بخشی از مقاله
چکیده :
منطقه بشگز در شمال باختری سربیشه - استان خراسان جنوبی - و 50 کیلومتری خاور شهر بیرجند قرار گرفته است. این منطقه از دیدگاه زمینساختی در مرز ایالت ساختاری سیستان و بلوک لوت واقع شده است. واحدهای سنگی منطقهعمدتاً شامل تراکیآندزیت، آندزیت و داسیت میباشد. بافتهای اصلی واحدهای گدازهای شامل پورفیری و گلومروپورفیری میباشند. بر اساس مطالعات ژئوشیمی، سنگهای منطقه از لحاظ سری ماگمایی در رده کالکآلکالن پتاسیم متوسط تا بالا و دارای خصوصیات شبهآداکیتی هستند. غنیشدگی عناصر LRE و همچنین غنیشدگی عناصرLIL و میزان پایین HFSE، تشکیل ماگما در پهنه فرورانش را تایید میکنند. براساس نمودارهای تمایز تکتونیکی، محیط زمینساختی منطقه بررسی شده با مناطق فرورانش حاشیه فعال قارهای مرتبط است.
مقدمه :
محدوده بشگز در شمال باختری سربیشه - استان خراسان جنوبی - و 50 کیلومتری خاور شهر بیرجند قرار گرفته است. مختصات محدوده بین طول 59 38' تا 59 44' خاوری و عرض'32 47 تا 32 52' شمالی بوده و این منطقه در نقشه زمینشناسی1:100000 سربیشه - نظری و سلامتی، - 1378 و در مرز پهنه لوت و سیستان - Tirrul et al., 1983 - قرار دارد. در بعضی از پژوهشها با توجه به کمپلکسهای افیولیتی در شرق ایران که بین صفحات لوت و افغان قرار گرفته، فرورانش لیتوسفر اقیانوسی به زیر بلوک افغان مطرح شده است - Saccaniet .al., 2010 - از سوی دیگر - 1981 - Eftekharnezhad ماگماتیسمهای شمال بلوک لوت را نتیجه فرورانش به زیر بلوک لوت دانسته، ولی به عقیده Arjmandzadeh و همکاران - 2011 - با توجه به دادههای جدید عناصر کمیاب و ژئوشیمی ایزوتوپی گرانیتوئیدهای بلوک لوت و شواهد ساختاری، فرورانش دوسویه نامتقارن به زیر هر دو بلوک لوت و افغان با سرعتهای متفاوت پوسته اقیانوسی در نظر گرفته شده است.
فعالیتهای ماگمایی در بلوک لوت در ژوراسیک میانی 162-165 - میلیون سال - شروعشده و در ترشیری به اوج خود رسیده است - . - Karimpour et al., 2011 حاصل ماگماتیسم ائوسن-الیگوسن شرق ایران سنگهای آتشفشانی و نیمه عمیق فراوان است که ناحیه ای در حدود 120000 کیلومترمربع را پوشش میدهد - . - Pang et al ., 2013 در منطقه مورد مطالعه نیز سنگهای آتشفشانی با ترکیب عمدتا آندزیت، ترآکیآندزیت و داسیت همراه با سنگهای آذرآواری نظیر توف و برش مشاهده میشوند که با فعالیت ماگماتیسم ائوسن- الیگوسن در بلوک لوت مرتبط است . - Pang et al., 2013 - اقیانوس سیستان بنابر شواهد فسیلی، رادیولاریتی در اوایل کرتاسه باز شده است . - Babazadeh and De waver., 2004 - هدف از این پژوهش، بررسی خصوصیات ژئوشیمیایی و محیط تکتونیکی منطقه بشگز میباشد.
زمینشناسی منطقهای و پتروگرافی: سنگهای رخنمون یافته منطقه بشگز شامل سه نوع واحد سنگی از جمله: واحدهای گدازهای، واحدهای آذرآواری و واحدهای رسوبی میباشند. در مشاهدات صحرایی در منطقه مورد مطالعه واحدهای آتشفشانی بهصورت تیره با مورفولوژی برجسته و متناوب با واحدهای آذرآواری - با رنگ روشن - دیده میشوند. براساس مطالعات پتروگرافی سنگهای آذرین در محدوده بشگز شامل پیروکسنآندزیت، آندزیت و داسیت و واحدهای آذرآواری - توف و برش - با ترکیب آندزیتی میباشند.
روش تحقیق:
پس از جمعآوری اطلاعات موجود از منطقه بشگز و تعیین مسیرهای پیمایش، نمونهبرداری از واحدهای منطقه مورد مطالعه انجام شد. بیش از 140 نمونه از سطح منطقه جمعآوری شد و از این نمونهها 84 نمونه مقطع نازک تهیه و مورد بررسی قرار گرفت، سپس تعداد 15 نمونه با کمترین دگرسانی و بیشترین پراکندگی برای آنالیز ژئوشیمیایی انتخاب و به شرکت ACME کانادا ارسال شد. عناصر اصلی به روش ICP-ES و عناصر فرعی با روش ICP-MSتحلیل شدند. نمودارهای مورد نیاز به وسیله نرمافزارهای GCDkit و Corel ترسیم و سپس تعبیر و تفسیر شدند.
بحث:
ژئوشیمی: طیف تغییرات اکسیدهای اصلی برحسب درصد وزنی - Wt% - ، طبق آنالیز ژئوشیمیایی سنگهای آتشفشانی منطقه بشگز، SiO2 - 68/68-57/77 - ، - 2/77-1/19 - K2O، - 3/92 -2/95 - Na2O، - 6/15 -3/18 - Fe2O3، - 6/02-0/77 - MgO، - 1/02-0/41 - TiO2، - 0/31-0/15 - ، - 7/3-3/72 - CaO و - 0/11-0/3 - MnO میباشند. به منظور نامگذاری سنگهای مورد مطالعه از طریق ترکیب شیمیایی، از نمودار تغییرات Na2O+K2O در مقابل - TAS - SiO2 استفاده شده است - . - Cox et al., 1971 یکی از اهداف مطالعات ژئوشیمی سنگها، تعیین سری ماگمایی آنها میباشد. نمونههای مورد مطالعه در نمودار - Irvine and Baragar, 1971 - AFM - شکل-3 پ - ، و نمودار پتاسیم در برابر سیلیس - Le Maiter, 1989 - - شکل-3ت - در سری ماگمایی کالکآلکالن پتاسیم متوسط تا بالا قرار می گیرند.
