بخشی از مقاله
چکیده:
امروزه صنایع بسته بندی تبدیل به یک تکنولوژی قدرتمند شده است تا بتوان با بسته بندی علمی، فعالیت باکتریها و عوامل فساد مواد غذایی را به حداقل رساند. در دهه های گذشته مهمترین نوآوری در صنعت بسته بندی غذا، بسته بندی فعال و بسته بندی هوشمند می باشد. بسته بندی فعال شرایط حاکم بر غذای بسته بندی شده را به نحوی تغییر می دهد که مدت زمان نگهداری آن افزایش یافته و ایمنی و خصوصیات حسی غذا بهبود یابد، در حالیکه کیفیت غذای بسته بندی شده را نیزحفظ نماید . بسته بندی های هوشمند، بسته بندی است که تشخیص می دهد و نسبت به تغییرات درون بسته از خود واکنش نشان می دهد و به مصرف کننده را راجع به کیفیت محصول بسته بندی شده آگاه می سازد. بسته بندی هوشمند و فعال مواد غذایی علاوه بر به تأخیر انداختن عوامل محیطی مؤثر بر مواد غذایی، روشی پویاتر را برای حفظ نگهداری محصول به کار می گیرد. امروزه بسته بندی هوشمند و فعال پیشرفت زیادی در صنایع لبنی داشته است که از جمله می توان به جاذب ها و رهاسازها، استفاده از بسته بندی با اتمسفر کنترل شده، انواع مختلف اندیکاتورو به کار بردن ترکیبات ضد میکروبی در پوشش بسته بندی اشاره نمود.
واژه های کلیدی: بسته بندی فعال، بسته بندی هوشمند، محصولات لبنی
مقدمه :
غذا به عنوان منبع تولید انرژی در بدن چنان چه دچار آلودگی های میکروبی شود، می تواند منشاء بیماری های مختلف و از همه مهم تر بیماری های گوارشی و مسمومیت های غذایی شود.
شاید مهم ترین عامل افزایش نگرانی مسئولین بهداشت عمومی در برخی کشورها، افزایش بروز بیماریهای ناشی از غذا و نیز شیوع یک سری از بیماری های مرگ بار با عوارض بهداشتی وخیم باشد. که در به دلیل بسته بندی نامناسب مواد غذایی ایجاد می شود .
امروزه صنایع بسته بندی تبدیل به یک تکنولوژی قدرتمند شده است و روشهای مختلف بسته بندی به همراه روشهای نوین نگهداری مواد غذایی نقش موثر و کارآمدی در صنایع غذایی ایفا می کنند که با بسته بندی علمی فعالیت باکتریها و عوامل فساد مواد غذایی را به حداقل می رساند. در دهه های گذشته مهمترین نو آوری در صنعت بسته بندی غذا، تولید بسته بندی فعال و هوشمند می باشد. بسته بندی فعال شرایط حاکم بر غذای بسته بندی شده را به نحوی تغییر می دهد تا مدت زمان نگهداری آن را افزایش داده و ایمنی و خصوصیات حسی غذا را بهبود بخشیده در حالیکه کیفیت غذای بسته بندی شده را حفظ می نماید.و بسته بندی هوشمند قادر به انجام عملکردهای هوشمند ازقبیل سنجش ،تشخیص ، ردیابی ،ضبط و برقراری ارتباط است و در برابر مشکلات و خطرات احتمالی در طول دوره نگهداری هشدار می دهد. این بسته ها به شرایط محیطی واکنش نشان می دهند، یا در صورت خراب و سوراخ شدن خود را تعمیر و ترمیم می کنند و یا حتی مصرف کننده را نسبت به وجود آلودگی و یا حضور عوامل بیماری زا در بسته، آگاه می سازند.
به طور کلی تقسیم بندی های مختلفی برای بسته بندی های مدرن که قادر به عکس العمل از خود و تغییر شرایط بسته هستند وجود دارد یکی از امروزی ترین این تقسیم بندی ها به صورت زیر می باشد :
- بسته بندی مکانیکی : خودگرم شونده و خود سرد شونده
- بسته بندی فعال: جاذب ها، رها ساز ها
- بسته بندی هوشمند: RFID، شناساگر ها، بیو سنسورها و…
کاربرد بسته بندی هوشمند و فعال در محصولات لبنی :
جاذب ها:
جاذب ها می توانند بصورت مستقیم و ترکیب در ساختار بسته بندی مورد استفاده قرار گیرند وباعث جذب ترکیبات ناخواسته و حذف آنها از محیط می شوند و از این طریق باعث افزایش طول عمر و ماندگاری بیشتر محصول می شود.
باکتریهای پروبیوتیک اضافه شده به ماست برای بیان مزایای بهداشتی و ادامه حیات به محیطی با میزان اکسیژن کم نیاز دارند . یک ترکیب آلی مانند anthraquione در پوشش جایگزین میشود،که به طور موثر در مهار اکسیژن عمل میکندو روش فعال سازی این سیستم با قرار گرفتن در معرض اشعه ماوراء بنفش قبل از بسته بندی فعال می باشد. استفاده از جاذب اکسیژن در لفاف پنیر سفید میتواند تا حد زیادی از رشد کپک ها و مخمرها وباکتری های فساد جلوگیری کند.
رها سازها :
رها سازها یک سیستم بسته بندی جدیدی می باشد که ترکیبات فعال را در سرعت های کنترل شده متفاوتی برای افزایش کیفیت و ایمنی یک رنج وسیعی از غذاها در طی زمان نگهداری آزاد می کنند. در سیستم رهاسازها، ترکیبات فعال می توانند مستقیما به سطح ماده غذایی آزاد گردند که در این صورت مقدار ترکیبات فعال کمتری لازم می باشد ، بنابراین سبب افزایش و بهبود کیفیت ماده غذایی می گردد، زیرا مقدار زیاد افزودنی ها جهت افزایش ماندگاری سبب کاهش کیفیت در محصول می گردد. از این سیستم بسته بندی در نی نوش های حاوی باکتری های اسید لاکتیک و لاکتو باسیلوس رئوتری که دارای خواص پروبیوتیکی می باشند در صنایع لبنی استفاده می شود.
% 70 جمعیت بزرگسالان دنیا دارای میزان پایین آنزیم لاکتاز در بدن هستند که پس از مصرف شیر و برخی فرآورده های لبنی دچار به ناراحتی های گوارشی می شوند(بیماری عدم تحمل لاکتوز). که بسته بندی هوشمند با استفاده از راهکارهای نوین این مشکل را حل کرده است. بسته بندی فعال آنزیمی در شیر با تزریق آنزیم لاکتاز در قسمت داخلی بسته, لاکتوز موجود در شیر را به گلوکز و گالاکتاز تبدیل می کند .
بسته های خود گرم شونده وخود سرد شونده:
این بسته ها از مواد پلی الفین که از تلفیق ذرات نانو می باشد، تشکیل شده اند . بستهبندی چند لایه برای مواد سیال مثل شیر و آبمیوه به همراه یک لایه پلیالفین که از ذرات رسی در اندازه نانو با قابلیت مقاومت به گاز تشکیل شده از نمونههای این کاربرد است .اساس واکنش خود گرم شونده یک واکنش گرمازاست.که دما در ان به 70-65درجه می رسد وتا 60-45 دقیقه قادر به نگهداری این دما می باشد. و در بسته بندی های خود سرد شونده یک واکنش سرمازا اتفاق می افتد و در مدت زمان کوتاهی باعث خنک شدن محتویات درون قوطی می شود.
