأیید میکند. حضور آمفیبولهای درشت با منظره پگماتوئیدی و بیوتیت به همراه آپاتیت در نمونههای مورد مطالعه ماهیت لامپروفیری غنی از امفیبول از نوع آلکالن و ترکیب کامپتونیتی – سانائیتی این سیل را نیز برملا میسازد. کانی های تأخیری و ثانویه نیز شامل کلریت، اپیدوت و بخشی از کانیهای اپک هستند.
