بخشی از مقاله
چکیده
توده هاي گرانیتوئیدي منطقه چاه زاغو عمدتاً از نوع نیمه عمیق بوده و ترکیب سنگ شناسی آنها گرانودیوریت و لوکوگرانیت می باشند که از کانیهاي کوارتز، فلدسپات پتاسیم، پلاژیوکلاز، آمفیبولها - هورنبلند و اکتینولیت - و بیوتیت با نسبتهاي متفاوت تشکیل شده اند. این توده ها درون نهشته هاي آذر آواري - پیروکلاستیک - ، بازالت و سنگ هاي آهکی دگرگون و اسکارنی شده کرتاسه نفوذ نموده اند و خود توسط یک سري دایک ها با ترکیب گرانودیوریتی قطع می شوند.
ماگماي توده هاي مطالعه شده سرشت کالک آلکالن و متاآلومین داشته و به نوع I تعلق دارند. در نمودارهاي عنکبوتی بهنجار شده نسبت به گوشته اولیه و عناصر خاکی کمیاب بهنجار شده نسبت به کندریت، نمونه هاي مورد مطالعه از عناصر LREES و LILES غنی شدگی و از عناصر HFS تهی شدگی نشان می دهند. احتمالا ذوب بخشی پوسته اقیانوسی فرورونده و یا پوسته قاره اي زیرین ضخیم شده و تفریق مذاب هاي نشات گرفته از منشاء متاثر از فرایندهاي فرورانش - همراه با فرایندهاي آلایش و احتمالا اختلاط - سبب ایجاد ماگماهاي گرانودیوریتی و لوکوگرانیت ها شده است. گارنت فاز پایدار در منشاء مذابهاي گرانودیوریت ها با ترکیب اکلوژیت یا گارنت آمفیبولیت بوده است. توده هاي مورد مطالعه در یک محیط همزمان تا بعد از برخورد تشکیل شده اند.
مقدمه
محدوده چاه زاغو در نقشه000،1:250 بیرجند و نقشه زمین شناسی 000،1:100 مختاران واقع می باشد. این محدوده در جنوب شهر بیرجند بین طول هاي جغرافیاییً42َ24ْ58 تاً59َ19ْ 633334 UTM - 59 تا - 720287 و عرض هاي جغرافیاییً51َ00ْ32 تاً42َ02ْ3542892 UTM - 32 تا - 3547820 می باشد و در زون40 سیستم مختصات UTM واقع است. این محدوده بخشی از کمربند افیولیتی خاور ایران محسوب می شود. زون شرق ایران شامل گستره اي به وسعت 800 کیلومتر طول و 200 کیلومتر عرض می باشد که از انباشته هایی ضخیم از نهشته هاي فلیش گونه با پی سنگ افیولیتی وابسته به پوسته اقیانوسی تشکیل شده که گاه از آن با عنوان کمربند فلیش و آمیزه رنگین شرق ایران یا زون سوچر سیستان یاد می شود.
در نوشتارهاي مختلف پهنه مورد نظر که مراحل تکوین از پوسته اقیانوسی تا قاره اي را پذیرا شده، یکی از اشتقاق هاي نوع تتیس جوان است که از آن با نام هایی همچون جبال مکران و خاور ایران - اشتوکلین، - 1968، کوه هاي خاور ایران - علوي 1991 - ، زون زابل – بلوچ - بربریان و کینگ، - 1981، زون نهبندان- خاش - نبوي، - 1355 ، زون زمین- درز سیستان - تیرول و همکاران، - 1983 یاد می شود.
در پهنه شرق ایران مطالعات زمین شناسی و اکتشافی گسترده اي انجام شده است از جمله می توان به مطالعه پتروژنز توده هاي گرانیتوئیدي - کریم پور و همکاران، 1391 - ، مطالعه کانسارهاي پورفیري و نفوذي هاي شرق ایران و تعیین سن آنها - ریچاردز و همکاران، - 2012، مطالعه پلوتونیسم و ولکانیسم منطقه شرق - پنگ و همکاران، - 2013 نام برد. جنبه هاي زمین شناسی، کانی زایی و آلتراسیون توده هاي نفوذي و سنگ هاي میزبان منطقه مورد مطالعه توسط آقازاده و همکاران 1391 و - 1392 مطالعه شده است. در این پژوهش به مطالعه پتروگرافی و پتروژنز توده هاي گرانیتوئیدي منطقه چاه زاغو و تحولات ماگمایی موثر در تشکیل هر یک از فازهاي نفوذي، تعیین محیط تکتونیکی و شرایط جایگزینی توده ها پرداخته شده است.
روش ها و مواد
پس از بررسی هاي جامع میدانی و برداشت هاي صحرایی در منطقه چاه زاغو و از واحد هاي مختلف موجود در آن تعداد 70 مقطع نازك میکروسکوپی براي بررسی هاي پتروگرافی تهیه شد. همچنین با توجه به تنوع سنگ شناسی و جهت نیل به اهداف تعیین پتروژنز و محیط هاي تکتونیکی تشکیل سنگ هاي منطقه تعداد 13 نمونه سنگ کل از آنها انتخاب و براي انجام تحلیل شیمی عناصر اصلی به آزمایشگاه کانساران بینالود و جهت مطالعه رفتار عناصر کمیاب و نادر خاکی به روش A۰۹ICP-MS توسط آزمایشگاهSGS Minerals Services ترکیه ارسال و مورد تجزیه قرار گرفتند - جدول . - 1 براي مطالعه مقاطع نازك از میکروسکوپ پلاریزان Kyowa ME ۲pol استفاده شده است.
بحث و نتایج پتروگرافی
بر اساس نتایج آنالیز مدال، طیف ترکیبی توده هاي نفوذي مورد مطالعه شامل؛ گرانودیوریت پورفیري، گرانودیوریت دبشک، لوکوگرانیت، دایک ها و آپوفیزهاي گرانودیوریتی پورفیري می باشند. مهمترین کانیهاي تشکیل دهنده توده هاي نفوذي شامل؛ کوارتز، فلدسپات پتاسیم، پلاژیوکلاز، آمفیبولها - هورنبلند و اکتینولیت - می باشند که با نسبتهاي متفاوت در سنگهاي نفوذي حضور دارند. گرانودیوریت دبشک بافت اصلی گرانولار دارد. این توده شامل کانی هاي اصلی؛ پلاژیوکلاز، آلکالی فلدسپار ، کوارتز استآمفیبول. و بیوتیت در این سنگ نسبتاً سالم هستند - شکل. - A-1 شاخصه اصلی تمایز توده گرانودیوریت پورفیري از گرانودیوریت دبشک، بافت پورفیري در این توده است.
کانی هاي پلاژیوکلاز، آلکالی فلدسپاتها و کوارتز کانی هاي اصلی این توده ها هستند - شکل. - B-1 توده نفوذي لوکوگرانیتی منطقه، که حاوي رگ و رگچه هاي اکسیدي و هیدرواکسید آهن است، حاوي بافت پورفیري با فنوکریست هاي کوارتز، اورتوز و پلاژیوکلاز می باشد - شکل. - C-1 همچنین زمینه میکروگرانولار و بافت گرانوفیر نیز در برخی مقاطع میکروسکوپی دیده شده است - شکل - D-1دایک.. کوارتز دیوریتی چاه زاغو عموماً داراي بافت اصلی پورفیري بوده و زمینه آن بافت میکروگرانولار را نشان می دهد. حضور کانیهاي تخته اي و سوزنی همچون آمفیبول و پلاژیوکلاز باعث تشکیل بافت جریانی شده است - شکل. - E-1 توده آپوفیز تأخیري در غرب محدوده مورد مطالعه که در داخل سنگ هاي بازالتی نفوذ نموده، اندکی تیره تر از دایکهاي تأخیري و کوارتزدیوریت چاه زاغو بنظر می رسد. دامنه ترکیبی این توده در حد گرانودیوریت می باشد.
ژئوشیمی
سنگ هاي مورد مطالعه از نظر مقدار ۲SiO داراي طیف ترکیبی 66.29 تا 79.57 درصد بوده و در تقسیم بندي سنگ هاي پلوتونیک که توسط - ۹۷۹۱ - Cox et al ارائه شده است نمونه هاي مطالعه شده در قلمرو کوارتز دیوریت، گرانودیوریت و گرانیت واقع شده اند. با توجه به این نمودار گرانیتوئیدهاي منطقه داراي سري ماگمایی ساب آلکالن می باشند - شکل. - A -2 بر اساس نمودارAFM از - ۱۷۹۱ - Irvine and Baragar سنگهاي مورد مطالعه در محدوده کالک آلکالن قرار می گیرند.
