بخشی از مقاله
مطالعه تاثیر تیمار نانو کود آهن بر خصوصیات جوانه زنی دو گونه از تیره نعناعیان (Lamiaceae)
چکیده
سردههاي بادرشبو (Dracocephalum moldavica) و بادرنجبویه (Melissa officinalis L) از تیره نعناع میباشند. این دو
سرده به علت وجود ترکیبات دارویی، به ویژه اسانسهاي روغنی آنها از نظر کشت و بهبود کیفیت اهمیت دارند. هدف این تحقیق
بررسی تاثیر سطوح مختلف نانو کود آهن بر خصوصیات جوانه زنی این دو سرده میباشد. براي این منظور یک آزمایش به صورت آزمایش فاکتوریل در قالب طرح کاملا تصادفی با سه تکرار در مرکز تحقیقات گیاهان دارویی دانشگاه شاهد درشدسال 1392 انجام .
فاکتورها شامل: فاکتور کود نانو آهن با پنج سطح 16 ppm) ، 12، 8، 4، (0 وفاکتور تودههاي ژنتیکی با 3 سطح (بادرشبو مشهد و نیشابور و بادرنجبویه اصفهان) مورد بررسی قرار گرفتند. نتایج نشان داد که سرعت جوانه زنی، میانگین روز جوانه زنی و نسبت ریشه
چه به ساقه چه در بین تودههاي ژنتیکی و تیمارهاي مختلف اثر معنیدار داشت. اثرات متقابل فقط در نسبت ریشه چه به ساقه چه
معنیدار بود. صفت طول ریشه چه در تیمارهاي کود نانو آهن اثر معنیداري نشان داد. بیشترین سرعت جوانه زنی در تیمار 6 ppm
نانو کود آهن و گونه بادرنجبویه مشاهده شد. بیشترین نسبت ریشه چه به ساقه چه در گونه بادرنجبویه و تیمار 4 ppm بدست آمد.
کلید واژه: گیاه دارویی، بادرنجبویه، بادرشبو، خصوصیات جوانه زنی، نانو کود آهن
مقدمه
سردههاي بادرشبو (Dracocephalum moldavica) و بادرنجبویه (Melissa officinalis L) از گیاهان تیره نعناع میباشند،
که به علت وجود ترکیبهاي با ارزش دارویی بهویژه اسانسهاي روغنی در صنایع مختلف کاربرد دارند 5)، .(4 بیشترین پراکنش
بادرنجبویه در مناطق مدیترانه و نواحی شمال ایران قرار دارد. سرده بادرشبو بومی آسیاي مرکزي و منشا آن جنوب سیبري و دامنههاي هیمالیا تیرهتعناعیان گزارش شده است. در طب سنتی و مدرن استفادههاي فراوان دارند.
آهن یکی از عناصر ضروري اما کم مصرف و کم تحرك براي گیاهان به شمار میرود. با توجه به این که خاك اغلب اراضی زراعی و باغی کشور آهکی است، استفاده از کود نانو آهن، به دلیل سبک و کوچک بودن ذرات و واکنش پذیري زیاد، در محیطهاي مختلف
میتواند به عنوان یک راه حل مطرح باشد. با توجه به مطالعات پیشین، در بررسی اثر کود آهن و نانو کود آهن در گیاه ریحان، تفاوت معناداري در میانگین محتواي پروتئین برگهاي ریحان مشاهده شدهاست .(3) کاربرد پودر اکسید آهن نانو نسبت به اکسید آهن معمولی در افزایش غلظت آهن گیاه تاثیر بیشتر و معناداري داشت که احتمالا به دلیل خاصیت نانوذرات و حلالیت بیشتر آنها می
باشد .(2)
١
مواد وروشها
این مطالعه بصورت آزمایش فاکتوریل در قالب طرح کاملا تصادفی باتکراردو فاکتور و سه در مرکز تحقیقات گیاهان دارویی دانشگاه شاهد در سال 1392 انجام شد. فاکتورها شامل کود نانو آهن با پنج سطح 16 ppm) ، 12، 8، 4، (0 و تودههاي ژنتیکی با سه سطح (بادرشبو مشهد و نیشابور و توده بادرنجبویه اصفهان) بودند.
بذرها پس از شمارش و حذف مواد اضافی با هیپوکلرید سدیم % 5 ضد عفونی و سپس 3 بار با آب مقطر شتشو داده شد. تعداد 50 بذر در ظروف پتري دیش و روي کاغذ صافی به طور یکنواخت قرار داده شد. در هنگام انتخاب بذرها، مواردي چون رنگ، سایز و یکدست بودن بذرها در نظر گرفته شد. سپس به منظور جوانهزنی بذور، کود نانو کلات آهن در سطوح مختلف محلول پاشی شد.
پتري دیشها به مدت 14 روز درون اتاقک رشد در دماي 28 درجه سانتیگراد قرار گرفتند. اولین شمارش با شروع جوانهزنی پس از24 ساعت صورت گرفت. درصد جوانه زنی هر روز شمارش و صفاتی از جمله سرعت جوانهزنی، طول ریشه چه، طول ساقه چه، نسبت طول ریشه چه به ساقه چه (R/S) و متوسط جوانه زنی روزانه بعد از 14 روز محاسبه گردید. تجزیه وتحلیل دادهها با استفاده از نرم افزار SPSS و مقایسه میانگین به روش دانکن در سطح احتمال P≤0.01 انجام گرفت.
نتایج و بحث
بر اساس نتایج حاصل از جدول تجزیه واریانس در بین تودههاي ژنتیکی، میانگین جوانه زنی و نسبت طول ریشه چه به ساقه چه در سطح %1 و سرعت جوانه زنی در سطح %5 اختلاف معنیداري مشاهده شدند، همچنین براي نانو کود آهن طول ریشه چه در سطح%1، نسبت طول ریشه چه به ساقه چه، میانگین روز جوانه زنی و سرعت جوانه زنی در سطح %5 اختلاف معنیداري بدست آمد. اما در بررسی تاثیر متقابل نانو کود آهن و تودههاي ژنتیکی فقط نسبت طول ریشه چه به ساقه چه در سطح %1 اختلاف معنیدار نشان جدول دادند
جدول -1 تجزیه واریانس شاخصهاي جوانه زنی بذور گیاهان دارویی بادرنجبویه و بادرشبو
میانگین مربعات
معنیدار ي در سطح احتمال %5، معنیداري در سطح احتمال %1، ns، غیر معنی دار
کمترین میانگین روز جوانه زنی و بیشترین سرعت جوانه زنی در توده بادرنجبویه اصفهان با مقدار 2/52 و %26/18 و کمترین آن در توده بادرشبو نیشابور 3/01) و (22/34 مشاهده شد. همچنین کمترین سرعت جوانه زنی در تیمار (19/45) 8 ppm و بیشترین سرعت جوانه زنی در تیمار (25/79) 6 ppm بدست آمد. بیشترین نسبت ریشه چه به ساقه چه در توده اصفهان و تیمار 4 ppm
مشاهده شد (جدول .(2 این پژوهش نشان داد که تیمار کود نانو آهن باعث افزایش برخی خصوصیات جوانه زنی شد، با توجه به
اینکه عوامل خاکی نیز براي گیاهان دارویی اهمیت زیادي دارند، در بین عوامل مربوط به خاك، نقش عناصر غذایی از اهمیت بیشتري
برخوردار است زیرا این عوامل به راحتی قابل تغییرند و میتوان با تغییر آنها، تغییرات قابل توجهی را در کمیت و کیفیت گیاهان
دارویی ایجاد نمود .(1)
جدول-2 مقایسه میانگین اثر ساده توده و تیمار نانو کود آهن بر خصوصیات جوانه زنی بادرشبو و بادرنجبویه
