بخشی از مقاله
مقدمه
امروزه فعالیتهاي صنعتی بشر باعث افزایش ترکیبات آلوده-کنندة اتمسفر بهخصوص ترکیبات هالوژندار شده است که این ترکیبات به دلیل پایداري زیاد به سطح استراتوسفر میرسند و باعث تخریب لایه اوزون میشوند. کاهش لایه اوزون باعث افزایش میزان پرتوهاي فرابنفش در سطح زمین شدهاست و مشکلاتی را براي موجودات زنده به وجود آورده است .(Buchholz et al., 1995) درمیان موجودات زنده، گیاهان به دلیل احتیاج اجتنابناپذیرشان به نور براي انجام فتوسنتز، بیشتر تحت تأثیر پرتوهاي فرابنفش قرار میگیرند و آسیبپذیرتر هستند .(Booji-James et al., 2000) اشعه UV موجب تغییر در مورفولوژي گیاهان میشود که شامل تغییر در شکل برگ، افزایش شاخههاي جانبی، کاهش میانگرهها، کاهش سطح برگ، کاهش بسامد روزنهاي و کاهش ارتفاع گیاه است .(Horii et al., 2007) به دلیل جذب اشعه UV توسط اسیدهاي آمینه حلقوي مانند فنیلآلانین و تیروزین، پروتئینها نسبت به UV بهخصوص UV-B جذب بالایی نشان میدهند .(Hollosy, 2002) پاسخ گیاهان به اشعه UV به گونه گیاهی، رقم کشاورزي، مراحل رشد و نمو، وضعیت رشد و میزان نور UV بستگی دارد .(Qin et al., 2004) ازطرف دیگر، فسفولیپیدها و گلیکولیپیدها از اجزاي اصلی غشاهاي سلولهاي گیاهی هستند که اسیدهاي چرب غیراشباع دارند و در حضور اکسیژن و UV تخریب میشوند (Rhybus-Zajac &
.Kubis., 2010)
پراکسیداسیون لیپیدها هم جزء آسیبهاي اکسیداتیو است که از محصولات این عمل میتوان به MDA (مالون ديآلدئید) و پراکسیدهیدروژن اشاره کرد .(Holzinger & Lutz., 2006) پرتو فرابنفش باعث کاهش مقدار کلروفیل a، کلروفیل b و نیز کاروتنوئیدها میشود. کاهش مقدار کلروفیل میتواند به دلیل تأثیر این اشعه بر پیشسازهاي سنتز کلروفیل یا تخریب کلروفیل موجود باشد. کاهش کاروتنوئیدها میتواند بهعلت تبدیل آن به آبسیزیک اسید باشد که عموماً در استرسهاي محیطی مقدار
آبسیزیک اسید افزایش مییابد (Mahdavian et al., .2008) سالیسیلیک اسید تنظیم کنندة رشد درونی از گروه
41/41 Nova Biologica Reperta 1 (2): 40-56 (2015)
ترکیبات فنولی طبیعی است که در تنظیم فرآیندهاي فیزیولوژیکی گیاه نقش مهمی دارد. القاي گلدهی، رشد و نمو، سنتز اتیلن، تأثیر در باز و بسته شدنروزنهها، تنفس، جذب یون، تکامل گیاه، فتوسنتز و جوانهزنی از نقشهاي مهم سالیسیلیک اسید به شمار میرود .(El-Tayeb et al., 2006) سالیسیلیک اسید همچنین باعث فعالشدن سیستم مقاومت اکتسابی سیستمیک، سنتز متابولیتها و آنزیمهاي آنتیاکسیدان میشود .(Eraslan et al., 2008) گزارش شده است که سالیسیلیک اسید در تنظیم و ایجاد علامتهایی براي بیان ژنها در زمان پیري در گیاه آرابیدوپسیس دخالت دارد (Morris et al., .2000) سالیسیلیک اسید در گیاهانی که درمعرض تنشهاي محیطی ازقبیل شوري، خشکی، فلزات سنگین، گرمازدگی و سرمازدگی هستند نقش حفاظتی دارد (Chakraboyty &
.Tongden, 2005)
تغییرات ایجاد شده در طبیعت در اثر دخالتهاي انسان در خاك، آب و هوا به دلیل استفاده از مواد شیمیایی مختلف براي افزایش بهرهوري گیاهان به جستجو جهت پیدا کردن روش-هاي جدید منجر شده است. بنابراین جایگزینی کودها و مکمل-هاي شیمیایی با تیمارهاي فیزیکی ازقبیل میدان مغناطیسی، میزان سموم را در مواد خام گیاهی کاهش میدهد و باعث افزایش سلامت غذایی و محیط زیست میشود (Balouchi & .Sanavy, 2009) بررسی تأثیر میدانهاي مغناطیسی بر باقلاي مصري سفید و تربچه نشان داده است که میدانهاي مغناطیسی، جوانهزنی را در باقلاي مصري سفید و تربچه تحریک میکند و تأثیري مثبت بر توسعه گیاه و تولید سالانه بذر دارد و محصول سالانه را افزایش میدهد .(Podleoeny et al., 2005) همچنین نشان داده شده است که میدان مغناطیسی موجب افزایش جوانهزنی، وزن تر و طول ساقه در گیاه آفتابگردان می-شود و تأثیر مثبتی بر شاخصهاي بنیه بذر دارد (Vashisth &
.Nagarajan, 2010)
بادرنجبویه با نام علمی Melissa officinalis L. گیاهی از تیرة نعناعیان و از گیاهان دارویی است که از مهم ترین خواص دارویی آن میتوان به آرامبخشی، تقویت اعصاب، ضدنفخ و تقویتکنندة حافظه اشاره کرد .(Kennedy et al., 2006) این گیاه در ارومیه براي استفاده از عرق آن به عنوان شربت و
یافتههاي نوین در علوم زیستی جلد 1، شمارة 42/42 Nova Biologica Reperta 1 (2): 40-56 (2015) 40- 56 :2
اسانس در تولید شیرینیجات در حد وسیعی کشت میشود. تا-کنون تحقیقاتی در زمینه اثر میدانهاي مغناطیسی به همراه برخی تنشهاي محیطی مثل UV انجام نگرفته است، بنابراین هدف این مطالعه بررسی تأثیر پرتوهاي UV-B و نقش سالیسیلیک اسید بهعنوان یک مادة شیمیایی و میدان مغناطیسی به مثابه روش فیزیکی در تخفیف آثار زیانبار این پرتوها بر شاخصهاي رشدي، فیزیولوژیکی و بیوشیمیایی گیاهان بادرنجبویه (ملیسا اوفیسینالیس) بود.
مواد و روشها
مواد گیاهی و وضعیت رشد
ابتدا خاك و ماسه مورد استفاده جهت کشت در اتوکلاو و در دماي 121 درجه سانتیگراد و فشار یک اتمسفر به مدت 5 ساعت استریل شدند. خاك و ماسه به نسبت 1 به 4 باهم مخلوط شدند. بذرهاي سالم و یکنواخت بادرنجبویه به مدت 15 دقیقه در محلول 10 درصد هیپوکلریت سدیم استریل و سپس با آب مقطر کاملاً شستوشو داده شد و نصف بذرها براي جوانهزنی در داخل پتريدیش قرار گرفتند؛ نصف دیگر پساز ضدعفونی با هیپوکلریت 5 درصد و شستشو با آب به مدت صفر و 60 دقیقه درمعرض میدانهاي مغناطیسی با شدت صفر، 40 و 85
میلیتسلا در آزمایشگاه ابر رسانایی قرار گرفتند. جهت اعمال تیمار از تولیدکنندة میدان مغناطیسی ساخت ایران با قدرت تولید میدان مغناطیسی تا 2 تسلا، براي ایجاد شدت میدان ذکرشده از منبع تغذیه AP 10090 ساخت انگلیس و براي سنجش میدان مغناطیسی ایجادشده از دستگاه تسلامتر مدل فیو ساخت آلمان با قدرت اندازهگیري 20 تا 200 میلیتسلا استفاده شد. سه گروه 20 تایی از بذرها (بدون تیمار میدان مغناطیسی و با تیمار میدان-هاي مغناطیسی 40 و 85 میلیتسلا) به صورت جداگانه درون ظروف پتريدیش به قطر 11 سانتیمتر که حاوي کاغذ صافی واتمن شمارة 1 و آب مقطر بود انتقال یافتند. پساز جوانهزنی 4 دانه رست یکدست و همسان به هر گلدان انتقال یافتند و در فضاي گلخانه با دماي حدود 28±2 درجه سانتیگراد و در شدت نور 5000 لوکس معادل 150 EmM-2s-1 با فتوپریودي
به مدت 16 ساعت روشنایی و 8 ساعت تاریکی پرورش یافتند. گیاهان کشتشده با محلول هوگلند تغذیه شدند. یک هفته پساز کشت گلدانهاي تیماردیده دوباره به مدت 1 ساعت در-معرض میدانهاي مغناطیسی با شدتهاي پیشگفته قرار گرفتند. سپس نصف گلدانهاي تیماردیده و نصف گلدانهاي بدون تیمار در یک ماه و به صورت یکروز در میان و هربار به مدت 15 دقیقه درمعرض پرتوهاي UV-B قرار گرفتند. اشعه لازم براي تیمار UV-B توسط دو لامپ 15 وات تأمین شد.
بعد از مرحله ششبرگی، اسید سالیسیلیک با غلظت یـک میلـی-مولار به مدت یکهفته و هر روز روي برگ گیاهان پاشیده شد.
آزمایش به صورت طـرح کـاملاً تصـادفی بـا 8 تیمـار و 6 تکـرار براي هر تیمار انجـام گرفـت. تیمارهـا عبـارت بودنـد از: گیاهـان شاهد، گیاهان تحت تیمار میدان مغناطیسی 40 میلیتسلا، گیاهان تحــت تیمــار میــدان مغناطیســی 85 میلــیتســلا، گیاهــان شــاهد + محلول 1mM سالیسیلیک اسید، گیاهان در معـرض اشـعه UV-B، گیاهـــان در معـــرض تـــابش فـــرابنفش + B محلـــول 1mM سالیسیلیک اسید، گیاهان در معـرض تـابش فـرابنفش+ B میـدان مغناطیسی 40 میلیتسلا و گیاهان در معرض تابش فرابنفش + B میدان مغناطیسی 85 میلیتسلا. پساز گذشـت 40 روز نمونـه هـا برداشت شده و سه تکـرار از هـر کـدام بعـد از جداسـازي انـدام هوایی از ریشهها در داخل پاکتهاي مجزا قرار داده شد و بـراي تعیین وزن خشک به مدت 72 ساعت در آون 85 درجـه سـانتی-گراد قرار گرفتنـد؛ سـپس وزن خشـک انـدام هـوایی و ریشـههـا بوسیله ترازویی با حساسیت 0/0001 گرم انـدازهگیـري شـد. سـه تکــرار دیگــر از هــر تیمــار بــراي تحلیــلهــاي بیوشــیمیایی و فیزیولوژیک که به وزن تر نیاز داشـتند، بعـد از جداسـازي انـدام هوایی و ریشهها و توزین آنها بـه فریـرز -80 درجـه سـانتیگـراد منتقل شدند.
یافتههاي نوین در علوم زیستی جلد 1، شمارة 40- 56 :2
مطالعه پارامترهاي فیزیولوژیکی
اندازهگیري رنگیزههاي کلروفیل و کاروتنوئید
میــزان کلروفیــل (Chla) a، (Chlb) b و کاروتنوئیــدهاي کــل (Cx+c) با روش لیختنتالر و ولبورن اندازهگیري شـد. یـک گـرم از بافت تر برگ توزین و با 30 میلیلیتر استون 80 درصد له شـد. بعد از صافکردن، عصاره به مدت 10 دقیقه بـا دور 2500 rpm سانتریفوژ شد. براي تعیین میزان کلروفیل a و b جذب آن توسط دستگاه اسپکتروفتومتر در طول مـوج 663 و645 نـانومتر و بـراي تعیین میزان کاروتنوئیدها در طول موج 470 نانومتر اندازهگیـري شد. براي محاسبه مقادیر کلروفیل a و b و کاروتنوئید از فرمـول لیختنتالر و ولبورن به شرح زیر استفاده شد:
Chla= (11.75 A663 – 2.350 A645)
Chlb= (18.61 A645 – 3.960 A663)
Cx+c= (1000A470 – 2.270 Chl a – 81.4 Chlb ) /227
A میزان جذب خوانده شدة هر طول موج توسط اسـپکتروفتومتر است.
اندازهگیري میزان قندهاي محلول
براي اندازهگیري میزان قندهاي محلول از روش فنل سولفوریک کـوچرت اســتفاده شــد .(Kennedy, 2004) ابتــدا 0/01 گــرم مادة خشک گیاهی در داخل هاونچینی که محتوي 10 میلیلیتـر آب مقطر بود ساییده شد. عصارة حاصل در لولههـاي سـانتریفوژ ریخته شد و به مدت 10 دقیقه با دور 6000g سـانتریفوژ گردیـد. روي 0/5 میلیلیتر از محلول رویی، آب مقطر اضافه شد و حجم آن بـه 2 میلـیلیتـر رســانده شـد. سـپس بـه هــریـک از لولـههــاي آزمایش، 1 میلیلیتر فنل 5 درصد اضافه کردیم و بعد از ده دقیقه 5 میلیلیتر اسید سولفوریک غلیظ روي هرکدام اضافه شـد. بعـد از نیمساعت میزان جذب در طول مـوج 485 نـانومتر بـا دسـتگاه اســپکتروفتومتر انــدازه گیــري شــد. غلظــت قنــدهاي محلــول بــا استفاده از منحنی استاندارد تعیین شد.
43/43 Nova Biologica Reperta 1 (2): 40-56 (2015)
اندازهگیري میزان پروتئین کل
براي اندازهگیري میزان پروتئینها از روش فـولن لـوري اسـتفاده شد .(Lowry et al., 1951) بدینترتیب کـه 0/01 گـرم مـادة خشک گیـاهی در داخـل هـاون چینـی کـه محتـوي 5 میلـیلیتـر محلول تریساسید کلریدریک بود ساییده شد. سپس عصارههاي گیاهی ساییده شدة هر تیمـار، جداگانـه در لولـههـاي سـانتریفوژ ریخته شد و به مدت ده دقیقه با دور 4000g سانتریفوژ شـدند. 1 میلیلیتر از محلول بالایی هر نمونه در لولههاي آزمایش جداگانه ریخته شد و روي هرکدام 4 میلـیلیتـر از محلـول C اضـافه شـد. محلول C بهترتیب زیر تهیه شد:
محلول 4 :A گرم کربنات کلسیم، 0/4 گرم هیدروکسید سـدیم، 0/2گرم سدیم پتاسیم تارتارات کـه مجموعـاً در 100 میلـیلیتـر آب مقطر حل شد
محلول :B حاوي سولفات مس 0/5 درصد (W/V)
محلول 50 :C میلیلیتر محلول 1 + A میلیلیتر محلول B
بعد از 10 دقیقه، 1/5 میلیلیتـر محلـول فـولن رقیـقشـده بـا آب مقطر (9:1) بـه نمونـههـا اضـافه شـده و بـه مـدت نـیم سـاعت در تاریکی قرار گرفتند. درنهایت جذب نـوري آنهـا در طـول مـوج 660 نــانومتر بــا دســتگاه اســپکتروفتومتر مــدل بیوویــو اس ٢١٠٠ خوانــدهشــده و بــا اســتفاده از منحنــی اســتاندارد پــروتئین، میــزان پروتئین نمونهها برحسب میلیگرم بر گـرم وزن خشـک محاسـبه شد.
اندازهگیري فعالیت آنزیم فنیلآلانینآمونیالیاز
براي اندازهگیري فعالیـت آنـزیم فنیـلآلانـینآمونیالیـاز از روش بئودیون ایگان و تورپ استفاده شد (Beaudion –Eagan & .Thorpe, 1989) مخلوط واکنش شامل بافرتریس 0/5 میلـی-مولار با pH= 8 و فنیلآلانین 6 میکرومولار بود. 200 میکرولیتـر عصارة آنزیمی به هر مخلوط واکنش افزوده شـد و بـه مـدت 60 دقیقه در 37 درجه سـانتیگـراد قـرار گرفـت و بعـد از 60 دقیقـه واکنش با افزودن 50 میکرولیتر HCl نرمال متوقف شد و سـپس جذب نمونههـا در 290 نـانومتر بـا دسـتگاه اسـپکتروفتومتر مـدل
یافتههاي نوین در علوم زیستی جلد 1، شمارة 44/44 Nova Biologica Reperta 1 (2): 40-56 (2015) 40- 56 :2
بیوویو اس2100 اندازهگیري شد. براي رسم منحنی اسـتاندارد از اسید سینامیک بهعنوان استاندارد استفاده شد و درنهایت فعالیـت آنزیم فنیلآلانینآمونیالیاز برحسب میکروگرم سینامات تولیـدي به ازاي هر میکروگرم پروتئین براي هریـک از نمونـههـا محاسـبه شد.
اندازهگیري میزان فلاونوئیدها
براي اندازهگیري فلاونوئیـدها از روش جیـا و همکـاران اسـتفاده شـد(.(Jia et al., 1999 یـکدهـم گـرم از وزن تـر بـرگ در هاون چینی که حاوي 10 میلیلیتر متانول بود سائیده شـد. سـپس روي 1 میلیلیتر از عصارة استخراجشـده، 1 میلـیلیتـر محلـول 2 درصدآلومینیوم تريکلراید (AlCl₃) اضافه شـد و حجـم آن بـا اتانول به 25 میلیلیتر رسید. نمونـههـا بـه مـدت 10 دقیقـه در دور 3000g سانتریفوژ شدند و بعد از 40 دقیقه جـذب نمونـههـا (فـاز بالایی نمونههاي سانتریفوژشده) در طول مـوجهـاي 330 نـانومتر با دستگاه اسپکتروفتومتر مدل بیوویو اس 2100 اندازهگیري شد. بــراي محاســبه غلظــت فلاونوئیــدهاي کــل از ضــریب خاموشــی mMcm-1 33000 استفاده شد.
اندازهگیري آنتوسیانین
بــراي انــدازهگیــري آنتوســیانین از روش ونگــر اســتفاده شــد .(Wanger, 1979) یکدهم گرم وزن تر برگ در هاون چینـی حاوي 10 میلیلیتر متانول اسیدي 99) درصد متـانول و 1 درصـد اسید کلریدریک) ساییده شد. عصارة حاصل به مـدت 10 دقیقـه با دور 6000 g سانتریفوژ شد و فاز بالایی آن به مدت 24 ساعت در دماي آزمایشگاه و در تاریکی قرار گرفت. جذب هـریـک از نمونهها در طول مـوج 550 نـانومتر بـا دستــــگاه اسـپکتروفتومتر خوانــده شــد. بــراي محــــــاسبه غلظــت آنتــــوسیانین از ضــریب خاموشی150 mM cm ˉ¹ استفاده شد.
برنامههاي آماري
بــراي تحلیــل دادههــا و رســم نمودارهــا از برنامــههــاي رایانــهاي SPSS و EXCELL استفاده گردید. در کلیه نمودارها نتایج بـه صورت مقادیر میانگین سـه تکـرار بیـان شـد و بارهـاي عمـودي نشاندهندة ±SE براي سه تکرار است. اخـتلاف بـین تیمارهـا بـا استفاده از تحلیل واریانس آنوواي دوطرفه در سطح آماري p ≤ 0.05 انجام شد.
نتایج
شاخصهاي رشدي
براساس نتایج بهدستآمده طول ریشه و سـاقه تحـت تـأثیر پرتـو UV-B کاهش معنیداري نسبت به شاهد پیـدا کـرد (شـکل .(1 سالیسیلیک اسید بـهتنهـایی موجـب افـزایش طـول ریشـه و سـاقه نسبت به شاهد شد. همچنین در نمونههایی که پرتوهاي فـرابنفش به همراه سالیسیلیک اسید تیمار شده بودند کاهش طول نسبت به تیمار پرتوهاي فرابنفش بدون سالیسـیلیک اسـید بـه طـور معنـی-داري کمتر بود (شـکل .(1 پـیشتیمـار میـدان مغناطیسـی باعـث افزایش طول ساقه و ریشه دانهرستها نسبت به گیاهان شاهد شد که این افزایش در هر دو شدت میدان مغناطیسی نسبت بـه شـاهد معنیدار بود. تیمار همزمان با میدانهاي مغناطیسی و پرتـو UV-B با افزایش معنیدار رشد طولی ریشـه و سـاقه نسـبت بـه تیمـار UV-B همراه بود و میدان مغناطیسی توانسـت در هـر دو شـدت در ریشه و در شدت 85 میلیتسلا در ساقه اثر کاهشی UV-B را کاملاً جبران کند.
وزن تر و خشک
اندازهگیري وزن تر و وزن خشک گیاهان پرتودیده و مقایسه آن با گیاهان شاهد نشان داد که اعمـال پرتـو UV-B باعـث کـاهش معنیدار وزن تر و خشک در سـطح احتمـال 5 درصـد نسـبت بـه گیاهان شاهد شد (شکل .(2
یافتههاي نوین در علوم زیستی جلد 1، شمارة 49 45/45 Nova Biologica Reperta 1 (2): 40-56 (2015) 40- 56 :2
A
a UV 0 15
b c b c طول
d de 12
e
ساقه
9
سانتی(
6
)متر
3
0
mT 85 SA Control mT 40
a UV a 0
b
c c c c
d
AS Control mT 40 mT 85
B
15
12 طول
9 ریشه
)مترسانتی(
3
6
0
شکل -1 تأثیر سالیسیلیک اسید 1) میلیمولار) و میدان مغناطیسی 40) و 85 میلیتسلا) روي طول ساقه (A) و ریشه (B) در گیاه بادرنجبویـه تحـت تـنش پرتـو .UV-B در هر ستون، میانگینهاي داراي حروف متفاوت تفاوت معنیداري با استفاده از آزمون دانکن دارند.
Fig. 1. Effect of salicylic acid (1 mM) and magnetic field ( 40 and 85 mT) on shoot (A) and root length (B) in Melisa officinalis under UV-B stress. Different letters in each column show significant difference at p <0.05 by Duncan’s
Test.
در نمونههاي تیماریافتـه بـا پرتوهـاي UV بـه همـراه سالیسـیلیک اسید مقدار این کاهش نسـبت بـه گیاهـان پرتـودیـده کمتـر بـود. پیشتیمار میدان مغناطیسی در هر دو شدت موجب افـزایش وزن تــر و خشــک نســبت بــه تیمــار شــاهد شــد. اعمــال تــوأم میــدان مغناطیسی و پرتو فرابنفش B در هر دو شدت در وزن تر توانست اثر تخریبـی پرتـو فـرابنفش را در حـد تیمـار شـاهد بهبـود دهـد. اعمال توأم میدان مغناطیسی و پرتو فرابنفش B در هـر دو شـدت توانست وزن خشک را به طور معنـیداري نسـبت بـه اعمـال بـه-تنهایی پرتو فرابنفش افزایش دهد، ولی این تیمار نسبت بـه تیمـار شاهد کاهش معنیداري نشان داد.
رنگیزههاي فتوسنتزي
براساس نتایج بدست آمده میزان کلروفیل a (شکل 3 الـف) و b (شکل 3 ب) تحت تـأثیر پرتوهـاي UV-B کـاهش معنـیداري
نسبت به گیاهان شاهد یافت. اما در نمونههایی که بـا سالیسـیلیک اسید تیمار شده بودنـد میـزان هـردو کلروفیـل نسـبت بـه گیاهـان شاهد افزایش معنیداري نشان داد. در تیمار توأم پرتوهـاي UV-B با سالیسیلیک اسید میزان کلروفیـل a و کلروفیـل b نسـبت بـه اعمال به تنهایی هر دو پرتـو فـرابنفش افـزایش معنـیداري نشـان داد. اعمال میـدان مغناطیسـی در هـر دو شـدت موجـب افـزایش معنیدار کلروفیل a و b نسبت به گیاهان شاهد شد. اعمـال تـوأم میدان مغناطیسی با پرتو فـرابنفش در مقایسـه بـا اعمـال بـهتنهـایی پرتو فرابنفش نیز افزایش معنیدار نشان داد و همانطـوريکـه در شکل 3 مشـاهده مـیشـود، در گیاهـان تحـت تـنش UV اعمـال میدان مغناطیسی در هر دو شدت میـزان کلروفیـل را توانسـت در حد گیاهان شاهد، افزایش دهد، ولی ایـن افـزایش در مقایسـه بـا اعمال توأم سالیسیلیک اسید معنیدار نبود.
یافتههاي نوین در علوم زیستی جلد 1، شمارة 46/46 Nova Biologica Reperta 1 (2): 40-56 (2015) 40- 56 :2
A B
شکل -2 تأثیر سالیسیلیک اسید 1) میلیمولار) و میدان مغناطیسی 40) و 85 میلیتسلا) روي وزن تر (A) و خشک (B) در گیـاه بادرنجبویـه تحـت تـنش پرتـو .UV-B در هر ستون، میانگینهاي داراي حروف متفاوت داراي تفاوت معنیدار با استفاده از آزمون دانکن هستند.
