بخشی از مقاله
کاربرد گیاهان دارویی در صنایع دارویی و غذایی
چکیده
هر گیاه دارویی حاوی یک یا چند مادهی موثره هست. که با توجه به مادهی موثر گیاه ، کاربرد آن تعریف میشود. داروهای شیمیایی دارای عوارض جانبی میباشد که همین باعث میشود ارزش گیاهان دارویی بعد از چندین قرن هنوز حفظ شود. در این مقاله به بررسی کاربرد گیاهان دارویی در صنایع دارویی همچون بیماریهای دیابت ، تمور و ... و همچین کاربرد آن در صنایع غذایی همچون در افزودنیها ، افزایش زمان نگهداری و ... پرداخته میشود.
واژههای کلیدی: عصاره گیاهی ،دارو ، ضد میکروبی ، صنایع غذایی ، اسانس.
-1 مقدمه
گیاهان دارویی گیاهانی هستند که یک یا برخی از اندامهای آنها حاوی ماده موثره است. این ماده کمتر از1٪ وزن خشک گیاه را تشکیل داده و دارای خواص دارویی مؤثر بر موجودات زنده است. همچنین کاشت ، داشت و برداشت این گیاهان به منظور استفاده از ماده موثره آنها انجام میگیرد[1] .در جدول 1 گیاهانی با خواص و کاربردهایشان آمده است .[2]
جدول (1) خواص و کاربرد برخی از گیاهان
در علم تغذیه و صنایع غذایی نیز از عصاره ی ادویه جات برای عطر و طعم دهندگی و همچنین از عصاره های میوه جات برای تشدید طعم نوشیدنی ها و آب میوه ها و... استفاده می کنند.[3]
هدف از این تحقیق، بررسی روش های مختلف عصاره گیری و همچنین بررسی برخی از کاربردهای عصاره ها در صنایع دارویی و غذایی طبیعی عصاره های گیاهی است.
-2 عصاره ها
-1-2 کاربرد برخی از عصاره ها
امروزه مواد شیمیایی با پیشرفت علم به صورت جدی جای خود را به مواد طبیعی داده اند . زیرا بشر دریافته است که توانمندی و سازگاری مواد طبیعی با بدن انسان بسیار قابل توجه و حائز اهمیت می باشد. عصاره گیاهان برای درمان بیماری ها ی گوناگون کاربرد ویژه ای دارد و مانند دارو های شیمیایی عوارض جانبی ندارد.عصاره های گیاهان خواص دارویی ، ضد اکسندگی، ضد عفونی و میکروب زدائی دارد که در فرمولاسیون مواد آرایشی ، دارویی ، غذایی به کار می رود.[4]
-1-1-2 دارویی
چندین مطالعه اثر ضد دردی پیکروتوکسین با دوز های 2-3 mg/kg نشان داده است .[5] این ماده در دوز های بالاتر باعث ایجاد حملات تشنجی در موش سوری می شود.محققان محمودرضا حیدری و فرشید رازبان در سال 1383 نشان دادند که عصاره ی متانولی گیاه سنبل الطیب یا علف گربه Valeriana officinalis) )دارای اثرات بارز ضد تشنجی در حیوان می باشد . این عصاره همچنین اثرات چشمگیری در افزایش زمان زنده ماندن حیوان بعد از تشنجات عمومی دارد.[6]
مصرف داروهای ضد صرع همواره توام با عوارض جانبی و تداخلات متعدد بوده و در برخی موارد مقاومت به دارو نیز دیده شده است . بنابراین یافتن داروهای جدید با عوارض کمتر، تداخلات کمتر و عدم مقاومت نسبت به آن می تواند از پیشرفتهای با ارزش در درمان صرع به شمار رود. در میان گیاهان دارویی از برگ و میوه گشنیز در طب سنتی به عنوان ضد تشنج یاد شده است8]،[7 .مطالعه کنونی نشان داد که عصاره آبی و هیدروالکلی و اسانس دانه گشنیز دارای اثر ضد تشنج می باشند که دیازپام در توافق با مطالعات قبلی بطور کامل از ایجاد تشنج بوسیله پنتیلن تترازول جلوگیری نمود10]،.[9
(کومارا سامی) Kumarasamy و همکارانش در سال 2005 نشان دادند که luteolin موجود در عصاره متانولی دانه هویج دارای بیشترین اثر بر حذف رادیکالهای آزاد اکسیژن می باشد).[11]وینر) Weiner و همکارانش در سال 1980 نشان دادند که گلهای این گیاه در معالجه بیماری دیابت نقش دارند.[12] (نیف) Neef و همکارانش در سال 1995 نشان دادند که عصاره ریشه این گیاه نیز خاصیت هیپوگلسیمی دارد.[13] تحقیقات اخیر هم نمایانگر اثر ضد دیابتی دانه این گیاه می باشد لذا عصاره دانه هویج ممکن است بدلیل ترکیبات آنتی اکسیدانی از طریق مقابله با استرس اکسیداتیو ناشی از هیپرگلیسمی دیابتی ، در بهبود این بیماری موثر باشد و
همچنین ایران پورابونی و همکارانش اثر عصاره متانولی دانه های هویج (Daucus Carota) بر متابولیسم کربوهیدرات و مورفولوژی پانکراس در موشهای صحرایی نر دیابتی نوع I را گزارش داده اند.[14]
عصاره حنظل یا آب هندوانه ابوجهل آنتی بیوتیک مقتدری بر ضد برخی میکروب ها می باشد، از جمله بر ضد سالمونلا تایفوزا typhosa Salmonella ) )، کوراینه باکتر یوم دیفتریا(Diphtheriae corynebacterium )، اشریشیا کولی ( Escherichia (coli و استافیلوکوکوس اورئوس Staphylococcus aureus) )به ترتیب ضعیف تر وکمی موثر است و برای مبارزه با سالمونلا پاراتایفی (Salmonella paratyphi) بسیار موثرمی باشد.[15]
کولوسنتین و کولوسنتتین موجود در گیاه حنظل جهت بیماری های متعددی منجمله آسیت ها، سرطان، هپاتیت، لوسمی و تومورها استفاده شده است . ماده موثر حنظل که بعنوان ضد سرطان از آن نامبرده می شود، کوکوربتاسین (cucurbitacin) است .همچنین ماده د– گلوکزید بتا سیتوسترول (D-glucoside β-sitosterol) نیز به عنوان آنتی تومور در عصاره حنظل موجود می باشد-16] .[19 یکی از مکانیسم های پیشنهادی آنتی تومور در عصاره حنظل و بسیاری از عصاره های گیاهی، مکانیسم آپوپتوزیس و یا مرگ برنامه ریزی شده سلولی (apaptosis) است . در فعال شدن مکانیسم آپوپتوزیس چند عامل مؤثر می باشد، که مهمترین آنها، فعال شدن آنزیم اندونئوکلئاز، القا ی ( P 53 ) و فعال شدن آنزیم پروتئاز کسپسcaspase 3) 3 )می باشد. [20-22] همچنین دکتر جلیل توکل افشاری و همکارانش اثر سیتوتاکسیسیتی عصاره گیاهی هندوانه ابوجهل بر رده های سلولی L 929 و Hep2 را گزارش داده اند. [23]
کورکومین اولین بار در سال 1815 از گیاه جدا شد و ساختمان شیمیایی آن به وسیله روکونی (Rukkumani) و همکاراندر سال 1973 کشف شد.[24] کورکومین و دیگر عصاره های کورکوما لانگا در رت ها فعالیت هیپولیپمیک دارند. همچنین کلسترول، اسید چرب و تری گلیسرید را در وکسیسیتی الکلی پایین می آورند 26]،.[25 گزارش شده که کورکومین فعالیت آنتی باکتریال، آنتی آمیبی، آنتی HIV دارد [27] و این ماده فعالیت آنتی اکسیدانی 29]،28،[25 آنتی توموری [32-30] و ضد سرطانی 33]،[34 نیز از خود نشان داده است.
در پژوهش انجام شده توسط آرورا (Arora) و همکاراندر سال 1999 استافیلوکوکوس اپیدرمیدیس در عرض یک ساعت ولی سالمونلاتیفی در عرض 3 ساعت بر اثر مجاورت با عصاره سیر کشته شدند.[35] در تحقیق دانکرت (Dankert)و همکاران، اثر مهار رشد عصاره سیر، پیاز و موسیر بطریقه آگار دیفیوژن تست بر روی تعدادی از باکتریها و مخمرها، از جمله سودوموناس آئروژینوزا و استافیلوکوکوس آرئوس بررسی گردید. [36] مطابق این تحقیق همه ارگانیسم ها بوسیله عصاره سیر مهار شدند ولی غلظت بالایی از عصاره سیر دارای اثر باکتریوسید بر روی سودوموناس آئروژینوزا بود.
-2-1-2 صنایع غذایی
