بخشی از مقاله
بررسی اثرات مصرف کودهای حاوی آهن
به منظور بررسي اثرات مصرف كودهاي حاوي آهن ،منگنز،روي ومس وهمچنين تعيين حد بحراني اين عناصر درخاك هاي شديداٌ آهكي طي سالهاي 1375 تا 1378 چهار تحقيق گلخانه،هرتحقيق بر روي تعدادي از خاكهاي مزارع گندم كاري منطقه زير سددرود زن ،واقع در50 كيلومتري غرب شيراز انجام گرفت . خاكهاي مورد مطالعه داراي كربنات كلسيم معادل 31 تا 49 در صد بودند و دامنه تغييرات عناصر عصاره گيري شده با روشDTPA در خاك مورد مطا لعه به ترتيب آهن از
2.8تا 12.8 ومنگنز از 2.3تا10.8 ،روي از 22.تا 1.12ومس از 36.تا2.28 ميلي گرم در كيلوگرم خاك متغير بود.آزمايش در سه تكرار و در قالب طرح كاملاًتصادفي بر روي گندم بهاره Triticum aestivum.L رقم غلات به اجرا در آمد. نتايج نشان داد مصـرف هـر يك از عناصرآهـن ،منگنز ،روي ومس در مقايسه با شاهد مربوطه
موجب افزايش عملكرد دانه (به ترتيب 8و13و17 و5درصد) عملكردكلش(به ترتيب10و11و13و6درصد) غلظت عنصرمورد آزمايش در دانه به ترتيب (16و11و127و23 در صد )غلظت آنها در كلش به ترتيب (26و35و88و12در صد ) جذب عنصر مورد آزمايش توسط دانه به ترتيب (25و24و127 و23درصد) وجذب آنها توسط كلش به ترتيب(37و47و112و18) در صد گرديد . با مصرف عناصرفوق ميزان پروتئين ، وزن هزار دانه وتعداد دانه در خوشه به طور معني داري افزايش يافت.
حدود بحراني آهن ،منگنز ،روي و مس در خاك نيز به ترتيب4 -4/3-74/0 و8/0 ميلي گرم در هر كيلو گرم تعيين گرديد .گندم براي رشد بهتر به مواد غذائي مختلف از جمله عناصر غذائي كم مصرف آهن ،روي ،منگنزو مس نياز دارد .كمبود اين عناصر در خاك نه تنها موجب كاهش عملكرد گياه مي گرددبلكه از طريق كاهش غلظت اين عناصر در مواد غذايي ،از جمله دانه گندم موجب كاهش جذب آنها به وسيله انسان و دام مي شود كه اين امرباعث بروز بيماريهاي مختلف و در نتيجه پايين آمدن سطح بهداشت و سلامتي جامعه مي گرددو كمبود اين عناصر در مناطق خشك و نيمه خشك و در خاك هاي با واكنش قليايي،خاك هاي شني ،خاك هاي فرسايش يافته وبه خصوص در خاك هاي آهكي شيوع بيشتري دارد .(ولچ وهمكاران 1991) در بيش از 30 كشور جهان كه تحقيق صورت گرفته معلوم گرديد كه بيش از30در صد از خاك ها به نوعي به كمبود يك يا چند عنصر كم مصرف مبتلا هستند .
چاك ماك و همكاران ( 1996)با بررسي وضعيت روي در خاك هاي تركيه آن رامشكل بزرگ گندم كاري در منطقه آناتولي ذكر نموده اند .محققان اخيراً گزارش كرده اند كه در اثر مصرف روي عملكرد گندم 5تا554 و به طور متوسط 43 در صد افزايش يافته بود.
آگروال (1992) ضمن مطا لعه نياز گندم به عناصر كم مصرف ،حد بحراني آهن، منگنز،روي،مسدر خاك هاي زير كشت گندم را به ترتيب 5-5/5-8/0-78/0 گزارش نموده است.
تاندون(1995)افزايش عملكرد گندم بر اثر مصرف آهن ،منگنز،رويفمس را به ترتيب 780-540-860-480 كيلو گرم در هكتار گزارش كرده است .
چيبا و همكا ران(1994) با انجام يك تحقيق گلخانه ايبر روي گندم اثرات مصرف مقادير صفر تا640ميلي گرم مس در كيلو گرم خاك مطالعه نمودندو نتيجه گرفتند كه عملكرد دانه و ماده خشك گندم بامصرف مس تا10 ميلي گرم در كيلو گرم خاك روندافزايش سريع ،از10تا20ميلي گرمدر كيلو گرمروند افزايش كند و از 20تا40 ميلي گرم در هر كيلو گرم خاك روندكاهشي داشته است.به طوري كه باتصرف بيش از 40ميلي گرم در كيلو گرم خاك علائم مسموميت ظاهر گرديد.
مجيدي (1376) با مصرف سولفات روي عملكردو متوسط غلظت روي در دانه را در كردستان افزايش داد.
نتايج در سال تحقيق توسط محققان موسسه تحقيقات خاك و آب در بيش از دو هزار مزرعه گندم در سراسر ايران حاكي از اثرات مثبت مصرف آهن و روي بر عملكردو غني سازي گندم بوده است .در اين تحقيقات مصرف 10 كيلو گرم در هكتار سكسترين آهن و40 كيلو گرم در هكتار سولفات روي ،محصول گندم را به طورمتوسط به ترتيب 463و483 كيلو گرم در هكتار افزايش داد.
بالا وآهك فراوان زمينه را براي كمبودعناصركم مصرف فراهم مي سازد. PH
مهمترين نقش منگنز ،دخالت اين عنصر در آزادسازي اكسيژن فتوسنتزي در جريان شكستن مولكول آب است.به همين دليل كمبود منگنزموجب كاهش فتوسنتزمي شود.در اثر كاهش فتوسنتز گياهي ميزان كربوهيدرات هاي محلول به خصوص درريشه ها به ميزان زيادي كاهش مي يابد .كاهش كربوهيدرات موجب كاهش تعداد دانه در خوشه و وزن هزار دانه ودر نتيجه موجب كاهش عملكردمي گردد.(مارشنر1995) همچنين اعلام شده است كه مصرف روي در گندم موجب افزايش ارتفاع گياه،تعدادپنجه وسرعت پنجه زني شده و از طرفي سرعت رشد گياه را تسريع كرده و موجب زود رسي دانه مي گردد.علاوه بر اين در اثر كمبود روي ،تشكيل پرچم ودانه گرده گندم آسيب ديده ودرنتيجه عملكرددانه به شدت پايين مي آيد.(براون وهمكاران 1993) ومحققين علت امر را كاهش مقدارIAA وپروتئين ذكر نموده اند.
نامبيار(1976) نيز در تحقيقي نشان داده است كه مصرف سولفات مس موجب افزايش تعداد دانه در خوشه،تعداد خوشه در گياه ووزن هزار دانه مي گردد وبه همين دليل افزايش عملكرد گندم در اثر مصرف مس در خاكهاي فقيراز لحاظ اين عنصر قابل انتظار است.
اگراوال (1992) نيز ضمن تعيين نياز گندم به عناصر كم مصرف نشان داد كه مصرف اين عناصر موجب افزايش غلظت وهمان عنصر در برگ و همچنين افزايش عملكرد دانه گندم مي شود.
تحقيقات محمد و همكاران 1990 حاكي از تاثير مثبت مصرف آهن و روي بر غلظت ،جذب وعملكرد دانه مي باشد. اين محققين نشان دادند كه محلول پاشي موجب ايجاد بالاترين غلظت و جذب اين عناصر در اندام هوايي و مصرف خاكي موجب ايجاد بالاترين غلظت و جذب آهن در دانه مي شود و اينكه كاربرد آهن و روي به هر روشي، عملكرد ماده خشك گندم را بالا مي برد.
بانسال(1990)نيز نشان داد كه بين روي در خاك و عملكرد دانه و عملكرد كل گندم رابطه معني داري وجود دارد. وي حد بحراني روي در خاك را 75/0 ميلي گرم در هر كيلو گرم خاك تعيين نمود.
در تحقيقي توسط عبدالحسين ضيائيان و محمد جعفر ملكوتي در بررسي اثرهاي مصرف سولفات منگنز به افزايش عملكرد و غني سازي گندم آبي و تعيين حد بحراني آن در خاكهاي شديداً صورت گرفت. در اين تحقيق اثر دو سطح صفر و 10 ميلي گرم منگنز به ازاء هر كيلوگرم خاك از منبع سولفات منگنز در گلدانهايي با گنجايش پنج كيلوگرم خاك در سه تكرار در قالب طرح كاملاً تصادفي مطالعه گرديد و نتايج نشان داده كه مصرف منگنز موجب افزايش معني داري به ترتيب معادل 9 و35 و 47 درصد در وزن ماده خشك وغلظت و جذب كل منگنز در اندامهاي هوايي گرديده است وبا مصرف منگنز مقدار پروتئن دانه، وزن هزار دانه و تعداد دانه در خوشه بطور معني داري افزايش يافت.
تحقيقات امامي و بهبهاني زاده (1989) نيز حاكي از تاثير مثبت منگنز بر توليد ماده خشك گياهي بود.
اوكي (1984) اعلام نمود كه كمبود منگنز تا 16 درصد از وزن اندامهاي هوايي را مي كاهد. وي علت اين امر را به كاهش فتوسنتز و متابوليسم گياهي ربط داد.
تحقيقات نشان مي دهد كه بر اثر سولفات منگنز، غلظت منگنز در اندامهاي هوايي از 51.5 به 69.5 ميكرو گرم در گرم و جذب آن توسط اندامهاي فوق از 579 به 852 ميكروگرم در گلدان افزايش يافته است.
تحقيقات امامي و بهبهاني زاده نيز حاكي همبستگي مثبت بين منگنز خاك وغلظت منگنز بود.
اوكي (1984) نيز گزارش نمود كه با مصرف 20 كيلوگرم منگنز در هكتار غلظت منگنز در ساقه و دانه افزايش يافت.
تاندون (1990) افزايش عملكرد گندم در اثر مصرف منگنز در هندوستان را 560 كيلو گرم در هكتار ذكر كرد.
اگراوال (1991) نيز نشان دادكه منگنز اثر مثبتي برعملكرد دانه داشته است.
- با افزايش ميزان منگنز قالب جذب خاك، غلظت و جذب كل اين عنصر در دانه افزايش يافت.
- خالد و مالك (1982) نيز با آغشته نمودن بذور به منگنز غلظت اين عنصر در دانه را بالا بردند.
داده هاي بدست آمده نشان داد كه با مصرف سولفات منگنز در خاك ميزان پروتئين كندم از 11.9 به 13.4 درصد افزايش يافته كه اين افزايش از لحاظ آماري در سطح 1 % معني دار و معادل 13% بوده است . علاوه بر اين بر اثر كاربرد منگنز تعداد دانه در خوشه از 32.2 به 35.7 و وزن هزار دانه از44.3 به 46.3 افزايش يافته است.
بطور كلي حد بحراني منگنز بسته به PH خاك و نوع عصاره گير از 0.4 تا 8 ميلي گرم در كيلوگرم خاك تغيير مي كند.
در تحقيقي ديگر تحت عنوان توليد گندم و بهبود سلامتي دام از طريق مصرف سولفات روي در مزارع گندم كشور صورت گرفته است. بر پايه يافته هاي اين محقق كمبود عناصر آهن و روي حتي تا 50% در غذاي افراد جامعه مشهود مي باشد كه اين به كمي مصرف عناصر ريز مغذي بر مي گردد. به طوري كه در
كشورهاي غربي 2تا 4 در صد كود مصرفي را كودهاي محتوي عناصر كم مصرف تشكيل مي دهند . در حالي كه اين در صد در كشور ما نزديك به صفر مي باشد .
در سال زراعي 75-74 طرحي با استفاده از منابع مختلف روي ( سولفات روي و اكسيد روي)به مقادير20تا40كيلوگرم برهكتار در مزارع آبي و 10 تا20 كيلوگرم در مزارع ديم از دو منبع مختلف صورت گرفته است.
نتايج اوليه نشان داد كه اثر مقادير مختلف روي بر افزايش عملكرد در سطح يك در صد معني دار ولي اثر منابع مختلف روي ،فقط در بعضي از مناطق در سطح پنج در صد معني دار گرديد .مصرف سولفات روي نسبت به اكسيد روي ،عملكرد گندم را بيشتر افزايش داد.
روي،جريان اعمال موثر حياتي بدن نظير نگهداري و كاركرد سيستم آنزيمها و سلولها را هدايت و سرپرستي مي كند .در كار امتزاج و پيوند پروتئين اهميت دارد .انقباض عضلات را كنترل مي كند وبه تشكيل انسولين كمك ميكند دراعمال مغزومعالجه شيزوژني دخالت مي كند و براي تركيب و تشكيلDNAلازم است. التيام يافتن زخمهاي داخلي و خارجي را تسريع مي كند . به معالجه ناراحتي هاي پروستات كمك مي كند و رسوب كلسترول در رگها را كاهش مي دهد .حس
چشايي را تقويت مي كندوغيره و مقدارمصرف توصيه شده براي بزرگسالان 15 ميلي گرم است .براي زنان بار دار و شيرده كمي بيشتر بوده و كساني كه زياد عرق مي كنند به 30 ميلي گرم از اين عنصر در روز نياز دارند .در غذاهاي كنسروشده و مواد غذايي حاصل ازخاكهاي داراي كمبود روي مقدار آن خيلي ناچيز است. تصلب شرايين و احتمالاً بزرگ شدن پروستات از علائم كمبود آن در بدن ميباشد. گوشت ران گوساله و بره ،جوانه گندم ،مخمر آبجو،تخمه كدو،تخم مرغ ،شيرخشك بي چربي از بهترين منابع
طبيعي روي مي باشند. روي به صورت قرص هاي سولفات روي عرضه مي شود. غالباً در قرص هاي مولتي ويتامين و مواد معدني موجود است .روي همراه با ويتامين ب-كمپلكس-ويتامين ث و منيزيوم هم عرضه مي شود .روي خوشبختانه مسموميت ايجاد نمي كند ومصرف بيش از 150 ميلي گرم آن توصيه نمي شود .
ذكر چند مورد در مورد روي ضروري است:
اگر ويتامين B6 بيشتري مصرف شود به روي بيشتري احتياج است و در مورد اشخاص مبتلا به بيماري قند نيز چنين است.
-به مردان با ناراحتي پروستات توصيه مي شود كه غلظت روي را در بدن خود بالا نگهدارند .
در مورد معالجه ضعف جنسي مصرف توام ويتامين B6 با روي موفقيت آميز بوده است.
در اشخاص سالخورده مصرف روي و منگنز مفيد بوده است براي تنظيم كردن عادت ماهانه خانمها قبل از اينكه به هورمون متوسل شوند بهتر است به عنوان مكمل غذايي از روي استفاده نمايند .
كمبود توام آهن و روي در مواد غذايي ايران عارضه اي بنام كم خوني ايجاد كرده است كه در منابع خارجي از آن ياد شده است .
سولفات روي پاسخ هاي گياهان زراعي را تا چهار نوبت كشت تحت تاثير قرار مي دهد و علت آن تبديل سريع يخش مهمي از روي محلول به روي كربناتي كم محلول در اين خاكهااست.وكربنات روي شكل مهم نگهداري روي مصرفي در خاك هاي آهكي بوده و مي توان آن را به شكل بالقوه قابل استفاده اين عنصر در خاك به حساب آورد.
توصيه شده است همزمان با مصرف سولفات روي در مزارع گندم آبي ساير عناصر كم مصرف نظير آهن،منگنزومس نيز به كار رود. گر چه نتايج تحقيقات نشان داده با مصرف سولفات روي و يا ساير عناصر كم مصرف ممكن است كاهش يافته و در نتيجه احتمال بروز كنش هاي تغذيه اي مطرح شود.
نظر به اينكه سولفات روي اثرات باقيمانده قابل توجهي ازخودبجاي مي گذارد ( سولفات روي به كربنات روي تبديل مي شود.) بنابراين نياز به مصرف همه ساله آن در مزارع نمي باشد و مصرف هر دو سال يكبار آن توصيه مي گردد.
بهتر است اين كود را قبل از كاشت مشابه كودهاي فسفاته زير خاك نمود. و يا بصورت محلول پاشي با غلظت پنج در هزار حداقل سه بار در فصل رشد از آن استفاده نمود. و به هيچ وجه مصرف آن با آب آبياري و ياپخش آن در سطح خاك توصيه نمي شود.
مينگ و چانگرال(1995) در آزمايشهاي گلداني خود در مورد گندم به اين نتيجه رسيدند كه پس از تامين متعادل ازت و فسفر و پتاسيم با مصرف سولفـات هاي روي و منگنز غلظت روي و منگنـز در دانه گنـدم به مقـدارقابل توجهي افزايش يافت آنها در اين بررسي، نسبت متناسب و متعادل ازت به رويN/ZN را 320 و فسفر به روي P/ZN را 50 و پتاسيم به روي K/ZN را 35 گزارش نمودند.
حداكثر افزايش توليد با مصرف توام خاكي و محلول پاشي بدست مي آيد. زماني كه هدف افزايش طولاني مدت اثرات روي براي زراعت هاي بعدي باشد مصرف خاكي و به هنگامي كه هدف افزايش عملكرد و بهبود غلظت روي در دانه گندم باشد. مصرف توام خاكي و محلول پاشي بهترين روشها مي باشد.
كمبود روي در گياهان گسترش جهاني داشته و برآورد گرديده است كه 30% اراضي تحت كشت جهان مواجه با كمبود روي باشد. ( برنال1992) و خاك هاي خشك و نيمه خشك جهان بخش عمده اي از اين اراضي را تشكيل مي دهد. (تاكروواكر1993)
تحقيقاتي نيز درباره راندمان منابع كودي روي در زراعت هاي مختلف به انجام رسيده و نتايج اغلب آنها بيانگر اين مطلب است كه منابع اكسيد روي وسولفات روي اثرات يكساني در تامين روي مورد نياز محصولات مختلف داشته است (بوان و همكاران، 1960- ماركر ووسترمن 1991)
در تحقيق ديگري كه تحت عنوان نقش روي و منگنز در توليد بذرهاي قوي گندم توسط جلال قاري و محمد جعفر ملكوتي صورت گرفته مشخص شده است كه كمبود اين عناصر علاوه بر كاهش قدرت و توانايي بذور و عملكرد باعث كاهش غلظت عناصر ريز مغذي در دانه گندم ميشود. و وقتي كه اين بذرها مجدداً در مناطق مبتلا به كمبود كاشته شوند قدرت بذرها، رشد رويشي و پتانسيل عملكرد گياهان كاهش مي يابد. عموماً تشكيل ميوه و بذر در اثر كمبود عناصر ريز مغذي مخصوصاً روي مي تواند عقيم يا شديداً كاهش يابد. مقدارعناصر ريز مغذي در بذر(آهن-روي- منگنزو مس) يك فاكتور كيفي مناسب در جوانه ايست كه وابستگي زيادي به غلات براي تغذيه دارند.امروز راههاي گوناگوني براي افزايش مقدار عناصر ريز مغذي در دانه گندم پيشنهاد شده است كه عبارتند از:
1- افزودن كودهاي حاوي عناصر ريز مغذي به خاك قبل از كاشت
2- افزودن كودهاي حاوي عناصر ريز مغذي از طريق محلول پاشي در مراحل مختلف رشد
3- خيساندن بذور در محلول هاي مناسب و يا پوشش دار كردن عناصر ريز مغذي روي بذر قبل از كاشت .
در اغلب گياهان زراعي نواحي معتدله بذرعامل تكثير است تمام بذرها از لحاظ داشتن يك رويان ( ساقه چه و ريشه چه) و اندوخته غذايي براي تامين رشد تا زماني كه نهال از خاك خارج شود و فتوسنتز را آغاز كند شبيه هم هستند.
در گندم كه يكي از غلات است و ذخيره آندوسپرمي آن عمدتاً نشاسته است رويان و اسكوتلوم فقط سه تا چهار درصد وزن كل بذر را تشكيل مي دهند و بقيه بذر شامل لايه هاي محافظتي است وقتي مواد غذايي در بذر زياد باشد مخصوصاً براي گياهاني كه در خاكهاي مبتلا به كمبود رشد مي كنند از اهميت بسزايي برخوداراست.
تعيين محل عناصر معدني و تركيبات آلي در بافتهاي بذر براي جوانه زني و قدرت اوليه بذر مهم است.
در گندم حداكثر مقدار روي در رويان است در حالي كه پوشش بذر و آندوسپرم داراي مقدار نسبتاً كمي روي هستند. علاوه بر آن ماكزيمم مقدار منگنز در ريشه است در حالي كه آندوسپرم داراي مقدار نسبتاً كمي منگنز مي باشد.
( موسوي نيك و همكاران )
رينگل و گراهام (1995) اظهار داشتند كه بذرهاي گندمي كه داراي مقدار زيادي روي است در مقايسه به بذوري كه مقدار روي آنها كم بود داراي تعداد پنجه زني بيشتر و از رشد بهتري برخودار بودند.
موسوي نيك و همكاران گزارش دادند وقتي بذري با مقدار منگنز كم و در يك خاك مبتلا به كمبود منگنز كاشته شود، گندم حاصله داراي بذري با قدرت ضعيف شده و عملكرد كمتري در مرحله برداشت خواهد داشت.
همچنين محققين اظهار داشتند كه مقدار منگنز بذر بيشتر از مصرف خاكي در افزايش عملكرد ورشد گندم موثر بود و اين نوع بذرها با مقدار منگنز بيشتر نسبت به بذرهايي با منگنز كمتر داراي تراكم بيشتر و عملكرد بالاتري بودند.(قادري و ملكوتي 1377- ملكوتي و لطف اللهي1378 و ماركر و همكاران 1986)
تحت شرايط كمبود روي ،افزايش غلظت روي در بذر ،كاملاًرشد و عملكرد گندم را افزايش مي دهد .
براي افزايش عملكرد ،بهبود كيفيت،غني سازي دانه وكلش گندم و توليد بذرهاي قوي مصرف خاكي ،خاكي توام با محلول پاش يا محلول پاشي با خيساندن بذر و يا حتي همه اينهادر حد نياز توصيه مي گردد.
همچنين درآزمايش اثرات متقابل وبرهم كنش ماده آلي ومنگنزبرعملكردمثبت ولي برهم كنش ماده آلي ومس منفي بوده است. اثرات متقابل مواد آلي ومنگنزومس در مجموع مثبت بوده و در مصرف منگنز به تنهايي افزايش عملكرد بوده امادرمصرف توام با موادآلي 800 كيلو گرم بوده است .
ماده آلي نه تنها منبع عظيمي از عناصرغذايي ازت ¬¬¬،فسفر وگوگرد به شمار مي رود بلكه با تشديد فعاليت زيستي در خاك به چرخش بهترموا
د غذايي كمك مي كند .كمپلكس هاي آلي فلزي كه بر اثر تجزيه ميكروبي ماده آلي در خاك تشكيل مي شوند نيز چرخش عناصر كم مصرف را به طورموثري تحت تاثير قرار مي دهند اسيدهاي آلي و هيدراتهاي كربن با وزن مولكولي كم باعث ايجاد كمپلكس هايي مي شوند كه در آب محلول بوده وبراي گياه قابل جذب مي باشند .از طرف ديگر مولكولهاي درشت و باوزن مولكولي بالا ايجاد كمپلكس هايي مي كنند كه محلول نبوده واز اين طريق باعث كاهش غلظت عناصركم مصرف و فلزات سنگين در محلول خاك مي گردند .اين نقش دوگانه مواد آلي در افزايش يا كاهش قابليت جذب عناصر كم مصرف مورد توجه واقع شده است
(استيونسون1994)
نكته جالبي هم در طي آزمايشات مشاهده گرديده ،كاهش خسارت ناشي از سرمازدگي در كرت هاي حاوي ماده آلي بود به طوري كه تراكم بوته در واحد سطح و رشد اوليه گياه در اين كرتها بيشتر بود .اين امر مي تواند به علت تيره ترشدن رنگ خاك و جذب بيشتر انرژي خورشيدي و در نتيجه گرمتر شدن خاك بوده باشد.(استيونسون1994)
همچنين سدري وملكوتي (1378)وبدالي و همكاران (1378)نيز حد بحراني مس راحداكثر يك ميلي گرم بركيلو گرم خاك گزارش نموده اند در آزمايش انجام شده احمد گلچين و همكاران( 1378 ) اثر متقابل مثبتي بين ماده آلي و مس مشاهده نگرديده است .
همچنين درآزمايش بر هم كنش پتاسيم و روي بر غلظت و جذب عناصر غذايي در گندم (Triticum aestivum.L) در قالب آزمايش فاكتوريل و طرح پايه بلوكهاي كامل تصادفي با سه تكرار، سه سطح پتاسيم و چهار سطح روي مصرف شده است.
نتايج نشان داد كه مصرف پتاسيم و روي بطور معني داري موجب افزايش غلظت آنها در كاه، دانه و جذب كل گرديد. جذب كل پتاسيم از 109.76 در K0ZN0 به 174.47 كيلوگرم در هكتار در K2ZN2 افزايش يافت. جذب كل روي نيز از 280.64 گرم در ZN0 به 556.27 گرم در هكتار ZN2افزايش يافت. در كل اثرات اصلي پتاسيم و روي بر غلظت و جذب فسفر، آهن، منگنز و مس توسط دانه در سطح يك درصد معني دار شد.
مصرف پتاسيم درصد انتقال روي به دانه را افزايش داد و نسبت P/ZN دانه از 175.33 در تيمار K0ZN0 به 68.66 در تيمار K2ZN2 كاهش يافت كه اين امر از نقطه نظر كاهش اسيدفيتيك مي تواند بسيار حائز اهميت باشد.
