بخشی از مقاله
جایگیري تودههاي نفوذي مختلف، با ترکیب اسیدي تا مافیک، از ویژگیهاي شاخص بخش شمالی زون سنندج – سیرجان میباشد. تودهي نفوذي مافیک درشتدانهي کنگره در جنوب غرب قروه، واقع در بخش شمالی زون سنندج – سیرجان، یکی از این تودههاي آذرین میباشد. دادههاي ژئوشیمیایی و ایزوتوپی براي تودهي کنگره منشأ ماگماهاي توله ایتی همانند جزایر قوسی را نشان میدهد. با استفاده از مقادیر - 87S/86Sr, - 143Nd/144Nd مقدار اولیه استرانسیم، بر اساس سن 150 میلیون سال بهدستآمده از روش اورانیوم- سرب، براي این توده محاسبه گردید. این نسبت، مقدار - 0,7034-0,7039 - با ارورکرون 0,7036 را نشان میدهد.
مقدار مثبت εtNd - +3-+8 - و نسبت پایین86Sr/87Sr اولیه در نمونههاي این توده نشاندهندهي منشأ گوشتهي تهی شده براي این سنگها میباشد. مقدار نزدیک به صفر نسبت f - Sm/Nd - و f - Rb/Sr - در این توده نشاندهندهي این است که پوستهي قارهاي در ماگماي منشأ این سنگها نقش خاصی نداشته است. یافتههاي ما نشان میدهد که تودهي مافیک کنگره وابسته به تهی شدگی از یک گوشتهي غنیشده بدون کمترین نقش پوستهي قارهاي میباشد. بر اساس این دادها بعد از گسترش اقیانوس نئوتتیس بین صفحهي آفرو - عربی و ایران در پرمین و فرورانش پوستهي اقیانوسی، سیستم قوس و پشت قوس در ژوراسیک میانی شکلگرفته است. بر اساس دادههاي ژئوشیمی و ایزوتوپی، حضور یک سیستم سوپراسابداکشن با جزیرهي قوسی در این منطقه محتمل است.
-1 مقدمه
عمق موهو در بخش شمالی سنندج- سیرجان با استفاده از امواج 32-40S کیلومتر - Chang et al. 2010; Van der Lee et al. 2010 - تعیینشده است. این بخش از سنندج - سیرجان داراي تودههاي نفوذي به سن ژوراسیک و کرتاسه میباشد . - Azizi & Jahangiri, 2008 Azizi & Asahara, 2013, Azizi et al., 2014 - عدهاي از محققین Torkian et al., Sepahi & Athari, 2006, Berberian et al ., 1982Arvin et al., 2007 - Mansouri Esfahani et Mazhari et al., 2009, Ghalamghash et al., 2009, Shahbazi et al., 20102008 - Esmaeily et al., 2005, Sepahi et al., 2009al., 2010 اعتقاددارند که سنگهاي گرانیتوئیدي در زون سنندج - سیرجان عمدتاً گرانیت، گرانودیوریت و دیوریت و گابرو با خصوصیت کالک آلکالن هستند.
ولی سنگهاي با خصوصیت توله ایتی نیز گزارششده است. بهعنوانمثال - Shahbazi et al., 2010 - سنگهاي با خصوصیت توله ایتی گزارش کرده و سن ژوراسیک پسین را با استفاده از سن سنجی اورانیوم- سرب براي این سنگها پیشنهاد کردهاند؛ و معتقدند گرانیتوئیدهاي سنندج - سیرجان منشأ گرفته از یک حاشیهي فعال قارهاي و مرتبط با فرورانش پوستهي نئوتتیس به زیر زون سنندج سیرجان میباشند.
بر اساس دادههاي اخیر سن سنجی به روش اورانیوم- سرب - ; Azizi et al . 2011; Mahmoudi et al. 2011Shahbazi et al ., 2010 - سن جایگیري عمدهي تودههاي نفوذي این بخش از زون سنندج - سیرجان ژوراسیک بوده و پتروژنز این گرانیتوئیدها و سنگهاي ولکانیک بهطور عمده مرتبط به فرورانش پوستهي اقیانوسی نئوتتیس به زیرپوستهي قارهاي ایران مرکزي است. بر اساس جدیدترین مدلهاي ارائهشده - Azizi et, 2013, Mohajjel and بخش شمالی زون سنندج - سیرجان در دورهي ژوراسیک قسمتی از یک جزیرهي قوسی بوده است. با در نظر گرفتن فرضیات جدید، وجود سنگهاي توله ایتی در این بخش از سنندج – سیرجان نیز مورد تائید قرار میگیرد.
تودهي موردمطالعه، در موقعیت جغرافیایی 47˚ 30́00˝ تا 47 ˚ 35́13˝ طول شرقی و 35˚ 04́49˝ تا 35˚ 09́38˝ عرض شمالی، در جنوب غرب قروه، در جوار روستاي کنگره واقعشده است. این منطقه ازلحاظ ساختاري و پهنهبندي، در بخش شمالی زون سنندج - سیرجان قرار دارد - شکل . - 1 کمپلکس قروه را میتوان شامل یک سري از تودههایی تعریف کرد که در جنوب غرب قروه کشیده شدهاند. در بخش جنوبی قروه گرانیتها گسترش زیاد و پراکندهاي دارند و بهصورت تودههاي بزرگ و مجزا، دایکها، آپوفیزهاي فراوان و سنگهاي دگرگونی گسترش دارند. روي این واحدهاي چینهشناسی را شیست ها و ولکانیکهاي مشابه سازند شمشک در البرز و ایران مرکزي به سن ژوراسیک میپوشاند.
آخرین توالیهاي رسوبی مزوزوئیک - سنوزوئیک را شیل ها و ماسهسنگهاي داراي عدسیهاي آهکی به همراه ولکانیک ها تشکیل میدهند که بر روي رسوبات کرتاسه بالایی – پالئوسن قرارگرفتهاند. این تودهها شامل گابرو، دیوریت، گرانیت پورفیري و گرانودیوریت میباشند که به داخل سنگهاي کم دگرگونهي شامل اسپیلیت بازالت، آندزیت، ریولیت، اسلیت و تناوبی از شیست، کلریت شیست، بیوتیت شیست، شیست هاي لکهاي، مرمرها، متابازیت ها، کوارتزیت و متاولکانیک ها، نفوذ کردهاند. قدیمیترین واحدهاي چینهشناسی این منطقه سن تریاس دارند که بیشتر دولومیت کاملاً بلورین و خردشدهاند.
توالی چینهاي سنگهاي موجود از پایین به بالا شامل سنگهاي دگرگونی تریاس، تریاس - ژوراسیک، ژوراسیک و سنگهاي غیر دگرگونی ائوسن میباشد. تودههاي موجود در این ورقه سنی بین 130 تا 190 میلیون سال را نشان میدهند. تودهي قدیمیتر از ژوراسیک میانی در این منطقه وجود ندارد. براي مثال برخی از این تودهها و سن گرفتهشده از این تودهها عبارتاند از تودهي صوفیآباد 140-156 میلیون سال - - Azizi et al., 2011، تودهي مباركآباد 131 -185 میلیون سال . - Azizi & Asahara, 2013 - تودهي قلاي لان 157 میلیون سال - Azizi et al., 2014. In press - تودهي مشیرآباد 157 میلیون سال - Asahara منتشرنشده - . تودهي کنگره 150 میلیون سال Azizi et al, - منتشرنشده - یکی از تودههاي نفوذي در این منطقه میباشد.
گابروهاي این توده بسیار درشتدانه و پگماتوئیدي و داراي پلاژیوکلاز و پیروکسن هاي بسیار درشت میباشند. مطالعهي مقاطع نازك این سنگها نشان میدهد که بافت این مجموعه عمدتاً گرانولار تا پگماتیوئیدي است. در بعضی بخشها، اندازه بلورهاي پیروکسن و پلاژیوکلاز به چند سانتیمتر میرسد و در این صورت سنگها در محدودهي گابروي درشتدانه تا پگماتیوئیدي قرار میگیرند. با توجه به فراوانی دو کانی پیروکسن و پلاژیوکلاز ترکیب مدال این سنگها از کلینوپیروکسنیت تا آنورتوزیت متفاوت است. کانیهاي فرعی در این سنگها الیوین، آلکالی فلدسپار، مگنتیت و تیتانیت میباشند. در بیشتر نمونههاي تودهي کنگره پلاژیوکلازها توسط کلینوپیروکسن ها محصورشدهاند و بافت افیتیک و ساب افیتیک نشان میدهند, نشاندهندهي اینست که در این سنگها پلاژیوکلازها قبل از کلینوپیروکسن ها متبلور شدهاند.
-2 مواد و روشها
بعد از بررسی نقشهها و تحقیقات پیشین و انجام مطالعات صحرایی، نمونههاي برداشتشده از این توده در دانشگاه ناگویاي ژاپن - Nagoya - تجزیه و آنالیز شیمی شد. عناصر اصلی این سنگها توسط XRF - Rigaku اندازهگیري شد. عدسیهاي شیشهاي براي اندازهگیري XRF، ابتدا بهصورت مخلوطی از 0/7 گرم پودر سنگ با 6 گرم از پودر لیتیم تترابورات تهیه شد و سپس در دماي 1050 درجه سانتیگراد به مدت 15-20 دقیقه ذوب شد. میزان مواد فرار سنگ - LOI - بر اساس اختلاف وزنی، پس از حرارت 950 درجه سانتیگراد به دست آمد. عناصر کمیاب و نادر خاکی نیز پس از آمادهسازي نمونهها با استفاده از دستگاه ICP-MS - Agilent 7700x, Agilent Technologies International Japan, Ltd, در دانشگاه ناگویا مورد اندازهگیري قرار گرفتند.
براي اندازهگیري این عناصر محلولهاي استاندارد با غلظت 0/10 -30 ppb آماده شد و محلولهاي نمونه با %2 HNO3 رقیقسازي شد. به دلیل همپوشانی مجموعه ایزوتوپهاي باریم با عناصر کمیاب، جداسازي باریم با روش ستون HNO3 انجام گردید. در خصوص اندازهگیري نسبتهاي ایزوتوپی پس از جداسازي به روش ستون HCl و ستون HIBA، دو دستگاه 54-30VG Sector - TIMS و - GVI IsoProbe-T جهت اندازهگیري نسبتهاي ایزوتوپی86Sr/87Sr و Nd/144Nd143 مورداستفاده قرار گرفتند.
-3 نتایج و بحث
در نمودار طبقهبندي شیمیایی و نامگذاري سنگها نمونهها در قلمروي گابرو و نمونههاي مربوط به دایکها در محدوده گرانیت پلات میشوند. 70 - Mg≠ درصد - و آهن بالا باعث شده در نمودار AFM - Irvine & Baragar, 1971 - این نمونهها به سمت قطب منیزیم دار کشیده شوند و در محدودهي توله ایت قرار گیرند. دایکهاي فلسیک در نمودار - Peccerillo & Taylor, 1976 - K2O-SiO2به دو محدوده متفاوت کشیده میشوند. یک گروه به سمت محدودهي پر پتاسیم و دستهي دیگر به محدودهي توله ایتی که این گروه سیلیس بیشتري دارند و در گروه دایکهاي اسیدي طبقهبندي میشوند. ولی گروه اول ازنظر میزان سیلیس در گروه سنگهاي حدواسط تا بازي قرار میگیرند.
احتمال میرود این گروه از دایکها، دایکهاي حاصل از تفریق باشند. نمونههاي تودهي کنگره به خاطر داشتن استرانسیم بالا در نمودار Sr/2 - Pearce and Cann, 1973 - در محدودهي توله ایت جزایر قوسی قرار میگیرند. نمودارPearce & - Ti- Zr - Cann, 1973براي تمایز بین بازالتهاي پشتههاي میاناقیانوسی، بازالتهاي درونقارهاي و توله ایت هاي جزایر قوسی استفاده میشود. نمونهها در این نمودار نیز در محدودهي توله ایت هاي جزایر قوسی قرار میگیرند.
نمودار - Shervais, 1982 - V- Ti/100 بر اساس نسبت تیتانیم و وانادیم، ماگماهاي آلکالن، بازالتهاي پشتههاي اقیانوسی، بازالتهاي پشت قوس و توله ایت هاي جزایر قوسی را متمایز میکند. نمونههاي تودهي کنگره در محدودهي مربوط به توله ایت هاي جزایر قوسی قرار میگیرند - شکل. - 2 در نمودار نرمال شده نسبت به ماگماهاي پشتههاي میاناقیانوسی غنیشده - E-MORB - نمونهها نسبت به این بازالت ها از عناصر REE تهی شدگی نشان میدهند و روندي مشابه با روند جزایر قوسی دارند.
