بخشی از مقاله
چکیده
انرژی از ارکان مهم حیات اقتصادی، صنعتی و علمی کشورهای جهان میباشد که بدون آن زندگی صنعتی ممکن نیست. تجربهی دهههای اخیر نشان میدهد که باتوجه به افزایش سطح مصرف سوختهای فسیلی در جهان و مسائل زیست محیطی ناشی از آن، دیگر نمی توان به منابع موجود انرژی متکی بود. طی دهههای گذشته صدور منابع نفت و گاز، اقتصادایران را به درآمدهای حاصل از صدور این منابع وابسته کرده است. اگرچه نفت و سایر سوخت-های فسیلی میتوانند حداقل تا صد سال آینده نیاز انرژی دنیا را تأمین کنند، اما چالش عمیقتری که وجود دارد "مسائل زیست محیطی" است.
بدیهی است پایان پذیر بودن این منابع، در کنار اهمیت یافتن مسائل زیستمحیطی قطع این وابستگی را امری ضروری ساخته است؛ که در این راستا باید نگاهی دیگر به انرژی-های تجدید پذیر داشت. به عنوان نمونه ایران با توجه به موقعیت جغرافیایی و داشتن 290 روز آفتابی از 365 روز در سال، قابلیت استفاده از انرژی خورشیدی را در بخش های مختلفی صنعتی و خانگی داراست؛ با این وجود برای استفاده از این نوع انرژیها موانعی وجود دارد.
در این پژوهش مسائل و موانع زیست محیطی به کارگیری انرژیهای تجدیدپذیر - موضوع انرژی خورشیدی بصورت خاص در این تحقیق مورد بررسی قرارمی گیرد - مورد بررسی قرار داده و در ادامه باتوجه به اینکه نقش آموزش همیشه بعنوان یک راه کار اساسی بمنظور استفادهی بهره ور از منابع و تجهیزات و امکانات مطرح بوده است، به بررسی این موضوع که آموزش محیط زیست چه نقشی در رفع موانع زیست محیطی توسعهی انرژی خورشیدی دارد، پرداخته شده و میزان تاثیر آن را و این نکته که این آموزش به چه افرادی داده شود تا حداکثر کارایی را داشته و در رفع موانع زیست محیطی توسعه ی انرژی های نو تسریع شود، مورد تجزیه و تحلیل قرارداده است. دستاورد این پژوهش این است که درصورتیکه آموزش محیط زیست هدفمند و هوشمندانه برروی سرمایه گذاران بخش خصوصی و سپس سیاست گذاران بخش دولتی متمرکز شود، بیشترین اثربخشی را به همراه خواهد داشت.
مقدمه:
زندگی روزمره مردم وابسته به تولید و مصرف انرژی است؛ لذا عرضه و تقاضای آن در جوامع بشری به طور مستمر رو به افزایش است. در سال 2011، حدود 81 درصد کل انرژی مصرفی جهان را سوخت های فسیلی تأمین میکرد و پیشبینی میشود این سهم در سال 2035 به 75/4 درصد کاهش یابد. - آینده انرژی های فسیلی در ایران و جهان - 1:1392: با تولید گازهای آلاینده و گلخانه ای در فرآیند تبدیل و در نتیجه تخریب لایه اوزون، سوخت های فسیلی ، محیط زیست را به شدت مورد تهدید قرار داده و موجب گرم شدن بیشتر دمای کره زمین میشوند. بنابراین به منظور حفظ محیط زیست، توجه به انرژی های جایگزین - انرژی های نو - ضروری به نظر میرسد.
آمار و ارقام نشان می دهند که میزان مصرف انرژی جهان در قرن آینده رشد فزاینده ای خواهد داشت و بالطبع این سوال مهم مطرح می باشد که آیا منابع انرژی های فسیلی در قرن های آینده، جواب گوی نیاز انرژی جهان برای بقا، تکامل و توسعه خواهند بودیا خیر؟ حداقل به سه دلیل عمده پاسخ این سوال منفی است و باید منابع جدید انرژی را جایگزین این منابع نمود. این دلایل عبارتند از:
- 1 محدودیت انرژیهای فسیلی؛
-2 اثرات نامطلوب زیستمحیطی و پسماندهای آن ها،
-3 نوسان قیمت ها و بحران های انرژی؛ بنابراین استفاده از منابع جدید انرژی به جای منابع فسیلی امری الزامی است. سیستم های جدید انرژی در آینده باید متکی به تغییرات ساختاری و بنیادی باشد که در آن منابع انرژی بدون کربن نظیر انرژی خورشیدی و بادی و زمین گرمایی و کربن خنثی مانند انرژی بیوماس مورد استفاده قرارمی گیرند. بدون تردید انرژی های تجدیدپذیر با توجه به سادگی فن آوریشان در مقابل فن آوری انرژی هسته ای از یک طرف و نیز بدلیل عدم ایجاد مشکلاتی نظیر زباله های اتمی از طرف دیگر نقش مهمی در سیستم های جدید انرژی در جهان ایفا می کنند قطعاً توسعهی انرژی های تجدیدپذیر با موانعی روبروست که با سرعت پیشرفت عملیات نصب و بهره برداری از آنها مشاهده می شود.
کشورهای پیشرفتهی دنیا از جمله چین، آمریکا، کانادا، اسپانیا، آلمان، ایتالیا و حتی کشورهایی نظیر ترکیه و هند نیز راه خود را در این زمینه پیدا کردهاند و با توجه به اینکه منابع انرزی فسیلی در این کشورها کمتر وجوددارد، تلاش چشمگیر نموده اند و اهداف معناداری برای رسیدن تعریف کرده اند و با پیگیری و تحقیق گسترده موانع احتمالی بر سر راه توسعهی انرژی های نو را حل نموده اند.در کشور ما علیرغم اینکه سیاست ها و قوانین و مقررات کافی برای توسعهی انرژی های نو وجود دارد ولی پیشرفت خوبی مشاهده نمی شود و امار ها نشان از گیرهای بزرگ پیش روی توسعهی انرزی های نو حکایت دارد.موانعی که باعث شده است نتوانیم از ظرفیت های بالای کشور عزیزمان استفاده کنیم.
موضوع آموزش و نقش آن در توسعه اقتصادی، اجتماعی وفرهنگی از دیر باز مورد بحث و گفتو گوی فراوان بوده است.از آن جاییکه دستیابی به توسعهی پایدار در هر کشوری با آگاهی های عموم مردم آن جامعه ارتباط دارد، لذا آموزش می تواند در این امر بسیار موثر باشد. آموزش محیط زیست بر این اعتقاد است که انسان می تواند در سازگاری با طبیعت زندگی کند و در این راستا می تواند تصمیمات آگاهانه ای اتخاذ نماید که طی این تصمیمات به نسل های آینده نیز توجه شود .
بررسی عوامل مؤثر بر پیشرفت و توسعه در جوامع پیشرفته نشان می دهد که همه این کشورها از آموزش و پرورش توانمندو کارآمد برخوردار هستند. تبلور آموزش و پرورش و نظام عالی آموزش در تربیت نیروهای انسانی متعهد، دانشمند، متخصص و ماهر است. در دنیای امروز که علم و فن آوری با رشد و پیشرفت سریع در جهان به عنوان عامل مهم و اساسی در فرآیند رشد و توسعهی اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی جوامع بشری به حساب می آیند، نهادها و نظا-مهای آموزش و پرورش نقش مهم و قابل توجهی را ایفا میکنند.
توجه روزافزون به نوع و گسترش آموزش، ضرورتی انکارناپذیر است که ناشی از آهنگ سریع تغییر در عرصههای مختلف فعالیت های اقتصادی، اجتماعی و ... جوامع می باشد و عدم توجه کافی به آن نهایتاً تنگناها و مشکلات عدیدهای را فراروی رشد و توسعه اقتصادی و اجتماعی جامعه ایجاد خواهد نمود. نقش آموزش بعنوان ابزاری کارا درحل مسائل و مشکلات همواره در شرایط مختلف مدنظر بوده است و در زمینهی رفع موانع توسعهی انرژی های تجدیدپذیر نیز باید نقش آموزش و برنامه ریزی آموزش نیروی انسانی را مورد بررسی قرارداد. کاری که در این پایان نامه بطور مفصل به آن پرداخته خواهد شد.
-1 بررسی ضرورت حرکت به سمت انرژیهای تجدیدپذیر
ضرورت حرکت به سمت انرژیهای تجدیدپذیر در 9 حوزهی - 1 نیاز به انرژی در کشور، -2جایگاه انرژیهای تجدیدپذیر در برنامه-های کلان کشور، -3 جایگاه این انرژیها در جهان، -4 آلودگی زیست محیطی جهانی، -5 پتانسیلهای ایران در زمینه انرژیهای تجدیدپذیر، -6 محدودیت در انرژیهای تجدیدناپذیر،-7 اشتغال-زایی ناشی از بهرهبرداری انرژیهای تجدیدپذیر، -8 نقش انرژی-های تجدیدپذیر در پدافند غیرعامل و مدیریت بحران و-9 امنیت انرژی مورد بررسی قرار گرفت که در حوزه های فوق ضرورت حرکت به سمت انرژی تجدیدپذیر قطعی می نماید. در این بین انرژی خورشیدی بعلت امکان تولید در محل مصرف، بسیار ارزشمند و قابل دفاع تر می باشد.
انرژی های نو با توجه به آلودگی های فراوان حاصل از استفادهی بیش از اندازه و بی مبالات از سوخت های فسیلی که موجبات خسارت شدید به محیط زیست را فراهم آورده است، مورد توجه اقتصاددانان، سیاستمداران و علاقمندان به محیط زیست قرارگرفته که مباحث اقتصادی کشورهای توسعه یافته، بدلیل عدم وجود ذخایر ارزشمند سوخت های فسیلی با آن همراه گردیده، اهمیت آن را در ذهن مردم و سیاستگذاران آن کشورها نهادینه کرده است و اکنون با سرعت بالایی در راه توسعهی انرژی های تجدیدپذیر در حرکتند که آمار و ارقام منتشرهی جهانی، حکایت از این موضوع دارد.
متاسفانه در ایران باتوجه به نرخ پایین سوخت های فسیلی، شاهد استفادهی بی رویه ازآن بوده که خود علاوه بر کاهش ذخایر مذکور برای نسل های آینده، موجب انتشار گازهای گلخانه ای شده که این خود منشاء آلودگی بالای شهرهای بزرگ و کوچک کشور می باشد. فرهنگ سازی و آموزش قطعاً به عنوان یک راه مناسب و منطقی در آگاهی دادن به عامهی مردم همیشه مورد توجه است و باید با تبیین ادامهی روند حرکتی و خطراتی که نسل امروز و آینده را تهدید می کند، در این زمینه اقدام جدی نمود.
از طرفی توسعهی استفاده از انرژی های تجدیدپذیر نظیر باد، خورشید، زمین گرمایی، بیوماس و...نیازمندسرمایه گذاری جدی دولتی و خصوصی بوده که این نیز تا زمانی که آگاهی همگانی از خطرات بالقوه و بالفعل عدم استفاده از انرژی های تجدید پذیر تبیین نشود و از طرفی قطعاً مسائل اقتصادی و مشوق های مالی در آگاه سازی و روند توسعهی انرژی های نو تاثیر خواهد داشت ولیکن باید به این سوال اساسی پرداخت که آیا رفع موانع توسعهی انرژی های نو با آموزش ، تحت تاثیر قرار می گیرد و درصورت تائید میزان تاثیر آن چقدر است و در صورت آموزش به چه افرادی هدف توسعهی انرژی های نو به بهترین شکل ممکن و در زمان کوتاه تری محقق خواهد شد که آن به خودی خود، بهبود محیط زیست را به همراه خواهد داشت. باتوجه به مطالب فوق سوالات اصلی تحقیق به شرح زیر قابل طرح می باشد. آیا آموزش محیط زیست در رفع موانع زیست محیطی توسعهی انرژی های تجدیدپذیر - در این تحقیق بر انرژی خورشیدی تمرکز شده است - ، موثر است؟ آموزش محیط زیست به چه افرادی تاثیر بیشتری در رفع موانع توسعهی انرژی های نو دارد؟
-2 اهمیت و ضرورت انجام تحقیق
در خصوص ضرورت انجام این تحقیق نیز می توان به این نکته اشاره نمود که مسئولین و سیاستگذاران همچنین م دیران شرکت های دولتی و خصوصی عمدتاً در تصمیم گیری های خود تلاش می کنند تا تصمیم اتخاذشده یشان مبتنی بر تحقیقات علمی بوده و از تصمیم گیری مبتنی بر اطلاعات وآماری که مبنای علمی ندارد پرهیز کنند. در زمینهی انرژی های تجدیدپذیر نیز باتوجه به جدید بودن مباحث آن در کشور، مدیران و تصمیم گیران تا مستندات محکمی در این زمینه بدستشان نرسد، قطعاً از اتخاذ تصمیم سر باز می زنند.مگر آنکه خود قلباً به این نتیجه رسیده باشند که توسعهی انرژی های تجدید پذیر و رفع موانع آن با نقش آموزش در این زمینه آسان می شود و برایشان قابل لمس باشد.
با توجه به پتانسیل بالای منابع انرژی تجدیدپذیر در ایران وحرکت کشور به سمت واقعی کردن قیمت حامل های انرژی به منظور توسعهی کاربرداین انرژیها متناسب با تحولات جهانی،ضروری است امکانات و سیاست گذاری های اجرایی کشور درزمینه انرژی های تجدیدپذیر موردبازبینی قرار گیرد تا با طراحی ساختاری منعطف وحذف موانع موجود،راه توسعهی کاربرد این منابع انرژی سرعت گیرد. انرژیهای تجدیدپذیر ساختار انرژی متفاوتی نسبت به تکنولوژیهای تولید انرژی متعارف دارند و برای توسعهی استفاده از انرژیهای تجدیدپذیر حمایت های اولیه و همگانی لازم است.
در حال حاضر غیر از قانون خرید تضمینی برق از منابع تجدیدپذیر هیچ قانون حمایتی برای توسعهی کاربرد انرژیهای تجدید پذیر وجود ندارد. در اکثر کشورهای دنیا علاوه بر تعرفهگذاری قیمت انرژیهای تجدیدپذیر، قوانین حمایتی و تشویقی زیادی در خصوص مراحل مختلف اجرایی پروژههای تجدیدپذیر از پتانسیل سنجی تا بهرهبرداری وجود دارد،که خودباعث فرهنگ سازی و انتقال دانش می شود.
-3 هدف های تحقیق
اهداف این تحقیق را می توان به شرح ذیل طبقه بندی نمود.
-3-1 هدف کلی:
✓ تعیین نقش آموزش محیط زیست در رفع موانع زیست محیطی توسعهی انرژی های تجدیدپذیر - خورشید -
-3-2 هدف جزئی:
✓ شناسایی و تعیین افراد تاثیر گذاری که درصورت برنامه ریزی برروی این افراد، توسعهی انرژی های نو و در نهایت بهبود محیط زیست به بهترین شکل ممکن و در زمان کوتاه تری محقق خواهد شد. این پژوهش با توجه به اینکه در خصوص نقش آموزش محیط زیست در رفع موانع زیست محیطی توسعهی انرژی های تجدیدپذیر - خورشیدی - ، تاکنون مطالعه ای انجام نپذیرفته است، هدف پژوهش نظریه پردازی است که از منابع علمی و پژوهشی مشابه قبلی در بارهی مسئلهی پژوهش و همچنین با توجه به اینکه بیش از پنج سال مستمر در زمینهی محیط زیست و انرژی های تجدیدپذیر مطالعه داشتم و به باورهای منطقی و فلسفی دست یافته ام و همچنین با جلب نظرات حدود پنجاه نفر از مدیران و مجریانی که با انرژی های تجدیدپذیر در سالیان متمادی درگیر بوده اند، چارچوبی جدید ارائه می شود.
