بخشی از مقاله
کاربرد گیاهان دارویی، ادویه ها و محصولات مشتق شده از آنها در تغذیه طیور
چکیده
ممنوعیت استفاده از آنتی بیوتیک های محرک رشد در جیره غذایی طیور و افزایش آگاهی مصرف کنندگان باعث نیاز به مواد افزودنی طبیعی برای دستیابی به عملکرد تولیدی بهتر است. مواد افزودنی متداول جایگزین آنتی بیوتیکها شامل ترکیبات متعادل کننده سیستم ایمنی، آنتی اکسیدان ها، مواد کنترل کننده pH و آنزیمها می باشند. طیف وسیعی از گیاهان دارویی، ادویه ها، و محصولات مشتق شده آن بویژه اسانس ها و عصاره ها در سال های اخیر بعنوان تحریک کننده رشد در تغذیه طیور بعنوان مواد افزودنی مورد توجه قرار گرفتهاند. آزمایشات متعددی اثرات مشابهی از افزودن محصولات گیاهان دارویی و ادویه ها، با آنتی بیوتیک و یا اسید آلی را بر روی فلور میکروبی دستگاه گوارش طیور گزارش کرده اند. بعلاوه، استفاده از برخی فراورده های گیاهان دارویی و ادویه ها توانایی تقویت و بهبود مورفولوژی روده را دارند. عصاره های گیاهی نیز در تغذیه طیور به عنوان محرک اشتها و هضم غذا، پیشگیری و درمان برخی شرایط بیماری زا و یا به عنوان رنگدانه و آنتی اکسیدان ها استفاده می شوند. این مقاله مروری بر داده های مقالات در استفاده از فراوردههای گیاهان دارویی و ادویه جات در تغذیه طیور می باشد.
کلمات کلیدی: گیاهان دارویی، ادویه، تغذیه طیور، مواد افزودنی خوراکی
مقدمه
عملکرد خوب حیوانات مزرعه و به دست آوردن محصولات حیوانی با کیفیت خوب را می توان تنها با تلاش برای سالم نگه داشتن حیوانات به دست آورد .(16) در دهه گذشته استفاده از مواد افزودنی با منشا طبیعی در تغذیه طیور مورد توجه قرار گرفته اند. تحقیقات متعددی در روشن شدن ساختار بیوشیمیایی و کارکردهای فیزیولوژیکی مواد افزودنی مختلف مانند پروبیوتیک، پریبیوتیک ها، اسیدهای آلی و عصاره های گیاهی انجام شده است .(17) همچنین تحقیقات متعددی در جهت احتمال استفاده از محصولات مختلف گیاهان دارویی و ادویه ها در تغذیه طیور صورت گرفته است. در این جنبه، گیاهان دارویی و ادویه جات فقط محرک اشتها و هضم نیستند، آنها می توانند با تاثیر بر سایر عملکردهای فیزیولوژیکی، کمک به سلامت و رفاه پرنده کمک کنند .(18) هنگام بحث در مورد استفاده از گیاهان و ادویه جات به عنوان ماده افزودنی نمی توان فقط به عقاید قدیمی در مورد تاثیرات درمانی آنها تکیه کرد، بلکه نیاز به اثبات علمی اثر مفید آنها در سلامت و عملکرد حیوانات می باشد. با پیشرفت های فن آوری می توان به راحتی ساختار و عملکرد مولکول های فعال ناشناس با منشاء گیاهی را مشخص کرد .(11) برای به دست آوردن اثرات سودمند گیاهان و ادویه جات، می توان آنها را به صورت گیاهان خشک شده و یا عصاره به جیره طیور اضافه کرد. ترکیب عصاره از همان گیاه بستگی به روش استخراج و خصوصیات ماده حلال مورد استفاده دارد .(15) جدول 1 برخی از گیاهان دارویی، ادویه ها و مهترین ترکیبات فعال آنها و همچنین نحوه تأثیر انها را در تغذیه طیور نشان می دهد.
تأثیر بر عملکرد رشد
برخی از مطالعات انجام شده در مورد عصاره های گیاهی نتایج امیدوار کننده ای را روی عملکرد طیور نشان داده است. کـابوک و همکاران، (6) پارامترهای تولیدی جوجه های گوشتی را اندازه گیری کردند. این جوجه ها مخلوطی از پونه کوهی، بـرگ بـو، مریم گلی، انیس و اسانس مرکبات را به صورت مکمل غذایی مصرف می کردند. ترکیب اسانس ها به طـور معنـی داری ضـریب تبدیل خوراک را بهبود داد. در آزمایش قاسمی و همکاران (2) افزودن 1 درصد مخلوط گزنه و آویشن به جیـره مـرغ تخمگـذار سبب کاهش خوراک مصرفی در مقایسه با سایر تیمارها و در عوض سبب بهبود ضریب تبدیل غذایی در مقایسه با تیمار شـاهد (سطح 0 گیاهان دارویی) گردید. بهبود ضریب تبدیل غذایی میتواند به این دلیل باشد که گیاه دارویی مـورد نظـر بواسـطه دارا بودن ترکیبات ضد میکروبی و خاصیت آنتیبیوتیکی بر روی باکتریهـای مضـر دسـتگاه گـوارش تـأثیر گذاشـته و باعـث بهبـود استفاده از مواد مغذی و قابلیت هضم خوراک شده است. هانگ و همکاران (12) بیان کردند که افزودن اسانس دانه هل به جیره منجر به کاهش معنی داری در زمان عبور خوراک از مسیر معده ای - روده ای می شود. ممکن است این کاهش در زمان عبـور خوراک باعث شود که دستگاه گوارش زمان بیشتری برای هضم وجذب داشته باشد؛ لذا منجر به کاهش ضریب تبدیل می شود. در مطالعه ی ارتاس و همکاران (9) تأثیر مخلوطی از عصاره های شامل پونه کوهی، میخک و بادیان بر صفات عملکردی جوجـه های گوشتی بررسی شد. ضریب تبدیل خوراک در گروه تغذیه شده با 200 میلی گرم مخلوط عصاره های گیاهی در مقایسه بـا گروه شاهد و گروه مصرف کننده آنتی بیوتیک به ترتیب 12 و 6 درصـد کمتـر بـود. لیپـنس و همکـاران (13) میـزان کـارایی مخلوطی از عصاره های دارچین، پونه کوهی، آویشن و فلفل دلمه ای را در مقایسه با آنتـی بیوتیـک خـوراکی آویلامایسـین در جوجه های گوشتی آزمایش کردند. وزن بدن جوجه های تغذیه شده با عصاره های گیاهی به طور قابل تـوجهی بـالاتر از گـروه کنترل و گروه تغذیه شده با آویلامایسین بود.
تأثیر بر متابولیسم لیپید
ترکیباتی نظیر اوژنول، ترپینن، لینالیل استات و تانن ها در میخک و دانه هـل، تیمـول در آویشـن و پونـه، اسـید رزماریـک در رزماری و ترکیبات پلی فنوله دار عصاره های برخی گیاهان دارویی می توانند LDL و کلسترول سرم را کاهش دهنـد .(21) در آزمایش توکلی نسب و همکاران (1) جوجه های تغذیه شده با جیره حاوی %2 پودر سماق و مخلوط %1 پودر زرشک و %1 پودر سماق در مقایسه با تیمار شاهد غلظت تریگلیسرید کمتری داشتند. منصوب (14) نیز نشان داد که اسـتفاده از سـطوح 0/75، 1 و 1/5 درصد پودر سماق باعث کاهش معنیدار غلظـت کلسـترول، تـری گلیسـرید و کلسـترول LDL و افـزایش کلسـترول HDL سرم در جوجه های گوشتی می گردد. گل زاده و همکاران (3) نیز گزارش کردند استفاده از سـطوح بـالاتر از 1 درصـد پودر دانه سماق سبب کاهش غلظت کلسترول و تری گلسـیرید در سـن 21 روزگـی در جوجـه هـای گوشـتی مـی گـردد. در تحقیقی که اثر گیاهان داروئی و روغن های فرار آنها در کاهش کلسترول و جلوگیری از سـرطان در انسـان مـورد بررسـی قـرار گرفت، اجزاء خالص برخی از عصاره های گیاهان دارویی و ادویه ها باعث محدود کردن اثر آنزیم - 3 هیدروکسـی - - 3 متیـل گلوتاریل کو آنزیم A ردوکتاز کبدی ( آنزیم تنظیم کننده در مسیر سنتز کلسترول ) شد .(8) با ممانعت از فعالیـت ایـن آنـزیم در کبد سنتز داخلی کلسترول کاهش و در نتیجه کلسترول خون کاهش می یابد. اسانس های گیاهی همچنین می تواننـد بـا کاهش لیپیدهای سرم بواسطه کاهش سنتز کبدی اسیدهای چرب، می توانند ذخیره چربی در محوطه بطنی را کاهش دهند و به این ترتیب باعث بهبود کیفیت لاشه و همچنین حفظ سلامتی مصرف کننده شوند .(14)
اثرات ضد میکروبی
بسیاری از مطالعات آزمایشگاهی فعالیت ضد میکروبی قوی برخی از عصاره های گیاهی در برابر باکتریهای گرم منفی وگرم مثبت را نشان داده است. این مکمل ها با تغییر بار یونی در دو طرف غشاهای سلولی، موجب کاهش بیماریزایی میکروب ها می
