بخشی از مقاله
مقدمه
امروزه رسانههای جدید و بهخصوص نسل جدید این رسانهها، یعنی شبکههای اجتماعی مجازی فرصتها و چالشهای جدیدی را در جوامع مختلف بوجود آورده است. در این بین ایران نیز از این قاعده
مستثنی نیست و ظهور و نفوذ این شبکهها در ابعاد و جنبههای مختلف، ایرانی ها را نیز بی نصیب نگذاشته است. در همین راستا، یکی از عرصههای مهم و متاثر از این شبکهها، به طور خاص فیس-بوک، عرصه جنبشهای اجتماعی جدید و به طور ویژه کنشگریهای
زیست محیطی مرتبط با آن است. در همین خصوص، ظهور و گسترش رسانهها و شبکههای اجتماعی جدید در بسیاری از جوامع امکان شکلگیری و انجام کنشگریهای اجتماعی و زیستمحیطی را نیز افزایش داده است(کوهستانی,.(1384
شبکههای اجتماعی مجازی، نسل جدیدی از وبسایتهای اینترنتی هستند. در این وبسایتها، کاربران اینترنتی حول محور مشترکی به صورت مجازی دور یکدیگر جمع میشوند و جماعتهای آنلاین را تشکیل میدهند(مولایی,.(1389 شبکههای اجتماعی عبارتند از: ربط-های اجتماعی حاصل از اتصال ها(حسینیان راد,.(1389 در تعریف دیگر شبکههای اجتماعی معرف برقراری رابطههای خاص میان تعداد متناهی راس هستند(درود,.(1388 همچنین طبق استدلال راینگلد شبکههای اجتماعی مجازی، معمولا به معنای شبکه الکترونیکی ارتباطات متقابل است که محدودهاش را خود تعریف میکند و پیرامون علاقه یا هدف مشترکی تشکیل شده است، گرچه در برخی مواقع، ایجاد ارتباط فی نفسه به هدف تبدیل میشود(کاستلز,.(1380 از نظر او همچنین جوامعی ممکن است همانند سیستمهای کنفرانس نسبتا رسمی باشند یا آنکه به گونهای خودجوش توسط گروهی ایجاد شده باشند که برای ارسال و دریافت پیام در یک الگوی زمانی انتخاب شده (با تاخیر یا در زمان واقعی) با شبکه ارتباط برقرار میکنند.
ضیاییپرور برخی ویژگیهای شبکههای اجتماعی را این چنین تعریف کرده است: به اشتراکگذاری، بسیجکنندگی و سازماندهی ، دوستی، اعتماد، حلقههای مخاطبان، استناد و تعمیم، چند رسانهای بودن، نقد بیرحمانه، دنبال کردن و دنبال شدن پرستیژ، بازانتشار، خرد جمعی، جهانی بودن، سرگرمی، ساختار دموکراتیک، قدرت سرمایهی اجتماعی، تحرک اجتماعی و ابتکار وخلّاقیت(ضیایی پرور,.(1388
مفهوم شبکه اجتماعی ، اولین بار در سال1940 در حوزه مطالعات انسانشناسی توسط رادکیلیف براون معرفی شد پس در اواسط دهه 1950 این مفهوم توسط بوت و بارنز مورد استفاده قرار گرفت. وی مدعی است که میان اجزای مختلف جامعه چه در سطح خرد و چه در سطح کلان شبکههای تعاملی وجود دارد . عنوان شبکهاجتماعی اینترنتی با قالب امروزی برای نخستین بار در سال 1960 در دانشگاه ایلینویز در ایالات متحده آمریکا مطرح شد و پس از آن در سال 1997 نخستین سایت شبکه اجتماعی به نام »سیکس دگریس« اجازه ایجاد پروفایل را به کاربرانش داد تا آنها بتوانند فهرستی از دوستانشان ایجاد کنند که این سایت به دلیل عدم موفقیت، بعد از 3 سال متوقف شد. بعد از آن، انفجار تجارت در وبسایتهای اجتماعی در سال 2002
1 friendster
2 orkut
3 linkdon
4 Myspace
باعث بوجود آمدن شبکههای اجتماعی »فرنداستر» « 1اورکات«2و »لینکداین«3 و رشد قارچ گونه این سایت ها در فضای مجازی شد.در سال 2004، سایت شبکهاجتماعی فرنداستر با هفت میلیون کاربر و مایاسپیس4 با دو میلیون کاربر صاحب بیشترین کاربران در این حوزه بودند. در همین سال سایت شبکه اجتماعی »فیسبوک «5توسط مارک زوکربرگ6 در خوابگاه دانشگاه هاروارد راهاندازی شد. سال 2006 سال گسترش روزافزون کاربران و بازدیدکنندهگان وبسایت-های شبکههای اجتماعی بود. در این سال دسترسی عمومی مردم به فیسبوک آزاد شد، زیرا در دو سال قبل از آن، این سایت تنها به صورت پایلوت در دانشگاه هاروارد استفاده میشد، همچنین تویتر7 نیز در این سال پا به عرصه شبکه اجتماعی گذاشت. و در این سال تعداد کاربران فیسبوک به 12 میلیون نفر رسید در سال 2007 تعداد کاربران فیسبوک از50 میلیون نفر گذشت و در سال 2008 به 100 میلیون نفر رسید در این سال صفحات اصلی این سایت به زبانهای مختلف ترجمه شد و این موجب رشد چشمگیری در تعداد کاربران سایت شد در این سال فیسبوک پرمخاطبترین وبسایت اجتماعی جهان شد.
جدول : 1 مراحل رشد و تکامل شبکههای اجتماعی
سال وضعیت
0491 معرفی و مفهوم شبکه اجتماعی
0691 معرفی مفهوم شبکه اجتماعی مجازی
0791 نوظهور نخستین شبکه اجتماعی مجازی
Six Degrees . com
2002 به بعد انفجار اطلاعات در وب سایتهای
شبکه اجتماعی
5002 تدوین قوانین برای شبکههای اجتماعی
6002 به بعد گسترش روزافزون کاربران و بازدید-
کنندگان وبسایتهای شبکههای اجتماعی و همچنین اتصال سایر سایتها به شبکههای اجتماعی
8002 متنوعسازی امکانات شبکهها
مفهوم شبکه اجتماعی در ایران به طور گسترده، حدودا در سال 1383هجری شمسی با حضور شبکه اجتماعی » اورکات« در میان کاربران ایرانی رواج پیدا کرد و در مدت کوتاهی به قدری سریع رشد
5 facebook
6 Mark Elliot Zuckerberg
7 twitter
کرد که پس از برزیل و آمریکا ایران سومین کشور حاظر در اورکات شد. اورکات سایتی بود که توسط یکی از مهندسان گوگل به نام Orkut Buyukkokten طراحی شد. او که دانشجوی دکترای علوم کامپیوتر در دانشگاه استنفورد بود، این پایگاه را به صورت یک شبکه اجتماعی اینترنتی طرراحی کرد. از همان روزهای اولی که این سایت پا به عرصه گیتی گذاشت، سرعت باورنکردنی افزایش کاربران این پایگاه به خصوص در ایران، تقریبا موضوع بسیاری از نشریات و رسانه-های خبری کشور شد.به طوری که جمعیت اصلی این شهر مجازی را در زمستان 1383 (اندکی قبل از فیلتر سایت در ایران ) سه کشور ایران، آمریکا و برزیل تشکیل میدادند و سایر ملیتها بر روی هم تنها حدود شش درصد جمعیت اورکات را اشغال کرده بودند(افراسیابی,.(1393
در ایران شاید بتوان نخستین شبکه اجتماعی را که در فضای اینترنت شکل گرفت، سایت »کلوب« دانست این سایت در دی ماه سال 1383 به صورت کاملا خصوصی متولد شد و برای رفع نیازهایی چون دوست-یابی، اشتغال، سرگرمی و ....تاکنون فعال است و عضوگیری میکند. برخی یکی از دلایل تولد کلوب را فیلتر اورکات ذکر می کنند. دلیل این گروه آن است که اندکی بعد از اینکه سایت اورکات به پرطرفدارترین سایت کشورمان تبدیل شد، این سایت به دلیل انتشار برخی عکسها و نوشتههای غیراخلاقی در داخل کشور فیلتر شد. اما با توجه به اینکه استقبال از اورکات بیانگر ظرفیت مناسب شبکههای اجتماعی اینترنتی در کشورمان بود، گروهی به فکر افتادند از این ظرفیت بالا برای راهاندازی یک شبکه اجتماعی اینترنتی بومی استفاده کنند(محمدی,.(1389
هم اکنون غیر از کلوب که صرفا دارای مخاطب ایرانی است شبکههای اجتماعی جهانی نظیر تویتر، فیسبوک، لینکدین و مایاسپیس از جمله شبکههای اجتماعی اینترنتی مطرح در سطح جهان و ایران هستند و بسته به امکانات خود توانستهاند گروههای مختلفی را به سمت خود جذب کنند. بر اساس تحقیقی که اخیرا توسط سایت اندرسون آنتالیتیکس1 انجام شده است، بیشتر شبکههای اجتماعی نشان میدهد در آنها انگیزههای سرگرمی و ارتباط با دوستان، پررنگ-تر از افراد مسنتر از خودشان و انگیزههای کاری و تجاری آنها کم رنگتر از گروههای سنی بزرگتر است. در بین دلایل پیوستن این نسل به شبکههای اجتماعی درصد بالای تماس با دوستان نسبت به تماس با خانواده قابل توجه است(افراسیابی,.(1390
فیسبوک در چهارم فوریه 2004، به عنوان شبکهاجتماعی مجازی، توسط مارک زاکربرگ 2مختص دانشجوهای هاروارد تأسیس شد. در مارس 2004 فیسبوک به دانشگاههای آکسفورد، کلمبیا، استانفورد،
1 Anderson Analytics
2 Mark Elliot Zuckerberg
ییل، و در نهایت به بسیاری از دانشگاههای برجسته ایالات متحده و کانادا گسترش یافت و در سال 2006 ، زمانیکه با استقبال گسترده روبهرو شد، عضویت را برای عامه مردم امکانپذیر کرد(عاملی,.(1389 الکساندر کیس3 معتقد است: اصطلاح محیط زیست 4 را میتوان به یک منطقه محدود کرد با تمام یک یک سیاره و حتی به فضای خارجی که آن را احاطه کرده است اطلاق کرد(کیس,.(1384
طبق تعریف استاندارد ISO 14000 واژه محیط زیست عبارت است از: محیطی شامل هوا، آب، خاک، منابع طبیعی، گیاهان، جانوران، انسان و روابط متقابل بین آنها که سازمان در آن فعالیت مینمایند. محیط زیست شامل، محیط فیزیکی، زیستشناختی و اجتماعی است که موجود زنده در آن زندگی می کند و با آن در کنش متقابل است. اما یکی از جامعترین تعریفی که در ارتباط با واژه محیط زیست به ویژه از سوی "یونسکو" به کار میرود اصطلاح زیستسپهر (زیستکره یا بیوسفر) میباشد که عبارتاست از محیط زندگی بشر یا بخشی از جهان که طبق دانش کنونی بشر امکان زیستن در آن وجود دارد. در متون مختلف هم تعریفهای گوناگونی از محیط زیست ارائه شده است که از میان آنها می توان متن حقوقی مصوب شورای جامعه اقتصادی اروپا در تاریخ 27 ژوئن 1967 اشاره نمود که در تعریف محیط زیست چنین می گوید: محیط زیست شامل آب و هوا، خاک، عوامل درونی و بیرونی مربوط به زیست هر موجود زنده می شود(دولت آبادی,.(1383
کوهستانی در مقاله ای با عنوان" شبکههای اجتماعی مجازی و کنش-گری زیست محیطی (مطالعه بر گروه زیست محیطی رفتگران طبیعت در ایران)" که از تکنیک مصاحبه حضوری به انضمام تکنیک مشاهده در گروه زیست محیطی رفتگران طبیعت در فضای مجازی و واقعی بهره گرفته بود به این نتایج رسید که شبکههای اجتماعی، بهویژه فیسبوک به عنوان کاتالیزور عمل میکندتا اهداف زیست محیطی را پیش ببرد و در مواردی حتی تبدیل به جنیشهای اجتماعی موثردر این زمینه در قالب گروهها و کمپینهای زیست محیطی میشود. این شبکه در نهایت حساسیت عمومی مردم و مسولین را در خصوص مشکلات و مسایل مرتبط با محیط زیست برمیانگیزد و به رسانهای و علنی شدن این سری مسایل در درجه دوم در ایران منجر شده و به تصمیم گیری و ارایه راهکارها و راهحلهای کارآمد در جهت حل مشکلات و معضلات مربوطه می انجامد(کوهستانی,.(1384
با استناد مطالعات انجام شده وبا توجه به اینکه هدف اصلی پژوهش بررسی رابطه بین رسانه های اجتماعی (با تاکید بر فیسبوک) و رویدادهای محیط زیستی بود، در این پژوهش فرضیههای بررسی شده به این شرح مطرح شد:
