بررسی سیستم خرید و انبار داری

بخشی از مقاله

چكيده :
موضوع تحقيقي كه در پيش روي شماست حاصل بررسي سيستم خريد و انبارداري در مجتمع صنعتي سيمان آبيك مي باشد كه هدف از انتخاب آن اولاً آشنايي با نحوه انجام عمليات خريد و سفارشات در يك مجتمع صنعتي و توليدي و ثانياً چگونگي عمليات نگهداري ، و سرويس دهي انبار در يك مجتمع صنعتي و توليدي مي باشد .

در طي بررسي سيستم خريد و انبارداري در مجتمع صنعتي سيمان آبيك تحقيقات با بهره گيري از روشهاي متنوع از قبيل : مشاهده ، مصاحبه و كتابخانه انجام گرفت كه كمك شاياني به ما نمود در جهت شناخت عمليات خريد و تداركات توسط مسئولين و كارپردازان كه تلاش دارند خريدها به موقع و مناسب باشند و در حقيقت مي كوشند اصول و موازين پنج گانه خريد رعايت شود . اطلاعات مفيدي نيز در زمينه انبار و انبارداري و عمليات نگهداري و سرويس دهي انبار بدست آمد كه ما را در نحوه ايجاد كدينگ و كنترل موجودي (انبار گرداني) بهينه داراي شناخت مناسبي نمود.

در طي انجام تحقيق فوق موانع و مشكلات اندكي بچشم آمد كه با توجه به همكاري صميمانه كاركنان و مسئولين مجتمع صنعتي سيمان آبيك مي توان از آن صرف نظر كرد . چرا كه منابع و امكانات و اطلاعات ارزنده اي را اين عزيزان در اختيار بنده قرار دادند كه در ارائه پربارتر اين تحقيق بسيار مفيد بودند .

پيشگفتار :
ما در دنيايي بسيار پيچيده و پويا زندگي مي كنيم كه دو ويژگي عمده دارد : منابع محدود و نيازهاي نامحدود . همين محدوديت در امكانات و عدم محدوديت در نيازها و خواستهاي بشري است كه توجه روز افزون به بهره وري را باعث شده است . از يك سو ،‌جمعيت رو به ازدياد ، گستره نيازهاي بشري را سير تصاعدي داده و از سوي ديگر ، منابع كاهنده ، براي دهانهايي كه هر لحظه به جهان گشوده مي شوند ، خبر از آينده اي نه چندان اميدبخش دارند . در چنين شرايطي عقل ايجاب مي

كند كه نيك انديشان ، دور نگران و آينده سازان جامعه ، اولاً خود ، تصوير روشني از واقعيات بدست آورند و ثانياً راه چاره هاي مناسبي براي بقا در چنين دنياي پر تحول و پرشتابي بينديشند . مديران ما ناچارند به حربه علم و آگاهي مجهز شوند و در چهارچوب امكانات ، تركيب معقولي از عوامل كار (نيروي انساني ، مواد ، تسهيلات ، زمان و ... ) را تدارك ببينند و با توجه به آخرين پيشرفت ها ،

هماهنگي هاي لازم را در استفاده موثر از عوامل مزبور به عمل بياورند . سازماني پويا و پاياست كه هدفهاي خود را با نيازهاي محيطي تطبيق دهد و انعطاف لازم را براي تغيير در ساختار دروني خويش به نحوي كه با تغييرات محيطي سازگار باشد ، نشان دهد و مسئوليت هاي خود را با كيفيتي برتر انجام دهد .
يكي از ابعاد بسيار مهم سازمان به عنوان نظامي فني و اجتماعي در حال حاضر ، انتخاب بهترين شيوه بكارگيري دارائيهاي موسسه است و همچنين مي دانيم كه قسمت عمده اي از دارائي هاي موسسات در موجوديهاي انبارهاي آن موسسات نهفته و انباشته شده است و مديريت مالي و تداركات و انبارها در صددند تا تركيب بهينه اي را كه متضمن حداكثر سود يا حداقل هزينه براي موسسه باشد را معين نمايند . عوامل توليد بطور نابرابر روي كره زمين توزيع شده است و كشورها نيز از لحاظ منابع طبيعي ، موهبات الهي ، منابع معدني ، آب و هوا ، منابع مالي و انساني ، توانائيهاي تكنولوژيكي و مهارت هاي سازمان و مديريت و ديگر عوامل تعيين كننده با يكديگر فرق مي كنند و اين تفاوتها باعث مي شود كه ارتباطات كشورها و شركتها در سايه همياري و داشتن رابطه با يكديگر ضرورت پيدا كند .

فصل یکم:

کلیات تحقیق

1-1- مقدمه :
گام نخست براي هر تحقيق انتخاب يك موضوع تحقيق مي باشد كه به صورت يك فكر در ذهن محقق شكل مي گيرد و بايستي موضوعي كه انتخاب مي كنيم برايمان كم وبيش شناخته شده باشد به شكلي كه برايمان پيش زمينه اي ايجاد نمايد تا بتوانيم در ادامه تحقيق راحت تر با موضوع ارتباط برقرار كنيم .
براي انتخاب موضوع بايستي شرايط و امكانات و اطلاعات پيرامون آن موضوع را سنجيد تا مبادا به موانعي برخوردكنيم كه مانع از تكميل شدن يك تحقيق مفيد گردند . بايستي كوشيد موضوع را به بهترين شكلي باز كرد و شرح داد تا آنكه بتواند يك مرجع مفيد و مناسب براي آيندگان باشد . براي رسيدن به جوابهاي خوب و سودمند از يك تحقيق بايستي روشهاي تحقيق مناسب را در نظر گرفت و از منابع مطلوب براي تحقيق بهره گرفت .

1-2- تعريف موضوع تحقيق :
همه ما بارها به خريد رفته ايم و به تهيه احتياجات خود پرداخته ايم , زماني ضرورت خريد را احساس مي كنيم كه نياز به يك قلم جنس خاص براي رفع مشكلي كه پيش آمده است داريم . سعي مي كنيم ابتدا از نبود آن آگاه شويم و ميزان نياز را بسنجيم و سپس اقدام به خريد كنيم .
خريد كردن شرايطي را مي طلبد حتي اگر براي رفع نيازهاي عادي منزل و شخص صورت پذيرد , ابتدا بايد ميزان نياز , كيفيت مناسب , قيمت دلخواه و زمان مطلوب را بررسي كنيم ودر گام نهايي آن را از يك منبع مطمئن و قابل اطمينان خريداري نماييم .
در سيستم خريد و انبارداري در يك كارخانه بزرگ نيز همان اصول ابتدايي كه در هر خانه اي

استفاده مي شود به كار مي رود , مانند اينكه : بهترين منبع , بهترين قيمت , بهترين كيفيت , بهترين كميت , بهترين زمان براي خريد كدام است ؟
البته روش كار در كارخانه هاي بزرگ پيچيده تر مي باشند و به همان سادگي كه براي منزل خريد مي كنيم اتفاق نمي افتد و به همين جهت نياز به تحقيق و مطالعه دارد و بايد بهترين روشها و فنون براي انجام اين كار صورت بپذيرد , در غير اين صورت از مجموعه كل سازمان نمي توان انتظار بهترين عملكرد را داشته باشيم .
مجتمع صنعتي سيمان آبيك در دو مرحله و در سالهاي 1352 و 1357 مورد بهره برداري قرار گرفت و در كيلومتر 80 جاده تهران - قزوين واقع شده است و داراي ظرفيت توليد روزانه 7500 تن سيمان مي باشد . مواد اوليه اصلي كارخانه مثل خاك ، آهك ، گچ از معادن داخل كشور تامين مي گردد .
در اين تحقيق سعي خواهيم نمود تا سيستم خريد و انبارداري مجتمع صنعتي سيمان آبيك را بررسي و مورد تجزيه و تحليل قرار دهيم ، يعني با داشتن يك نگرش سيستمي به بخش خريد و انبارداري و در كل به سازمان بررسي كنيم و ببينيم در اين سازمان رعايت اصول و موازين 5 گانه خريد ، سيستم سفارش كالا ، سيستم كدگذاري، كنترل موجودي انبارگرداني به چه شكلي انجام مي پذيرد .

1-3- اهميت و ارزش تحقيق :
براي آنكه ديدي وسيع نسبت به آنچه قصد انجام آنرا داريم پيداكنيم ، بايستي به تحقيق و مطالعه دست بزنيم ، هميشه مطالعه باعث روشنتر شدن موضوع مي شود و انجام آنرا باسهولت بيشتري امكان پذير مي كند . ما باانجام يك تحقيق ساده و مفيد خواهيم دانست در كجا قرار گرفته ايم ، امكاناتما چيست ، به چه چيزهائي نياز داريم ، چه اقداماتي بايد انجام دهيم ... و راهكارهاي مناسب را در نظر خواهيم گرفت .
تحقيق مفيد و ارزشمند بالطبع نتايج عالي و سودمندي در پي خواهد داشت و ارزش تحقيق و اهميت آن زماني خواهد بود كه گره از كاري بازگشايد و علمي و واقع گرايانه باشد و منجر به سودآوري و بهره وري گردد .

در چارچوب موضوع خريد و انبارداري همواره نيازمند تحقيق و مطالعه و آگاهي از شرايط موجود و تحولات احتمالي هستيم . هنگام خريد نيازمند آن هستيم كه به شناسايي منبع مناسب , كيفيت و كميت مناسب , قيمت مناسب ، زمان مناسب بپردازيم . شناسايي تمام اين موارد مستلزم تحقيق و مطالعه است . انباردار هميشه بايد از موجودي انبار آگاه باشد و اطلاع دقيقي را در اختيار مسولين مربوطه در خط توليد و واحد تداركات خريد قرار دهد .
با نگاهي به فعاليتهاي صنعتي و روند اين فعاليت در سازمانها , پي مي بريم كه همه آنها با اتكا بر يك سري عوامل اساسي و عمده همچون تكنولوژي , سرمايه , مواد اوليه , نيروي انساني سعي در افزايش ميزان سود آوري خود دارند . در همين رابطه وظيفه اصلي مديريت نيز ايجاد بهترين تركيب از اين عوامل است . عدم تهيه مواد اوليه لازم , در زمان مورد نياز , به ميزان مطلوب و كيفيت و قيمت مناسب منجر به كاهش چشمگير سود دهي در صنعت مي گردد . چرا كه نتيجه آن افزايش قيمت تمام شده محصول نهايي توليد شده است بنا بر اين بيشترين تاثير و اهميت خريد زماني است كه با شرايط پنجگانه انجام شود .

1-4- اهداف تحقيق :
هدف اصلي اين تحقيق بررسي سيستم خريد و انبار داري مجتمع صنعتي آبيك مي باشد . بررسي و تجزيه و تحليل سيستم خريد و انبار داري اين شركت ، مديران و برنامه ريزان و مسئولان آن بخش را كمك خواهد كرد تا تصوير بهتر و روشن تري از وضعيت موجود خود داشته باشند ونقاط قوت و ضعف خود را بشناسند و هر چه بهتر و موثر تر بتوانند در جهت انجام وظايف محوله خود گام بردارند .
لذا با توجه به موضوع تحقيق هدف بررسي نكات زير است :
- طراحي انبارها و حفاظت وايمني آنها در مجتمع صنعتي سيمان آبيك .
- رعايت اصول و موازين پنجگانه خريد در مجتمع صنعتي سيمان آبيك .
- كنترل موجودي مجتمع صنعتي سيمان آبيك .
- عمليات مربوط به نگهداري و سرويس دهي انبارها در مجتمع صنعتي سيمان آبيك

.
- سيستم سفارش مجتمع صنعتي سيمان آبيك .
- سيستم كد گذاري كالا در مجتمع سيمان آبيك .
- انبار گرداني در مجتمع صنعتي سيمان آبيك .
همچنين در بيان اهداف شخصي به منظور بررسي سيستم خريد و انبار داري در مجتمع صنعتي سيمان آبيك به عنوان تحقيق ام , مي توانم دو دليل را ذكر كنم : دليل اول _ علاقه اي بود كه نسبت به موضوع خريد و انبارداري داشتم .
دليل دوم _ آشنايي بود كه با يكي از مهندسان رده بالاي اين مجتمع صنعتي داشتم و اين كار من را آسان و از نظر كيفي مفيدتر مي نمود .

1-5- كاربرد نتايج تحقيق :
تحقيقات همواره گره گشاي مسائل پيچيده صنعتي بوده اند حتي ضعيف ترين تحقيق مي تواند جرقه اي در ذهن يك اهل فن , مدير و متخصص ايجاد نمايد و باعث يافتن راهكاري مناسب براي مشكلات گردد .
كاربردهاي بسياري را مي توان از يك تحقيق مربوط به بخش هاي خريد و انبار داري منجمله اين تحقيق انتظار داشت كه مي توان تعدادي را به شرح ذيل نام برد :
1- كمك به طراحي مناسب و بهينه انبارها .
2- كمك به مديران در جهت رسيدن به تركيبي مناسب از عوامل و موازين
پنجگانه خريد .
3- تحليل درستي از عمليات خريد چه داخلي وچه خارجي كه باعث مي شود
از مشكلات و روشهاي صحيح آگاهي حاصل شود .
4- كمك به انتخاب بهترين سيستم سفارش دهي كالا .
5- باز نگري و اصلاح عمليات نگهداري وسرويس دهي انبار .
6- انتخاب بهترين شيوه مربوط به نقل و انتقال و كد گذاري اجناس .

7- آشنايي با نحوه انبار گرداني و برخورد با تعداد مغايرت .
8 - آگاهي از لزوم پياده سازي سيستم اطلاعات مديريت (MIS).
9- آگاهي از چگونگي كاهش دادن هزينه هاي انبار داري .
10- انتخاب شيوه مناسب محاسبه قيمت تمام شده موجودي كالا در انبار .

1-6- سوالات اساسي تحقيق :
در تحقيق فوق مي خواهيم در حد توان و به صورت جامع و مفيد به سوًالات اساسي زير پاسخ دهيم :
1- طراحي انبارها و حفاظت و ايمني آنها در مجتمع صنعتي سيمان آبيك به چه صورتي است ؟
2- عمليات مربوط به خريد در مجتمع صنعتي سيمان آبيك به چه صورت انجام مي شود ؟ و آيا اصول و موازين پنجگانه خريد در آن رعايت مي شود ؟
3- سيستم سفارش در مجتمع صنعتي سيمان آبيك به چه نحوي انجام مي شود ؟
4- نحوه انجام كد ينگ اجناس در انبارهاي مجتمع سيمان آبيك به چه شيوه اي انجام مي شود ؟
5 - عمليات مربوط به نگهداري و سرويس دهي انبارها در مجتمع صنعتي سيمان آبيك به چه صورت انجام مي شود ؟
6- كنترل موجودي در مجتمع صنعتي سيمان آبيك به چه شكل و با چه ابزارهايي انجام مي شود ؟
7- انبار گرداني در مجتمع صنعتي سيمان آبيك به چه شكلي انجام
مي شود ؟

1-7- روش تحقيق :
روشهاي گرد آوري اطلاعات از مراحل مهم در انجام يك تحقيق است . هر چه درستي و دقت اطلاعات بيشتر باشد , احتمال شناخت واقعيات و دستيابي به راه حل مناسب براي حل مشكلات احتمالي بيشتر خواهد بود ولزوم دستيابي به اطلاعات دقيق و صحيح انتخاب روش صحيح جمع آوري اطلاعات است .
تحقيق حاضر از نوع تحقيق توصيفي است . در اين تحقيق جهت جمع آوري اطلاعات , علاوه بر استفاده از منابع كتابخانه اي همچون كتاب , مجلات , اسناد و مدارك بايگاني و آرشيو هاي مجتمع استفاده شده است . علاوه بر اين در انجام تحقيق فوق استفاده از جداول و نمودارهاي سازماني كمك بسيار قابل توجهي به محقق نموده است . بايد اضافه نمود كه مشاهده و مصاحبه هم به عنوان دو ابزار اصلي براي انجام اين تحقيق استفاده شده است .

1-8- تعريف واژه ها :
سيستم - سيستم عبارتست از يك كل با اجزا مرتبط به هم كه تمامي اجزا در جهت نيل به هدف مشترك بايكديگر همكاري دارند . ( عقدائي , 1377) .

خريد - خريد جرياني است كه طي آن , خريدار تلاش مي كند تا مواد اوليه , قطعات يدكي , خدمات و ملزومات را در بهترين كيفيت به عالي ترين قيمت , مناسب ترين كميت , از بهترين منابع تهيه و خريداري نمايد . ( عقدائي , 1377) .
انبار - انبار محل و فضايي است كه يك يا چند نوع كالاي بازرگاني و صنعتي مواد اوليه و فرآوردهاي مختلف در آن نگهداري شود , آن هم بر اساس سيستم صحيح طبقه بندي . ( انواري رستمي , 1378) .
انبارداري - انبارداري فعاليتي است پر مسوليت با اهميتي بسيار كه طي آن انبار دار موظف است محصولات و قطعات را دريافت و ورود و خروج مواد را به دقت كنترل و تنظيم موجود ي و تحويل به موقع سفارش را با دقت و سرعت عمل انجام دهد . همچنين انبارداري فعاليتي است كه ارتباطي تنگاتنگ با بخشهاي خريد و توليد دارد . ( عقدائي , 1377 ) .
اصول و موازين پنجگانه خريد (5R) - اصول اساسي جهت تامين نيازهاي موسسه به صورت مطلوب در جهت سود آوري موسسه , كه شامل كيفيت مطلوب , كميت مطلوب , زمان مطلوب , منبع مطلوب و قيمت مطلوب مي شود . ( عقدائي , 1377 ) .
كد گذاري _ رويه سيستمي كه به وسيله آن اطلاعات و نشانه هاي مورد نياز از شخصي به شخص ديگر و يا از نقطه اي به نقطه اي ديگر به صورت خلاصه منتقل مي گردد . ( انواري رستمي , 1378 ) .
كنترل موجودي __ فن نگهداري كالا در سطح بهينه . ( عقدائي , 1377 ) .

1-9- خلاصه :
در اين فصل به تعريف موضوع تحقيق كه بررسي سيستم خريد و انبارداري در مجتمع صنعتي سيمان آبيك بود پرداختيم و طي آن تلاش نموديم به اهميت و ارزش بخش خريد و انبارداري اشاره كنيم و كاربردهايي كه مي توان از نتايج اين تحقيق برشمارد را عنوان نموديم و به طرح سوالات اساسي پرداختيم كه بايستي در فصل تجزيه و تحليل به آنها پاسخ دهيم . و روشهاي تحقيق را عنوان نموديم و به تعريف واژه هاي مربوط به موضوع تحقيق پرداختيم .

1-10- مباحث فصول بعدي :
فصل دوم به ادبيات موضوع مي پردازد كه شامل سه بخش مباحث نظري , پيشينه تحقيق و تاريخچه مجتمع صنعتي سيمان آبيك مي باشد . در فصل سوم روش تحقيق توضيح داده مي شود و روش هاي جمع آوري اطلاعات مطرح مي گردد .
فصل چهارم به تجزيه و تحليل اطلاعات مي پردازد و در نهايت در فصل پنجم با توجه به تجزيه و تحليل اطلاعات به دست آمده , نتايج تحقيق بيان شده و پيشنهاداتي ارائه مي گردد .

فصل دوم:
ادبیات موضوع

2-1- مقدمه :
تحقيقي قابل احترام و ارزش است كه بتواند به راحتي منظور و هدف خود رابه مخاطب بيان كند . پس بنابراين محقق بايد قلم شيوايي را بكار گيرد و همچنين سعي كند خود تمام اصطلاحات و الفاظ تخصصي كه ممكن است تفهيم مطلب را براي مخاطب دچار مشكل نمايد خوب تعريف كند و در جاي صحيح بكارگيرد .
به طور كلي ميتوان گفت ادبيات مخصوص يك تحقيق مي تواند آنرا جذاب ، مفيد و عامه پسند نمايد . بگونه اي كه حتي ديگران را در انجام تحقيقياتي در آن زمينه ياري نمايد .
در تحقيق حاضر واژه هايي به صورت مكرر مورد استفاده قرار مي گيرند كه از لحاظ بار معنايي نيز واژه هاي كليدي به شمار آيند ، بنابراين لازم ديده شدكه توضيحاتي كوتاه در تعريف از اين كلمات در اينجا داشته باشيم .
در فصل فوق همچنين پيشينه اي از تحقيقات انجام شده در زمينه خريد و انبارداري ارائه مي نمائيم . همچنين به معرفي مجتمع صنعتي سيمان آبيك در بخشي ديگر از تحقيق در اين فصل خواهيم پرداخت .

بخش يك- مباحث نظري:
2-2- تعاريف:
سيستم- سيستم عبارت است از مجموعه اي از اجزاي به هم وابسته كه به علت وابستگي حاكم بر اجزاي خود، كليت جديدي را احراز كرده ، ضمن پيروي از نظم و سازمان خاص در جهت تحقق هدف معيني كه دليل وجودي آن است، فعاليت كند. مانند سيستم بدن انسان، سيستم آموزشي كشور.(زاهدي،1378).
هر سيستم از اجزائي به وجود آمده است و هر جز‏ از اجزاي نقش ويژه اي را بر عهده دارد. عناصر اساسي سيستم، عبارتند از: درونداد (داده)، فرآيند تبديل، برونداد(ستاده)و بازخور. سيستم با تركيبي كه گفته شد، از محيطي كه درآن محاط شده است تأثيري مي پذيرد و برآن اثر مي گذارد.
در يك نگرش سيتماتيك به سازمانها، چهار نوع ورودي از محيط دريافت
مي دارد، كه شامل (مواد، نيروي انساني، منابع مالي و اطلاعات) است .سازمان اين ور

ودي ها را با دراختيار گرفتن تكنولوژي تبديل كرده و تغيير شكل مي دهد، و سپس آنها را از نو بصورت (كالا و خدمات، سود و زيان، رفتار كاركنان و اطلاعات اضافي) به محيط آورده و در نهايت بر حسب زوجيهاي خود، باز خورد لازم را از محيط دريافت مي دارد. (عقدائي، 1377).
در يك طبقه بندي از سيستم آنرا به دو قسم سيستم باز كه با محيط خود در ارتباط است و سيستم بسته كه با محيط خود ارتباط برقرارد نمي كند در نظر
مي گيريم.
هر جزء در سيستم از مسئوليتي مشخص و تعيين شده برخوردار است و عملكرد هاي خاص هر يك هر چند متفاوت، اما باعث حركت كل سيستم به سوي هدف مي گردد.

خروجي سازمان ورودي

شكل شماره 1-2 ، سيستم

خريد - خريد جرياني است كه طي آن، خريدار تلاش مي كند تا مواد اوليه، قطعات يدكي، خدمات و ملزومات را در بهترين كيفيت، عالي ترين قيمت و مناسب ترين كميت، از بهترين منابع تهيه و خريداري نمايد. (عقدائي، 1377)

2-3- اهداف بخش خريد:
1- حمايت از واحدهاي عملياتي مؤسسه از طريق جريان مداوم و منظم مواد و خدمات.
2- به حداقل رساندن زيان ناشي از فساد و از مدافتادگي و سرقت موجوديها در مؤسسه.
3- تهيه و شناسائي و تعيين جايگزيني مطمئن براي عرضه كالاها و مواد و... .
4- بر قرار روابط مداوم و خوب با فروشندگان كالاها تا رفتار حمايتي فروشندگان را موجب گردد.
5- ايجاد هماهنگي كامل با ساير ادارات مؤسسه.
6- كمك در بهبود و توسعه سياستها و روشهايي كه رسيدن به اهداف ديگر را به نازلترين قيمت ميسر مي نمايد.
7- خريد عاقلانه و رقابتي . (انواري رستمي،1378)

2-4- اصول و موازين پنجگانه خريد:
بي ترديد، يكي از وظايف بخش خريد، تأمين نيازهاي مؤسسه بصورت مطلوب در جهت سود آوري بيشتر است. براي دستيابي به اين هدف رعايت موارد زير امري ضروري است:

1-كيفيت مطلوب
عبارت كيفيت مطلوب به مفهوم مناسب بودن محصولات و كالا در جهت مقاصد تعيين شده است. با توجه به اين نكته كه هرچه كيفيت مرغوبتر باشد قيمت آن نيز بالاتر خواهد بود.

2-كميت مطلوب

انجام خريد در حجم مناسب در گرو آشنايي كامل با تمامي بخشهاي سازمان و نيازهاي آن مي باشد. خريد به ميزان اضافي، سبب افزايش هزينه هاي انبار داري و راكد شدن بخشي از سرمايه هاي جاري شركت مي گردد. و خريد به ميزان كمتر باعث ايجاد وقفه در خط توليد مي گردد.

3-قيمت مطلوب
يكي از مؤثرترين عوامل در خريد، قيمت مي باشد.
براي دستيابي به قيمت مناسب و معقول، رعايت اين موارد الزامي است:
الف- تحقيق و مطالعه همه جانبه و گسترده در زمينه قيمتها در سطح بازار
ب- برقرار رابطه اي صحيح، سالم و وسيع با فروشندگان و توليد كنندگان.

4-زمان مطلوب
هدف از خريد، در وقت و زمان مناسب، كاهش تغييرات نامطلوبي است كه معمولاً در سطح قيمت، در وضعيتها وزمانهاي متفاوت رخ مي دهد.

5-منبع مطلوب
از ميان فروشندگان، بهترين و مطمئن ترين آنها، يعني فروشندگاني كه نسبت به تعهدات خود پايبند هستند را انتخاب مي كنيم . براي دستيابي به يك منبع مناسب بايد برنامه هاي صحيح و مطالعات همه جانبه و عميقي داشت.(عقدائي،1377)

2-5- وظايف و مسئوليتهاي بخش خريد:
1- بخش خريد موظف است، نسبت به خريدهاي ضروري سازمان با عنايت به محدوديتهاي حاكم بر سيستم اقدام نمايد.
2- كسب اطلاعات دقيق، با توجه به نيازهاي متفاوت سازمان و نيز نيازهاي مصرف كنندگان.
3- واحد خريد نماينده مستقيم و بلامنازع شركت در مذاكرات خريد و انعقاد قرار دادهاست.
4- مسئوليت تعيين منبع يا منابع خريد به عهده واحد خريد است.
5- بررسي قيمتهاي موجود و شرايط دقيق خريد و چگونگي اخذ ضمانتها
( عقدائي، 1377)

2-6- ارتباط بخش خريد با بخشهاي ديگر:
اجزاي سيستم سازمان بخشهايي چون مالي، تعمير و نگهداري، انبارها، تداركات، توليد و غيره با هم در تعاملند . تبادل اطلاعات بين اجزاء و واحدهاي سازمان پايه سيستم اطلاعاتي مناسب بشمار مي رود. اطلاعاتي كه به بخش خريد

مي رسد را مي توان به سه دسته تقسيم نمود:
الف) اطلاعاتي كه از بيرون به بخش خريد مي رسد عبارتند از :
- امكانات توليدي فروشنده.
- منابع تأمين مواد اوليه.
- شرايط عمومي بازار و وضعيت مواد اوليه درآن.
- امكانات حمل ونقل و هزينه هاي آن.
ب) اطلاعاتي كه از بخش خريد به قسمتهاي مؤسسه مي رسد عبارتند از :
- اطلاعات مديريت از شرايط اقتصادي بازار.
- اطلاعات مربوط به كيفيت به امور توليد.
- اطلاعات مربوط به سفارشات به انبار.
- اطلاعات مربوط به قراردادها به امور حقوقي.
ج) اطلاعاتي كه از داخل مؤسسه به بخش خريد داد مي شود عبارتند از :
- ميزان موجودي مؤسسه .
- وضعيت نقدينگي مؤسسه وروند آن بطور طبيعي.
- امكانات حمل و نقل داخلي مؤسسه.
- تصميمات متخذه توسط، مديران رده بالا. (انواري رستمي، 1378)

2-7- فرآيند يا مراحل خريد خارجي:
مراحل خريد خارجي به شرح زير مي باشد :
1- بررسي نيازمنديها و برنامه ريزي جهت آنها و تهيه برنامه سفارش خريد مناسب.
2- بررسي راه حلها يا گزينه هاي متعدد( بسازيم،بخريم اگر آري از چه طريقي اجاره كنيم و...) .
3- مكاتبه و تماس با فروشندگان.
4- گرفتن Quotationيا Offerاز فروشندگان.
5- گرفتن پيش فاكتور يا Proforma)Invoice) از فروشندگان.
6- تكميل فرم درخواست ثبت سفارش در مراكز تهيه و توزيع كالا.
7- بيمه كردن كالا و اخذ شماره اعتبار.
8- تخصيص ارز وگشايش اعتبار و دريافت اسناد حمل طبق توافق.
9- ارسال كالا و ورود آن.
10- ترخيص كالا. ( انواري رستمي، 1378)

انبار- به ساده ترين بيان انبار فضا و مكاني است كه درآن عمل نگهداري صورت مي پذيرد. (عقدائي، 1377)

2-8- انواع انبارها :
انبارها را بر مبناهاي متعددي دسته بندي مي كنند:
الف) بر اساس چگونگي شكل ظاهري ساختمان:
1- انبارهاي باز- كه به صورت فضايي بي حفاظ يا محصور بوده و معمولاً براي نگهداري كوتاه مدت يا بلندمدت،مورد بهره برداري قرار مي گيرد.
2- انبارهاي كاملاً پوشيده- فضائي كاملاً بسته والبته با رعايت كامل مسائل ايمني در زمان ساخت.
3- انبارهاي سرپوشيده- اين انبارها ، در واقع به صورت سقفي است كه بر
پايه هايي مستحكنم استوار بوده و براي حفاظت كالا از آفتاب يا باران و غيره مورد استفاده قرار مي گيرد.
ب) بر اساس انواع كالاهائي كه قرار است در آن نگهداري شود:
1- انبار مواد خام.
2- انبار محصولات ( شامل كالاي ساخته شده و در جريان ساخت).
3- انبار ضايعات.
4- انبار قطعات يدكي. (عقدائي،1377)

2-9- جايگاه انبار:
سازماندهي سازمانهاي مختلف بنابر نيازهاي آنها متفاوت است. گاه در بعضي از موسسات انبار مستقيماً زير نظر مدير عامل قرار دارد و تحت نظر مدير انبار نيز انبارهاي مختلف مانند: انبار مواد، قطعات، محصولات، ضايعات و ... قرار دارد. در سازمانهاي دولتي و غير انتفاعي معمولاً واحد انبار تحت نظر تداركات و يا كارپردازي كه خود نيز يكي از واحدهاي تابعه امور اداري است انجام وظيفه مي نمايد. ( انواري رستمي،1378)

2-10- اهداف و وظايف انبارها:
براي انبارها اهداف و وظائف زير را مي توان بر شمرد :
1-برنامه ريزي و مراقبت جهت حفظ مقدار موجودي هر يك از اقلام كالاهاي مورد نياز سازمان در حد مطلوب خود.
2-همكاري و مساعدت در خريد و تأمين و تهيه كالاها و كنترل و دريافت كالاهاي خريداري شده.
3-نگهداري كالا در انبار به نحو صحيح و تسريع در امر تحويل با رعايت مقررات و دستور العملهاي سازمان.(انواري رستمي،1378)

2-11- انواع موجوديهاي انبارها:

موجوديهاي انبار را مي توان به دسته هاي زير تقسيم نمود :
1- مواد اوليه: براي ساخت محصولات كه به مواد خام مشهور است.
2- كالاي نيمه ساخته(كالاي در جريان ساخت): كه شامل بهاي ناقص دستمزد و مواد و هزينه هاي سربار ساخت مي باشد.
3- كالاي ساخته شده: كالاهاي آماده براي فروش يا توزيع هستند كه ممكن است تهيه شده و يا ساخته شده باشند.
4- اجناس خريداري شده جهت فروش : كه در مؤسسات تجاري و توزيع كننده اين نوع موجودي بيشتر به چشم مي خورد.
5- مواد و لوازم مصرفي: كه در توليد غير مستقيم مؤثرند مثل گريس ،روغن و... .
6- قطعات يدكي ماشين آلات: كه جهت تعمير ماشين آلات و دستگاهها بكار مي روند.
7- ابزار آلات: كه ابزار كارگاهها براي توليد محصول مي باشد.

8- اجناس اسقاطي: اجناسي كه مستهلك شده و غير قابل استفاده اند. ( انواري رستمي،1378)
انبار داري - انبار داري فعاليتي است پر مسئوليت با اهميتي بسيار كه طي آن انبار دار موظف است محصولات و قطعات را دريافت و ورود و خروج مواد را به دقت كنترل و تنظيم موجودي و تحويل به موقع سفارش را با دقت و سرعت عمل انجام دهد.(عقدائي، 1377)

2-12- سيستم انبار داري و مزيتهاي آن:
1- شناسائي كالاهاي موجود در انبار بنحوي آسانتر و دسترسي راحتتر به كالاها بخصوص در مؤسسات با حجم موجوديهاي زياد و متنوع .
2- تشكيل فايلهاي اطلاعاتي دقيقتر در بخشهاي مختلف و تسريع در امر ارسال آمار و اطلاعات تصميم گيريهاي مديريت.
3- دادن اطلاعات دقيق و صحيح به ساير بخشهاي مؤسسه و ارتباط سيستماتيك و منظم اطلاعات ميان آنها.
4- ايجاد اطمينان خاطر در مديريت و مسئولين بخشها در صورت وجود سيستم منظم و تصميم گيري بجا و بموقع متكي بر اطلاعات صحيح وكافي.
5- ايجاد كنترلهاي دقيق درسيستم از طريق كنترل دائمي و ادواري موجوديهاي انبار و بررسي و رفع مغايرات احتمالي.
6- پايه و اساسي جهت سيستم حسابداري صنعتي مي گردد اگر سيستم نگهداري و ثبت ميزان رسيده ومصرف مواد صحيح تعبيه شود. (انواري رستمي،1378)

2-13- وظايف انباردار:
يك انباردار در راستاي انجام مسئوليت هاي خود وظائف زير را بايد انجام دهد:
- تحويل اجناس خريداري شده و مورد نياز سازمان،رسيدگي و بررسي طبق اسناد مدارك اوليه.
- صدور برگ درخواست خريد كالا به واحد تداركات داخلي يا سفارشات خارجي در صورت عدم وجود موجودي.
- مراقبت و نگهداري كالاها از سرقت،صدمه، ضايعه، حادثه ناشي از طبقه بندي يا قفسه بندي يا چيدن اقلام در انبار.
- صدور قبض انبار پس از دريافت كالا و حواله انبار هنگام تحويل دادن كالا.
- بايگاني اسناد و مدارك مربوط به انبار و تعبيه يك كارت براي هر يك ا

ز اقلام انبار.(انواري رستمي، 1378)

2-14- انتظارات مديريت از سيستم كنترل انبارها:
1- وجود همكاري بين واحدهاي مربوط به خريد، دريافت، آزمايش،انبار و حسابداري.
2- تمركز يافتن كليه خريدها در قسمت خريد.
3- به مصرف رساندن مقرون به صرفه مواد و ملزومات.

4- انبار كردن تمام مواد و ملزومات بطرز خاصي كه بنحو دقيق و با سرپرستي كامل محافظت گردند.
5- تعيين ميزان حداقل و حداكثر موجودي هر جنس بنحويكه از آن حدود تجاوز يا كاهش ننمايد.
6- انجام عمليات صحيح در مورد صدور اجناس بطوريكه تحويل آن طبق در خواستهاي مصوب در موقع لزوم انجام شود. (انواري رستمي ، 1378)

2-15- نكات مهم براي اداره بهينه انبارها:
براي اداره بهتر انبارها و انتخاب سيستم صحيح انبار داري ابتدا مي بايست به موارد ذيل توجه و براي هريك، پاسخي روشن و واضح داشت:
- به چه تعداد انبار نيازمنديم.
- مكان اين انبارها بايد در كجا باشد.

- ظرفيت هر يك از انبارها به چه ميزان باشد.
- كادر اداري لازم براي آنها، از چه نوع باشد.
- از كدام روش حمل و نقل در داخل انبار استفاده كنيم (از قبيل ريل، جاده، ليفتراك و…)
- مناطق تحت پوشش اين انبارها كدامند.
- روش ارسال كالا بايد چگونه باشد.
- چه نوع بسته بندي براي كالا مورد نياز است.(عقدائي،1377)

2-16- مناسبترين ‹‹تعداد اقتصادي›› انبارها:
هر چقدر تعداد انبارها بيشتر باشد از يكسو هزينه هاي حمل و نقل كالاها كاهش و از طرفي هزينه هاي انبارداري، افزايش مي يابند. و به عبارتي رابطه بين هزينه هاي حمل و نقل با تعداد انبارها داراي نسبت معكوس و رابطه هزينه هاي انبارداري با تعداد انبارها از نسبت مستقيم برخوردار است.
به همين علت براي تعيين تعداد اقتصادي انبارها همواره نقطه تقاطع منحني(هزينه حمل و نقل ) ومنحني ( هزينه انبارداري) را به عنوان «نقطه بهينه» ميان اين دو هزينه انتخاب مي كنيم.(عقدائي ، 1377)

TC

هزنيه انبارداري

هزينه حمل و نقل
شكل شماره 2-2 ، نمودار مناسب ترين تعداد اقتصادي انبارها

2-17- طراحي و برنامه ريزي تأمين كالا:
براي اينكه قسمت انبارهاي سازمان بتواند وظايف محوله را به نحو احسن به مرحله اجرا در آورد و از خريد كالاهاي زايد و بلا مصرف جلوگيري گردد و سازمان مواجه با كمبود مواد اوليه و لوازم و قطعات يدكي مورد نياز نشود، مديران و مسئولين كليه قسمتهاي سازمان با همكاري مسئولين قسمتهاي خريد و انبارها، با برنامه ريزي صحيح و تحقيقات و محاسبه همه جانبه نيازهاي واقعي سازمان را برآورد نموده و با ايجاد سيستم صحيح، از خريدهاي بي رويه و اتلاف سرمايه و نيروي كار سازمان جلوگيري نمايد. (انواري رستمي،1378)

با رعايت نكات ذيل مي توان مسئولين را دراين مهم ياري نمود:
-تعيين انواع كالاهاي مورد نياز سازمان.
-استاندارد كردن كالاهاي مورد نياز سازمان.
-تعيين مقدار هر يك از اقلام كالاها.

-شناسائي منابع خريد و تأمين كالا.
كدينگ ( طبقه بندي كالا)- بطور كلي طبقه بندي يا كدينگ هر چيز بر ا ساس خصلتها، خصوصيات ، صفات و كاربردهاي آن در كنار ساير همنوعانش صورت
مي گيرد. در مورد كالا نيز همين گونه است طبقه بندي كالا به مفهوم مرتب كردن و نظم دادن به كالاهاي موجود مي باشد.(عقدائي،1377)
كد گذاري- به ايجاد رويه و سيستمي كه بوسيله آن اطلاعات و نشانه هاي مورد نياز از شخصي به شخص ديگر يا از نقطه اي به نقطه ديگر بصورت خلاصه منتقل گردد كدگذاري مي گويند.( انواري رستمي،1378)

2-18- فوايد كدگذاري:
- جلوگيري از نوشتن جملات طويل و توصيفي و شناسائي كردن ساده و دقيق تر كالاها.
- استاندارد كردن كالاها و كمك به جمع آوري صحيح آمار و اطلاعات آماري و محاسباتي.
- صدور سفارش خريد بطور ساده و مطمئن و دقيق و پيگيري ساده تر امور و سهولت برنامه ريزي و كنترل. (انواري رستمي،1378)

2-19- انواع روشهاي كد گذاري:

1- روش ساده با روش اعداد ترتيبي.
- كالاها به ترتيب ورود سريال مي خورند مثل 1،2،3،... .
2- روش اعداد گروهي.
- كليه كالاها را به چند گروه كلي متناسب تقسيم مي نمايم. مثلاً 350 قلم كالاي مؤسسه را در 5 گروه تقسيم بندي مي كنند. 70= 50 ‍÷ 350
3- روش اعشاري ياديوئي.
- در اين روش از عدد و اعشار استفاده مي شود و بيشتر در كتابخانه ها متداول مي باشد.
4- روش حروفي يا الفبائي.
- در اين روش از حروف و يا اعداد و حروف مركب استفاده مي شود كه گروه اصلي با يك حرف و گروه فرعي و اصل كالا از حروف ديگر يا اعداد مشخص
مي شود.
5- روش نيمونيك يا روش استفاده از حروف اول نام كالاها.
- اين روش محتاج حضور ذهن خوب كاركنان انبار داري است.
6- روش مخفي .
- در اين روش علامات، ارقام و يا حروفيكه براي كد گذاري بكار مي رود مستلزم شناخت قبلي يا مراجعه به راهنما يا كليد رمز مي باشد.
7- روش كدينگ ويژه.

- جهت طراحي و كد گذاري اقلام انبار بنا به نياز مؤسسه است.
8- روش كدينگ استاندارد.
- بصورت دستي يا كامپيوتري و ماشيني جهت كليه اقلام تهيه مي شود و مورد استفاده اكثريت صنايع بزرگ قرار مي گيرد. ( انواري رستمي، 1378)

موجودي كالا - موجودي كالا آن دسته از دارائي يك مؤسسه است كه:
1- مشهود باشد.
2- اين دارائي با قصد و منظور فروش در جريان عادي فعاليتهاي تجاري مؤسسه نگهداري شود. (عقدائي، 1377)

2-20- اهميت موجوديها:
موجودي ها از جمله دارائي هائي است كه نيازمند توجه دقيق مديريت واحدهاي تجاري- توليدي مي باشد. موجودي ها دو ويژگي مهم دارند كه اين دو ويژگي بذل توجه خاص طرحريزي آنرا الزامي مي نمايد.
ويژگي اول مقدار زيادي از منابع واحدهاي تجاري - توليدي در موجوديها نهفته است . مطالعه و بررسي روي ترازنامه شركتها نشان مي دهد كه حدود 15 تا 35 درصد سرمايه شركت را موجودي ها تشكيل مي دهند.
ويژگي دوم گردش موجوديهاست كه برخلاف دارائيهاي غير جاري بطور مداوم مصرف و مجدداً جايگزين مي شوند.( انواري رستمي، 1378)

2-21- دلايل نگهداري موجودي كالا:
الف) از آنجا كه همواره زمان سفارش و نياز به كالا با زمان تحويل آن هماهنگ نيست وتأخير در رساندن كالاي مورد نياز سازمان خط توليد را دچار وقفه

خواهد كرد، لذا با نگهداري موجودي كالا از اين ناهماهنگي جلوگيري مي شود.
ب) گاه استفاده از ‹‹ تخفيف ويژه›› منوط به خريد بيشتر موجودي است.
ج) با نگهدار كالا مي توان تأثير پذيري سازمان را از نوسانات قيمت كاهش داد.(عقدائي، 1377)
2-22- هزينه هاي مربوط به موجوديها :
هدف اصلي مديريت يك سازمان از نظر اداره و كنترل موجوديها توسعه خط مشي هايي است كه در مجموع هزينه هاي عملياتي را به حداقل ممكن برساند . لذا مديران مي كوشند كه حد مطلوبي از منابع مالي خود را در گير موجوديها نمايند تا تعادلي ميان هزينه ايجاد نمايند.(انواري رستمي،1378)
هزينه هاي موجودي شامل : هزينه انبارداري يا نگهداري ، هزينه سفارش و هزينه فقدان يا كسري مي باشد .

هدف مديريت حداقل كردن كل هزينه هاي موجودي است كه خود از تركيب سه هزينه بوجود مي آيد وقتي هزينه ها را با هم جمع متناظر نمائيم به ازاي هر مقدار يا حجم سفارش هزينه كل خاص آن مقدار سفارش را خواهيم داشت . اين منحني هزينه كل موجودي را به ما خواهد داد كه در نقطه اي به مينيمم خود مي رسد و درست مقدار آن نقطه مقدار EOQ يا مقدار سفارش مقرون به صرفه يا مقدار سفارش اقتصادي را به ما مي دهد . (انواري رستمي، 1378 )

2-23- مواضع مختلف بخشها و گروههاي درون سازمان نسبت به حجم موجوديها :
ـ بخش حسابداري ــ با توجه به اينكه موجودي براي موسسه ايجاد هزينه
مي نمايد پس سعي و علاقه به نگهداري حجم كم آن دارد .
ــ بخش انبارها ــ براي اينكه از مشكل كمبود جا ، حمل و نقل و جابجايي ، چيدن اقلام در انبار و خرابي ها و ... رها شود مايل است كه حجم موجوديها در سطح كمتري باشد .
ــ بخش خريد و تداركات ــ با توجه به اينكه خريد در حجم زياد باعث استفاده از تخفيف هاي بيشتر مي شود تمايل به خريد و نگهداري كالا در حجم زيادتري را دارد .
ــ بخش توليد ــ تمايل دارند در مراحل مختلف توليد موجودي نيمه ساخته و ق

طعات به ميزان بيشتري وجود داشته باشد تا در صورت توقف خط توليد مشكلي پيش نيايد .
ــ بخش فروش ــ اين بخش تمايل دارد كه هميشه سفارشات را در سطح مطلوب و بموقع جوابگو باشد ، بنابراين مي خواهد كه موجودي ها در حجم زيادتري باشند تا توقف در توليد و فروش پيش نيايد . (انواري رستمي،‌1378 )
2-24- كنترل موجودي
كنترل موجودي عبارتست از فن نگهداري كالا در سطح بهينه . در مؤسسات توليدي موجودي كالاي انبار نقش بسيار مهمي را در روند توليد داراست و به همين علّت تاثير كنترل موجودي كالا از اهميت بسزائي برخوردار است . مقدار سفارش اقتصادي يكي از روشهاي كنترل موجودي مي باشد كه در صفحات قبل به آن اشاره شد . (عقدائي ،1377 )

2-25- مشكلات عدم تعادل در موجودي :
1- بالا بودن سطح موجودي :
- افزايش هزينه هاي انبارداري .
- بالا بودن« هزينه فرصت سرمايه» .
- عدم برخورداري از منابع ناشي از كاهش قيمت مواد خام .
2- پائين بودن سطح موجودي :
- سلب اعتماد مشتريان در اثر عدم عرضة به موقع كالاهاي سفارشي
- پيش آمدن وقفه در خط توليد ،‌به دليل احتمال نرسيدن مواد خام .
- بالا بودن هزينه سفارشات پي در پي .

(عقدائي ، 1377 )
2-26- مهمترين شيوه هاي محاسبه قيمت تمام شده موجودي كالا در انبار :
1- روش اولين صادره از آخرين وارده (LIFO ) ـــ فرض مهم بر اين است كه بهاي موجودي صادره در تاريخ صادر شده بايستي برابر با بهاي آخرين خريد كالا باشد .
2- روش ميانگين موزون ــ در اين روش نرخ ميانگين واحدهاي كالاي موجود در انبار محاسبه مي گردد . براي اين كار جمع بهاي پرداخت شده براي موجودي را تقسيم بر تعداد واحد كالاي مانده در انبار كرده و نرخ جديد را بدست مي آورند .
3- روش اولين صادره از اولين وارده (FIFO ) ــ فرض مهم بر اين است كه موجودي صادره از انبار ،‌ بايستي از قديمي ترين مواد موجود در انبار باشد كه مسلماً نرخ آن نيز بر پاية همان نرخ قديمي خواهد بود . (عقدائي ،1377)

2-27- سيستمهاي سفارش كالا در سازمان
سازمانها براي سفارش كالا به طور معمول از يكي از چهار سيستم زير پيروي مي كنند : (عقدائي ، 1377 )
سيستم سفارش دوره اي- در اين روش ، در يك دورة زماني ثابت و معين (كه مي تواند هر هفته ،‌ هر ماه يا هر چند ماه يكبار باشد ) ميزان متفاوتي ازكالا سفارش داده مي شود كه با اين مقدار سفارش ميزان كالا به مقدار حداكثر مشخص خواهد رسيد . هنگامي كه ميزان موجودي انبار كم باشد ،‌ سفارش بيشتر و هر گاه موجودي در حد بالايي باشد سفارش كمتري داده مي شود . در اين سيستم دوره هاي سفارش ثابت و مقادير سفارش متفاوت مي باشد.

ج- سيستم سطح تجديد سفارش (نقطه سفارش ) - جهت هر جنس نقطه سفارش تعيين مي شود . ضمن برداشت جنس از انبار هر گاه مقدار موجودي به نقطه سفارش رسيد به مقداري كه جهت سفارش تعيين شده است و جنس سفارش داده
مي شود . در اين سيستم مقدار سفارش ثابت ولي دوره هاي سفارش متفاوت
هستند .

حداكثر

نقطه سفارش

ذخيره احتياطي

شكل شماره 6-2 ، نمودار سيستم نقطه سفارش

سيستم ميزان بهينه سفارش ــ در اين روش سعي مي شود ، به ميزان سفارش داده شود كه هزينه سفارش (از قبيل هزينه هاي مربوط به برگه هاي سفارش ، حمل و نقل ، پرسنل ) و هزينه هاي ماندگي(از قبيل هزينه فرصت سرمايه گذاري ، پرسنل و ديگر امكانات انبار) و ساير هزينه ها به حداقل ممكن كاهش يابد . از فرمول مقدار سفارش اقتصادي استفاده مي شود .

2-28- بخش دوــ پيشينه تحقيق :
مطالعه پژوهشها و تحقيقات صورت گرفته مي تواند محقق را جهت انجام بهتر تحقيق اش ياري دهد و منجر به پربارتر شدن تحقيق گردد ، ‌لذا تعدادي از تحقيقات و مطالعاتي كه به موضوع پژوهش اين پايان نامه مربوط مي شود به شرح زير است :
ــ در تحقيقي با نام« طراحي سيستم خريد و انبار داري كارخانه ترانسفوري . (محسني ،1374 ) محقق به اين نتيجه رسيده است كه ؛ استقرار فرمهاي سيستم كاردكس مركزي در كنترل موجودي و انبارگرداني نقش اساسي دارد . و بايستي در جهت بهبود طراحي انبار در مورد سكوهاي تخليه و بارگيري در انبار و بهبود
پي سازي و كف سازي و استفاده بهينه از فضاي انبار كالاي ساخته شده در سازمان و طراحي صحيح سيستم تأسيساتي و بهبود سيستم امنيتي در انبار (گرد و غبار و اطفاء حريق ) تمهيداتي انديشه شود .
ــ در تحقيق ديگري با عنوان« بررسي سيستم خريد و انبارداري در شركت خانه گستر يكم » (سامعي ، 1372 )اين نتايج حاصل شده است كه ؛ بايستي يك سيستم براي چيدن كالاها در انبار ايجاد كرد و قبل از ورود كالا از بيرون به داخل انبار به فكر تعيين محلي براي تخليه و جا گذاري آنها

بود . و انباردار بايد ليستي تهيه كرده و اجناسي را كه از مدت زمان مشخصي در انبار نگهداري شده به اطلاع مسئولان برساند. انباردار بايد كالائي كه فروش بالائي دارند يا كالاهائي كه سنگين اند در نزديكي در انبار قرار دهد تا حمل و نقل آسان صورت گيرد . و بايستي بين قسمتهاي خريد و فروش هماهنگي وجود داشته باشد كه اگر هر كدام به موقع صورت گيرند خيلي از مشكلات حل مي شود .
ــ در تحقيقي با نام« بررسي خريد و انبارداري كارخانه روغن نباتي جهان » (كشاورزيان ، 1375 ) اين نتايج بدست آمده است كه ؛ توجه بسياري به بحث حفاظت و ايمني انبارها به جهت توليد يك مادّه غذائي در اين كارخانه شده است . كليه موادي كه در بسته بندي بكار مي روند بايد در شرايط

خوب و بهداشتي انبار شوند . هر كارخانه توليد مواد غذائي بايد داراي آزمايشگاهي براي كنترل فرآورده هاي خود باشد و وضعيت و نوع كنترل برحسب مادّه غذائي توليدي متفاوت خواهد بود و از اين طريق در تعيين نوع انبارداري و زمان نگهداري و فروش به موقع مي توان تصميم درست را گرفت .
ــ مطالعه ديگري با عنوان« طراحي سيستم خريد و انبارداري در شركت توليدي وسايل كودك (توكا) » (روح پور، 1377 ) مطرح مي كند كه ؛ استفاده از يك سيستم اطلاعاتي منطقي و اصولي در انبار و سيستم واحد تداركات خريد مزاياي زير را دارد :
‌أ) در دست بودن اطلاعات دقيق و صحيح از موجودي انبار .
‌ب) ايجاد روابط اصولي و منطقي در داخل كارخانه و مؤسسه جهت تبادل اطلاعات .
‌ج) ايجاد اطمينان خاطر در مديريت و مسئولين بخش ها در رابطه با تأمين به موقع مواد مورد نياز.
‌د) رفع اشكالات ناشي از اتكاء سيستم به افراد معين .
‌ه) ايجاد كنترل هاي دقيق ريالي و مقداري جهت هزينه يابي حسابداري صنعتي .
‌و) كاهش هزينه ها و كارهاي زائد اداري از طريق حذف فرمهاي غير ضروري .
‌ز) كمك به شناسائي بهتر و آسانتر كالاهاي موجود در انبار .

ــ در يك تحقيق با عنوان« بررسي سيستم خريد و انبارداري در كارخانه ذوب آهن اصفهان» (بازرگان ،1381 ) اين نتايج بدست آمده است كه ؛ بر خلاف انتظاري كه امروزه از يك سيستم خريد و انبارداري كارآمد ميرود در بخش سفارشات ذوب آهن اصفهان از اتوماسيون اداري مشتمل بر تمام سيستمهاي الكترونيكي رسمي و غير رسمي كه به برقراري ارتباطات بين اشخاص در داخل و خارج مؤسسه و بالعكس مربوط مي شود ، بصورت محدودي استفاده مي شود . پيشنهاد شده است به جاي فرمهائي كه با دست پر مي شوند از فرمهاي الكترونيكي استفاده شود . و براي تعيين قرار ملاقاتها از تقويم الكترونيكي استفاده شود .

ــ در تحقيق ديگري با نام« طراحي انبار و انبارگرداني كارخانجات شهيد باقري» (مبين ، 1374 ) به اين نتيجه رسيده اند كه ؛ عدم توجه به استفاده از وسايل ايمني و حفاظتي در انبار به هنگام كار يكي از مشكلات اين شركت است . و عدم وجود ليست كامل مواد ، قطعات ، لوازم و ساير اقلام موجود در كارخانه به منظور اجراي سيستم كدينگ از مشكلات اين كارخانه مي باشد .

2-29- بخش سه ــ مشخصات مجتمع صنعتي سيمان آبيك ‌:
واحد توليدي كه مجتمع صنعتي سيمان آبيك نام دارد در كيلومتر 80 جاده تهران ـ قزوين واقع شده است . توليد اين مجتمع صنعتي ، ‌سيمان است . اين مجتمع داراي دو واحد توليدي است . واحد اول آن در سال 1348 ساخته و نصب ماشين آلات آن آغاز گرديده و در سال 1352 به بهره برداري رسيده است . ظرفيت واحد اوّل در حال حاضر روزانه 3500 تن مي باشد .
پس از آغاز بهره برداري واحد اوّل ، كار ساخت و نصب ماشين آلات واحد دوم آغاز شده كه اين واحد نيز در سال 1357 به بهره برداري رسيد . ظرفيت واحد دوم در حال حاضر روزانه 4000 تن است . لذا در حال حاضر اين مجتمع روزانه 7500 تن توليد دارد .
اين مجتمع صنعتي يكي از كارخانه هاي شركت سهامي عام سي

مان فارس و خوزستان مي باشد . شركت داراي چهار كارخانه سيمان است كه عبارتند از :
سيمان آبيك ، سيمان دورود ، سيمان فارس ، سيمان بهبهان مي باشد . كه سيمان دورود داراي سه واحد توليدي ، سيمان شيراز داراي دو واحد توليدي و سيمان بهبهان داراي يك واحد توليدي مي باشد . اين شركت همچنين داراي يك كارخانه فارسيت در دورود ،‌كارخانه فولاد و چدن در دورود ،‌كارخانه پنبه نسوز در نهبندان ،‌كارخانه گچ در شيراز و كارخانه ماشين سازي در آبيك مي باشد .
شركت داراي يك دفتر مركزي در تهران است و تشكيلات هيئت مديره و مديرعامل مي باشد . مدير عامل مجتمع صنعتي سيمان آبيك مهندس سيدان مي باشد .
آدرس دفتر مركزي شركت واقع در تهران ـ خيابان ولي عصر ـ چهارراه جمهوري ـ كوچه شهيد فلاح زادگان مي باشد .
اين شركت در حال حاضر با توليد 4093205 تن ساليانه حدود 40% توليد سيمان كشور را به عهده دارد كه از اين مقدار نيمي به صورت فله و نيم ديگري كيسه اي به فروش مي رسد .
مجتمع صنعتي سيمان آبيك ابتداء شامل كارخانه سيمان ، كارخانه ماشين سازي البرز آبيك ، بتون سازي بوده كه در حال حاضر با تقويت ماشين سازي آن را مجزا و به صورت كارخانه اي با هزينه و درآمد جدا تفكيك نمودند .
همچنين واحد بتون سازي را توسعه دادند و از كارخانه سيمان جدا ساخته اند كه خود فعاليت ساخت بتون و فروش آن را بر عهده دارد ، مجتمع صنعتي سيمان آبيك داراي يك واحد كارخانه كيسه سازي است كه ظرفيت توليدي اين كارخانه در حال حاضر سالانه 40000000 عدد كيسه است كه ضمن تأمين نياز كارخانه بخشي از آن نيز براي كارخانه ديگر ارسال مي شود .
مجتمع صنعتي سيمان آبيك توسط پيمانكار يك كمپاني بزرگ آلماني بنام پلي زيوس ساخته شده است كه با مطالعه دقيق حدود 60 كمپاني تخصصي ديگر در امر ساخت و نصب ماشين آلات همكاري داشته اند .

وجه تسميه مجتمع صنعتي سيمان آبيك ،‌ به جهت واقع شدن دركنار شهر آبيك از شهرهاي استان قزوين مي باشد ، البته مجتمع صنعتي سيمان آبيك در محدوده استان تهران و شهرستان ساوجبلاغ واقع گرديده است .
شهر آبيك به جهت داشتن چشمه هاي آب بسيار زلال و آب بسيار گوارائي كه دارد به اين نام خوانده شده است .
كارخانه سيمان آبيك توسط سازمانها و نهادها ي زير با درصد سهام مشخص ساخته شده است :
نام سازمان درصد سهام
1- سازمان گسترش 36%
2- بانك صنعت و معدن 10%
3- سازمان اتكاء 09%
4- سرمايه گذاري مالي 08%
5- بنياد مستضعفان 08%
6- نخست وزيري 07%
7- ساير سهامداران 22%

اين كارخانه داراي 1600 نفر پرسنل مي باشد كه دسته بندي نيروها بر حسب تحصيلات به شرح زير مي باشد .
مدرك تحصيلي تعداد نفر
ليسانس وبالاترازليسانس 70
فوق ديپلم 30
ديپلم 255
سيكل تاديپلم 250
راهنمائي 150
ابتدائي 700
بي سواد 145

2-30- مروري مختصر بر خط توليد مجتمع صنعتي سيمان آبيك:
خط توليد كارخانه سيمان از معدن آغاز مي شود . مواد اصلي كارخانه كه خاك ، سنگ ، سنگ آهك و سنگ گچ مي باشد و هر كدام درصد مشخصي دارند .
( سنگ آهك ، خاك رس ،ساير تركيبات موجود از قبيل منيزيم ، اكسيدآلومينيوم و غيره از معدن همجواركارخانه امتصال مي شود . سنگ گچ از معدن سنگ گچ گچسر تهيه مي شود . سنگ آهن از معدن شمس آباد اراك تهيه مي شود).

درصد مواد را واحد آزمايشگاه مشخص مي كند و همواره از مواد قبل از پودر شدن و بعد از پودر شدن نمونه گيري و كنترل تركيبات شيميائي صورت مي گيرد .
مواد از معدن توسط كاميونهاي بزرگ به آسيابهاي خاك حمل مي شود . هر واحد داراي يك واحد آسياب خاك است . مواد درآنها ريخته و آسياب مي شوند . در اين آسيابها مواد تا حدود قطر 3 سانتيمتر خرد مي شوند .براي دو واحد توليدي يك واحدآسياب سنگ وجود دارد . و اين واحد به دو واحد نيز سنگ مي رساند ، مواد پس از خرد شدن توسط نوارهاي نقاله به انبارهاي خاك حمل مي شوند ، ظرفيت هرانبارخاك 60 هزارتن مي باشد ، مواد پس از دپو شدن درانبار خاك نمونه برداري مي شوند و نمونه مورد آزمايش قرار گرفته و از لحاظ تركيبات مواد بالانس مي شوند.
پس از تائيد تركيبات مواد توسط واحد آزمايشگاه توسط نوارهاي نقاله به طرف آسيابهاي مواد خام حمل مي شوند ، در آسيابهاي مواد خام مواد آنچنان آسياب شده كه تبديل به آرد مي شوند و ضمن آسياب شدن مواد با گازهايي رطوبت مواد گرفته شده و مواد كاملاً خشك مي گردند .
پس از آسيابهاي مواد خام مواد بطرف كوره هدايت مي شوند . كوره هاي اين كارخانه به طول 90 متر و به قطر 6 مترمي باشند ازجائيكه مواد وارد كوره مي شود با درجه حرارتي معادل 250 درجه و تا منطقه پخت كه درجه حرارتي معادل 1250درجه است مواد كاملاً پخته مي شوند . پس از پخت مواد پودر شده محصولي بنام كلينكر كه بصورت گرانوله مي باشد بدست مي آيد .

پس از عبور مواد از منطقه پخت كم كم خنك مي شود تا به طرف كولر هدايت و در آنجا مواد در حد200 درجه حرارت دارند ، چون مواد درهنگام پخت مذاب
مي شوند .
پس ازپخت ، مواد تبديل به گلوله ها و ساچمه هائي به قطر 3 تا 5 سانتيمتر مي شود ، لذا اين مواد مجدداً در آسيابهاي كلينكر شكن آسياب شده و پس از آن روي نوار نقاله (فلزي ) ريخته و به انبار كلينكر ريخته مي شوند . پس از اين مرحله مواد توسط بالابرهايي بنام (الواتورها) به داخل آسيابهاي سيمان حمل مي شوند ، در‌ آسياب سيمان ضمن آسياب مواد ، 5% گچ نيز به آنها افزوده مي شود . دراين قسمت كار توليد سيمان به پايان مي رسد . از سيمان توليدي ، نمونه برداري و آزمايش لازم بعمل مي آيد و نتايج آناليز در تركيبات ، مد نظر قرار مي گيرد .
پس از آسياب سيمان ، مواد به طرف سيلوهاي سيمان حمل و جهت بارگيري آماده مي شوند . عمل بارگيري نيز به دو شكل صورت مي پذيرد :1-كيسه اي 2- فله اي ، درحال حاضر اين كارخانه روزانه 3000 تن بارگيري كيسه اي دارد وبقيه بارگيري فله انجام مي گيرد .

مجتمع صنعتي سيمان با ظرفيت توليدي روزانه 7500 تن از اهميت خاصي براي كشور برخوردار است . در اين كارخانه سعي مي شود توقف خيلي كم صورت گيرد چرا كه در صورت توقف كوره ها ، گرم شدن و بارگيري مجدد آنها حدود 2 روز طول مي كشد . از طرفي هزينه از دست دادن يك ساعت توليد برابر است با 1500000 تومان ،درآمد توليد روزانه معادل 37500000 تومان است .