بخشی از مقاله
چکيده
پيروزي در بازارهاي رقابتي امروز مستلزم عوامل متعددي است . يکي از مهمترين اين عوامل بهبود مستمر در امر کيفيت است . در عين حال مطا لعات عملي و پژوهشي انجام گرفته در گذشته نشان ميدهد که افزايش سطح کيفيت به تنهايي نميتواند پاسخگوي نيازهاي مشتريان باشد.عامل مکمل افزايش کيفيت براي پاسخگويي به نيازهاي مشتريان کاهش سطح هزينه ها و قيمت تمام شده کالاي ساخته يا فروخته شده است . تحولات جهاني صورت گرفته در دهه هاي اخير، کيفيت را به يک ضرورت براي بقا سازمان ها تبديل کرده است .سير توسعه مکاتب کيفيت به مديريت کيفيت فراگير انجاميده است که اعمال و ارتقا کيفيت را به همه بخش هاي سازمان تسري مي دهد. در اين راستا هزينه هاي مختلفي در بخش هاي مختلف سازمان صرف مي شود که «هزينه هاي کيفيت » نام دارد. هزينه يابي کيفيت با هدف شناسايي سطح بهينه کيفيت در سازمان انجام مي شود که مي تواند نقشي موثر در ارتقا سازمان ايفا کند، چرا که در اين سطح از کيفيت محصول ، هزينه ها حداقل و منافع حداکثر است هزينه يابي کيفيت نوعي روش هزينه يابي مبتني بر فرايند است که در آن هزينه هاي فعاليتها با ديدگاه ميزان تاثير آنها بر کيفيت ، دسته بندي و مقايسه مي شوند. حسابداري کيفيت امکان کنترل بهتر هزينه ها را فراهم کرده و با ارائه اطلاعات تفصيلي در رابطه با انجام عمليات پيشگيرانه از بدي کيفيت و نتايج حاصل از آن در کيفيت خروجيها، امکان تصميم سازي استراتژيک را براي مديران فراهم مي سازد.
کلمات کليدي: هزينه يابي، هزينه يابي کيفيت ، هزينه هاي کيفيت
مقدمه
امروزه قيمت و کيفيت از مهمترين مزيت هاي رقابتي در صنايع به شمار مي آيند. از اين رو بررسي رابطه بين ين دو مزيت رقابتي در سال هاي اخير به ويژه در صنايع پيشرو و کشورهاي صنعتي بسيار مورد بحث بوده است .اين که بدي کيفيت چه تاثيري بر قيمت محصولات و متعاقبا درآمد شرکت خواهد داشت و نيز براي رسيدن به کيفيت مطلوب بايد چقدرهزينه کنيم ، بحث هزينه يابي کيفيت را جلوه هاي ويژه بخشيده است . هزينه يابي کيفيت از مباحث جديد مديريتي است که ميتواند وضعيت و عملکرد شرکت را از ابعاد مختلف مانند حسابداري بهاي تمام شده (حسابداري صنعتي)، کنترل کيفيت ، تعميرات و نگهداري، زنجيره تا مين ، مديريت توليد، انبارها، ايمني و بهداشت ، آموزش و بهسازي و موارد ديگر نشان دهد و با تهيه ترازنامه کيفيت در شرکت و مقايسه روند هزينه هاي کيفيت ميتوان هزينه کيفيت در شرکت را کنترل و بهبود بخشيد.
بـــــاتوجه به اينکه بخش قابل توجه هزينه هاي يک سازمان در قالب هزينه هاي کيفيت سازماني قابل دسته بندي هستند لذا استفاده از روشهاي هزينه يابي کيفيت ، امکان کنترل دقيق اغلب هزينه هاي محسوس و حتي غيرمحسوس هزينه ها را فراهم مي کند.
١- هزينه هاي کيفيت
طبق تعريف ،هزينه هاي کيفيت شامل کليه مخارجي هستند که کليه عوامل اعم از توليد کننده ، مصرف کننده و يا جامعه از بابت کيفيت محصول يا خدمات متحمل مي شوند.
هزينه هاي کيفيت عبارتند از:
هزينه هاي رسيدن به کيفيت مطلوب از طريق طراحي و سازماندهاي هزينه هاي عملياتي واحد کنترل کيفيت تجهيزات ، حقوق و دستمزد و هزينه هايي که از کيفيت پا يين و نامطلوب محصول ناشي مي شود (شامل ضايعات ، افت قيمت محصول و.... درا ين مقاله ، هزينه کيفيت برابر با مجموع هزينه هاي سه گروه پيشگفته در نظر گرفته شده و تلاش بر اين است سيستم هزينه يابي جامعي طراحي شود که تمامي ديدگاه هاي يادشده را در برگيرد.
گام برداشتن در جهت بهبود کيفيت ، به تعريف پروژه هاي بهبود کيفي و همزمان با آن توسعه سيستم حسابداري نياز دارد؛ به طوري که بتوان اطلاعات مورد نياز به منظور بررسي عملکرد پروژه هاي بهبود کيفيت را به دست آورد. بنابرين يک گام اساسي در کاهش هزينه ها، اصلاح و توسعه سيستم حسابداري است ؛ به گونه ي که بتوان هزينه هاي کيفيت همايش منطقه اي بررسي راهکارهاي ارتقاء مباحث حسا بداري مديريت در صنعت را محاسبه کرد و ضمن ارائه گزارش هاي مناسب ، به اندازه گيري اثربخشي فعاليت ها و پروژه هاي کاهش هزينه پرداخت و راهکارهاي عملي براي کنترل و بهبود هزينه هاي کيفيت و به تبع آن ، عمليات تضمين و کنترل کيفيت ارائه کرد .
به منظور اصلاح و توسعه سيستم حسابداري بايد هزينه هاي کيفيت را طبقه بندي کرد و به هر يک از گروه هاي هزينه ، کد هزينه تخصيــص داد .
به منظور اندازه گيري هزينه هاي کيفيت لازم است ابتدا اجزاي هزينه هاي کيفيت شناسايي و طبقه بندي شده ، سپس کليه هزينه هاي مرتبط با کيفيت بر اساس آمار داده هاي هزينه ي موجود با طرح مدون جمع آوري اطلاعات ، مشخص و در قالب طبقه بندي شده دسته بندي شوند. تنها در ين صورت است که ميتوان راهکارهاي مناسبي براي حذف هزينه هاي عمده کيفيت ارائه و اجرا کرد.
طبقه بندي کارشناسان ، هزينه هاي کيفيت را در چهار گروه اصلي قرار ميدهند. اين گروه بندي در مقايسه با ساير گروه بنديهاي رايج ، از پذيرش و مقبوليت بيشتري برخوردار است . اين چهارگروه عبارتند از: الف - هزينه هاي شکست دروني (درون سازماني) ب هزينه هاي شکست بروني ج هزينه هاي ارزيابي کيفيت در هزينه هاي طرح ريزي، پشتيباني و پيگيري کيفيت هر يک از اين گروه هاي اصلي نيز زير مجموعه هايي دارند .
١-الف : هزينه هاي شکست دروني (درون سازماني )
اين هزينه ها شامل ايرادهايي است که در مراحل مختلف پيش از تحويل محصول به مشتري بروز ميکنند و سازمان به روش هاي مختلف از قبيل بازرسي و آزمايش توسط کارکنان واحد کنترل کيفيت خود يا بازرسان خارجي به اين عيوب پي مي برد و به حذف آنها اقدام مي کند. زير گروه هاي تشکيل دهنده اين گروه عبارتند از:
١-الف -١- هزينه هاي دورريز يا اسقاطي
محصولات و اقلامي که به علت عدم انطباق با مشخصه هاي مهندسي تعريف شده ، قابليت ارائه به مشتريان و يا استفاده در کاربردهاي ديگر را نداشته باشند، به عنوان دورريز يا اسقاط درنظرگرفته ميشوند. مانند تغيير شکل ورق هاي فولادي به علت بالا بودن دماي کوره هاي لعاب .
١-الف - ٢ـ هزينه هاي تعمير و دوباره کاري محصولات توليدي شرکت محصولاتي که در داخل شرکت ساخته مي شوند و به دليل مطابقت نداشتن با مشخصه هاي مورد نياز، قابل استفاده نيستند، در برخي موارد با تکرار برخي فعاليت هاي اصلاحي يا انجام فعاليت هاي تعميراتي قابل استفاده مي شوند که هزينه اين گونه فعاليت ها بايد از فعاليت هاي توليدي تفکيک و در سرفصل هزينه هاي کيفيت منظور شود. اصلاح سوختگي رنگ بدنه خودروها، رگلاژ کردن درهاي خودرو و مثال هاي اين نوع هزينه ها هستند.
١-الف - ٣ـ هزينه هاي تحليل شکست
هزينه هاي مربوط به بررسي و تحليل کارشناسي علل بروز ايراد در محصول و چاره انديشي در خصوص راه حل هاي رفع و جلوگيري از تکرار آنها در اين زير گروه قرار ميگيرند. کليه هزينه هاي مربوط به گروه هاي مهندسي، R&D و مشاوران و جلسات متعددي که با حضور مديران و کارشناسان ارشد به منظور رفع علت وقوع ضايعات تشکيل ميشود، در اين گروه از هزينه ها جاي ميگيرند.
١-الف - ٤ـ تعمير واصلاح اقلام معيوب دريافتي
شامل هزينه هاي مربوط به آماده سازي اقلام دريافتي از تامين کنندگان مواد مورد استفاده که به علت عدم رعايت مشخصه هاي درخواستي از طرف تامين کننده ، به شکل فعلي قابليت به کارگيري و استفاده را ندارند و بايد تعمير يا اصلاح شوند. (قطعات دريافتي از شرکت هاي طراحي ومهندسي ).
١-الف - ٥ـ هزينه هاي ناشي از نگهداري نامناسب مواد اوليه
هزينه هاي ناشي از مناسب نبودن نحوه انبار که به صدمه ديدن اقلام مصرفي منجر مي شود، در اين گروه قرار مي گيرند.
مثال هايي از اين دست عبارتند از : فاسد شدن لاستيک در زير نور آفتاب فاسد شدن رنگ و مواد شيميايي به دليل گرماي محل نگهداري زنگ زدگي فولاد در مجاورت رطوبت و يا ريزش باران افت کيفي روغن ها به دليل نفوذ آب و يا اتمام تاريخ مصرف از بين رفتن محصولات کشاورزي در کارخانه هاي مواد غذايي کليه مواردي که شرايط محيطي و جوي بر کيفيت آنها تاثير مي گذارد، در اين سرفصل گنجانده مي شود.
١-الف - ٦ـ هزينه هاي آزمايش مجدد اقلام اصلاح شده
در صورتي که محصولي تعمير و اصلاح شود يا دوباره کاري روي آن صورت گيرد، نيازمند بازرسي و آزمايش به منظور کسب اطمينان از قرار گرفتن در حدود تلرانس قابل قبول است . هزينه هاي آزمايش هاي مربوط بايد از بازرسي و آزمايش هايي که در شرايط عادي توليد انجام ميشوند، تفکيک و به طور جداگانه محاسبه شود، مانند رنگ بدنه خودروهايي که پس از پوليش کردن دوباره تست مي شوند.
١-الف - ٧ـ هزينه درجه بندي کيفيت محصولات زير سطح قابل قبول
هزينه ناشي از فروش محصولات با قيمتي پايين تر، به دليل مطابقت نداشتن مشخصه هاي آنها با محصولات استاندارد همايش منطقه اي بررسي راهکارهاي ارتقاء مباحث حسا بداري مديريت در صنعت در اين زيرگروه قرار مي گيرد. اگر به هر دليل محصولات توليد شده در سطوح کيفيت درجه دو يا پايين تر ارزيابي شوند، با قيمت کمتر به فروش خواهند رسيد که اين کاهش درآمد را نيز مي توان به عنوان هزينه هاي کيفيت محاسبه کرد .
١-ب - هزينه هاي شکست بروني (برون سازماني )
اين گروه ، هزينه هايي را دربرمي گيرد که پس از دريافت محصول توسط مشتري ايجاد ميشوند و تا پيش از به کارگيري محصول توسط مشتري، مشخص و کشف نشده اند. عناصر اين گروه از هزينه ها عبارتند از:
١-ب - ١ـ هزينه هاي ضمانت
اين زيرگروه دربرگيرنده هزينه هاي گارانتي شامل هزينه هاي تعويض ، تعمير ويا جايگزيني محصولات ، حمل ونقل و نصب مجدد است .
١-ب - ٢ـ هزينه هاي برگشت محصول توسط مشتري و شکايات مشتريان
هزينه هاي فعاليت هايي که براي پاسخگويي به مشتريان شاکي و جلب رضايت آنها از سوي شرکت تقبل مي شود، شامل هزينه هاي تماس هاس تلفني، نفر ـ ساعت مورد نياز براي تکميل فرم هاي نظرخواهي از مشتريان و پروژه هاي صداي مشتري و در بعضي موارد پرداخت خسارت به مشتريان .
١-ب - ٣ـ هزينه هاي اصلاح محصولات دردست مشتريان
هزينه هاي تعويض ، تعمير يا جايگزيني محصولات معيوبي که شرکت براي رفع ايرادهايشان به تعويض و اصلاح اقدام مي کند . در سال هاي اخير بسياري از کارخانه هاي خودروساز نقص فني موجود در خودروهاي فروخته شده خود را به اطلاع خريداران محصول مورد نظر ميرسانند و به تعويض و اصلاح نقص فني به صورت رايگان اقدام مي کنند. چنين عملياتي هزينه هاي نيروي انساني، قطعات جايگزين را در بر خواهد داشت .
١-ج - هزينه هاي ارزيابي
اين هزينه ها براي تعيين مطابقت يا عدم مطابقت مشخصه هاي محصول با ويژگي هاي کيفي مورد نظر صرف مي شوند.
برخي از زير گروه هاي اين گروه عبارتند از:
١-ج -١- هزينه هاي ارزيابي پيمانکاران فرعي
