بخشی از پاورپوینت
--- پاورپوینت شامل تصاویر میباشد ----
اسلاید 1 :
مقدمه
عمر هنر در ایران به قدمت تاریخ است و معماری از كهن ترین هنرها است. رونق و اعتلای معماری در ایران از دوران باستان گواه آن است كه این سرزمین از كانون های نخستین شهرسازی و نیزسدسازی و مهندسی بوده است كه نمونه آن بناهای مختلف و سدهای باستانی و دهكده های متعدد در جای جای خاك این كشور است. آثاری كه جسته و گریخته از میان نوشته های باستان شناسی و شرق شناسان به دست می آید روشنگر آن است كه هنر و معماری از ۵۰۰۰سال قبل در این مرز و بوم ریشه دوانده است.
اسلاید 2 :
معماری ایرانی
نظری اجمالی به معماری ایران در عهد باستان این ویژگی را آشكار می سازد كه معماری ایرانی بر سه اصل استحكام، آسایش و انبساط پایه گذاری شده است. معماری ایرانی در طی تاریخ خود دارای اصالت طرح و سادگی توام با آرایش و تزیین بوده است.تمامی گستره ایران به ویژه روستاها و آثار قدیمی و باستانی آن چون كتاب زنده اما فرسوده ای از تاریخ معماری و هنر است كه هر برگ از این كتاب در لحظه ای كوتاه دروازه چندین هزار سال تاریخ را بر روی تماشاگر می گشاید.
اسلاید 3 :
اولین بار ایرانی ها بودند كه آجر را درست كرده
شاید به جرات بتوان گفت برای اولین بار ایرانی ها بودند كه آجر را درست كرده و از آن در معماری استفاده كردند كه نمونه بسیار قدیمی آن در معبد چغازنبیل واقع در شوش است كه شاید بتوان با آن قدمت معماری بشر سنجیده شود و همچنین نشانه استعمال نخستین آجرها را در تپه سیلك كاشان، مناره ها و سدهای باستانی و بازمانده ساختمان های كهن در مرو، خرابه قصر هاتره در سـاحل دجـله
و ویرانه های معبد كنگاور،یادگارخسروپرویز
در قـصرشـیـرین و طاق بستان كـرمانشـاه
مشاهده كرد.
اسلاید 4 :
معماران و هنرپروران شهرساز ایرانی
معماران و هنرپروران شهرساز ایرانی از زمان های باستان از برجسته ترین كارشناسان عصر خود بوده اند تاریخ نام بسیاری از معماران برگزیده را به یاد ندارد، اگرچه آثار گرانقدر آنها بهترین شناسنامه در شناسایی خصایل هنری و اندیشه آنها است. از میان معماران شهره عهد باستان باید از «سئنا» نام برد كه تا مرزهای نبوغ پیش تاخت و نیز به «برازه حكیم» كه در زمان اردشیر ساسانی می زیست و سدساز و معمار و شهرساز بی همتایی بود اشاره كرد. «برازه حكیم» سدی را كه اسكندر بر شهر فیروزآباد فارس بسته بود شكست و فیروزآباد تازه ای بنا كرد كه دستاورد ها و خطوط اصلی معماری ایران را ترسیم می كرد.
نمونه هایی از خدمات معماری این چنین معماران و مهندسانی در كتاب «فارس نامه» ابن بلخی و «آثار عجم» فرصت شیرازی و «مرآت البلدان» و فارس نامه ناصری «حاج میرزاحسن فسایی» و سایر كتب قدیمی آمده است.
اسلاید 5 :
سیر تكاملی هنر ایرانی
سیر تكاملی هنر ایرانی از جمله معماری ریشه در حوادث تاریخی كشورمان و همچنین طبیعت اقلیمی ایران دارد.
فرهنگ های فاتحین و مغلوبینی كه پا به ایران گذاشته اند سهم بسزایی در فرهنگ معماری این مرز و بوم دارد. آداب و رسوم، مراسم مذهبی، روحیه و اخلاقیات، اندیشه و عقیده نسل ها در معماری ایران انعكاس واضحی دارد. نه تنها در بناهای عظیم بلكه در آثار كوچك هم این انعكاس را می توان یافت.
دهكده ها و آتشكده ها كه در گذشته در سراسر این خطه وجود داشته اندگنجینه ای از
فرهنگ معماری ایران باستان را در خویـش نهفــته اند از این معابد «میتـرا» كه قبل از
زرتشت در ایران رواج داشته نمونه های چندی باقی است. معبد «مصــیصرا» در شـمال
غربی ایران كه در كوه تراشیده شده است و همچنین صخره «بی فخریكا» در جنوب دریاچه ارومیه از جمله این نمونه ها هستند. مهرپرستان باستانی قبل از ورود به معبد در جایی دست خود را به
آب می زدند و آن را «مهراب» می نامیدند، كه شاید لغت محراب دوره اسلامی از آن سرچشمه گرفته باشد.
معماری در زمان های مختلف از ابتدای عصر امپراطوری مادها از شكوه و عظمت بالایی برخوردار بوده و رو به پیشرفت گذاشت، در اواخر این مرحله تاریخی معماری دوره اسلامی با تجهیزات و سلیقه ای به شیوه ساسانیان از چنان جلوه ای برخوردار بود كه در دنیا كم نظیر می باشد،
اسلاید 6 :
به طور كلی تاریخ معماری ایران را می توان به چندین دوره تقسیم كرد:
۱)۵۰۰۰سال قبل از میلاد مسیح، ایرانیان كه زمستان ها و تابستان ها كوچ می كردند، شـروع به سـاخـت
خانه های سفالی و ابزارهای سنگی پیشرفته كرده و با افزودن قسمت هایی از جنس استخوان، خانه هایشان
را تكمیل می كردند و وسایل خانه را با رنگ های قرمز و مشكی رنـگ كرده و در آتش می پختـند و بـدین
ترتیب پایه هایمعماری ایران بنا نهاده شد.
۲)در طی ۴۰۰۰سال قبل از میلاد، ساكنان زاگرس دهكده ها را ساختند و به تدریج به صورت متراكم زندگی كردند و معماری ایجاد شد.
۳)در ۳۰۰۰ سـال قـبل از میلاد مسیـح ، سنگ سفیـد،
قیر وانواع دیگرسنگ ها برایساخت وساز استفاده می شد.
۴)در ۲۰۰۰سال قبل از میلاد مسیح، آمدن آریایی ها به
فلات ایران مهمترین اتفاق بوده كه در آن زمان هنر معماری به اوج اهمیت خود رسید، ساخت سفال های نازك در نواحی البرز و همسایگانش گسترش یافت و ساختمان های مجللی با دیوارهای آجری با نقاشی هایی با طرح هایی از انسان ها در برج های فلكی درختان و سایر شكل ها تزیین گشت. شهرنشینی توسعه یافت و كنده كاری های سنگی به مرحله ای رسید كه زیبایی چشمگیری به شوش بخشید.
۵)۱۰۰۰سال قبل از میلاد مسیح، به دلیل عدم دسترسی به اسناد باستان شناسی، دوران سیاه پیشینه تاریخی نامیده می شود. از یافته های اندكی كه به دست آمده، چوپانان و كشاورزان ثروتمندی در دامنه های البرز زندگی می كردند و آثار معماری پیشرفته ای داشته اند.
از میان دوره های طی شده و دگرگونی های پدید آمده در تاریخ و معماری ایران به دلیل كمبود مجال تنها به بررسی چند دوره كه تغییرات مهم تر یا پیشرفت های بیشتری صورت گرفته می پردازیم.
اسلاید 7 :
دوره اشكانیان یا پارتیان
اشكانیان یا پارتیان در حدود ۲۵۰سال پیش از میلاد مسیح، پس از سلوكیان در ایران به قدرت رسیدند.
آنها در اوایل از شیوه های هنر یونانی پیروی می كردند . اما پـس از مـدتی به هنر معماری به ویژه به
معماری سنتی و ملی ایران تمایل نشان دادند. در دوره اشكانیان، معماری مبنای اصلی خود را ازآداب
و اصول قبایل چادرنشین پارتی در برپایی اردوگاه ها گرفت.
حیاط های چهارگوش مركزی با ایوان های چهارسوی آن به عنوان مظهری از معماری پارتیان به بین النهرین برده شد. در این دوره از معماری رسمی ایران، ساختن گنبد متداول گشت.
در معماری پارتی پس از شكوفایی دولت اشكانی به نمای ساختمان توجه بسیاری شد و می كوشیدند آثار هنری را بر دیوارها، در معرض دید متمركز كنند. نقاشی دیواری توسعه یافته و تزیینات آمیخته ای بود از نقاشی و گچبری، كه نمونه بسیار زیبای آن در معبد كوه خواجه در وسط دریاچه هامون در سیستان به دست آمده است. اشكانیان در معماری خود از طاق گهواره ای، قوس و رگچین با سنگ قلوه و برجسته كاری تزیینی استفاده می كردند.
از ویژگی های معماری و هنر این دوره انتقال برخی از عناصر معماری و هنر است كه به دوره بیزانس و ساسانی منتقل شده است. شاید تاریخ معماری «طاق دار» كه در ایران بسیار معروف است از دوره اشكانیان آغاز شده و در دوره ساسانیان تكامل یافته باشد كه نمونه ای از آن را در بنای طاق گرا واقع در دامنه كوه «پاطاق» در كنار راه كرمانشاه به سرپل ذهاب كه تركیب طاق گهواره ای است، می توان دید. همچنین بنای معبر آناهیتا در كنگاور كه بر سر جاده همدان و كرمانشاه واقع شده و منسوب به دوره اشكانیان است از جمله شاهكارهای هنر معماری پارتیان به شمار می رود.
اسلاید 8 :
دوره ساسانیان
ساسانیان مذهب زرتشت را رسمیت بخشیدند و هنری پدید آوردند كه از حیث عظمت با هنر روم و بیزانس برابری می كرد و گاه بر آن برتری داشت حتی پس از فتوحات اعراب، آنچه به عنوان هنر اسلامی از آن یاد می شود از هنر ساسانی متاثر بوده است.
بهترین شیوه طاق زدن بر بناهای مربع شكل، در معماری ایرانی و حتی معماری غربی متعلق به ساسانیان
است. هنر معماران آن دوره پوشاندن فاصله های وسیع با مواد سخت بوده است، بعضی از اصول معماری
ساسانی بود كه راه را برای ترقی معماری «گوتیك» در اروپا باز كرد.
در مجموعه هنر معماری این دوره، یگانگی و پیوند خاصی دیده می شود كه اساس معماری گنبد است و ایوان، طاق نماها، اتاق ها و طاق های گهواره ای كه اغلب در اطراف یك یا چند حیاط قرار گرفته اند، هنرهای گچبری، موازییك كاری و نقاشی دیواری، تزیینات بناهای ساسانی را شامل می شوند. در تنوع آثار ساسانی تاثیر همسایگان به خوبی آشكار شده است. از جمله تصاویر موزاییكی كه از كاخ فیروزآباد به دست آمده، به روش رومیان موزاییك شده است. در این موزاییك ها تصاویر بسیاری از نوازندگان و انسان های دیگر به سبك ایرانی نقاشی شده اند. از دیگر تزئینات این دوره باید به حجاری های سنگی ساسانیان اشاره كرد. حجاری های این دوره در نوع خود بی نظیرند، مانند نقوش حجاری شده طاق بستان در كرمانشاه و نقش رستم.
به طور كلی، معماری عهد ساسانی براساس معماری سنتی و برای نواحی خشك مركزی و شرقی ایران پدید آمده بود. بدین معنی كه در بناهای ساسانی اعم از كاخ ها و آتشكده ها، پوشش های گنبدی و ساختن ایوان های دارای طاق ضربی و چهار طاق های مخصوص آتشكده، متداول و اساس معماری آن زمان بوده است. تعدادی از بناهای ساسانیان كه بقایای آنها به جای مانده است مانند كاخ های فیروزآباد، كاخ سروستان در فارس و ایوان مداین در تیسفون، ایوان كرخه در خوزستان، همچنین آتشكده هایی با نام های «تپه میل» حد فاصل تهران و ورامین، آتشكده نیاسر در كاشان، آتشكده آذرگشسب در تخت سلیمان و چهار قاپی در قصر شیرین تا حد زیادی وضع معماری را در دوره ساسانیان آشكار می كنند.میان شیوه معماری پارتی و ساسانی در بنیاد ساختمان ها چنان همبستگی و نزدیكی وجود دارد كه هنوز گروهی از صاحبنظران در انتساب پاره ای از آثار به دست آمده به این دو دوره دچار تردیدند. به طور نمونه، در انتساب كاخ مداین در تیسفون به یكی از این دو دوره هنوز اظهار نظر قطعی نشده است.
اسلاید 9 :
دوره هخامنشیان
شاهان هخامنشی در عرصه وسیع سرزمین خود از مهارت و استادی هنرمندان ممالك تحت فرمان خویش بهره می گرفتند و از این جهت در آثار معماری و صنعت ایران در دوره هخامنشی تاثیر سایر ملل نیز دیده می شود، چنانچه داریوش می گوید در بنای قصر او صنعتگران بابلی، لیدی، مادی و مصری خدمت می كرده اند و مصالح ساختمان ها از فواصل دوردست می آمده است. استفاده از تجربیات و سنن ملل تابعه نه به صورت تقلیدی و پیروی،
بلكه به گونه بازآفرینی و الهام پذیری خلاقه، مختص دوره
هخامنشی نیست بلـكه مادهـا نیز پیـش از آن از تـجـربه
«اوراتوئی»ها استفاده بسیار بردند.معماری دوره هخامنشیان
ادامه یك هنر ملی بود. اصالت این هنر در قصر «كیاكسار» پادشاه ماد در همدان جلوه كرد و كوروش در ادامه آن قصر پاسارگاد را در هشتاد كیلومتری تخت جمشید بنا كرد. به جرات می توان گفت تخت جمشید یكی از بزرگ ترین و وسیع ترین بناهایی است و قبل از معمول شدن آهن ساخته شده است و دارای سقف و ستون های چوبی بسیار بوده است. سقف ساختمان از چوب سدر لبنان و بلوط ساخته شده و برستون های حاشیه دار كه سرستون های آراسته ای آنان را تزیین می كرد تكیه داشته است.
اسلاید 10 :
دوره اسلامی
پس از انقراض آخرین پادشاه ساسانی (یزدگرد سوم) ، عصر جدیدی در فرهنگ،
هنر و به خصوص معماری ایران رقم خورد.
پس از آنكه اسلام ایران را فرا گرفت، معماری ملت ما خود را با آیین جدید
سازگار ساخت. به جای آتشكده های ساسانی ساختن مسجدها و مناره ها برای
دعوت به اسلام و نماز آغاز شد. تزئینات رایج در معماری كهن ایرانی با همه ویژگی های خود از گچ بری و آرایش با كاشی لعابدار و غیره به معماری اسلامی ایران انتقال یافت. نقش اسلیمی های مساجد ایران همان پیچك های ساسانی است كه نمونه آن را در طاق بستان می توان یافت.
از آغاز گرویدن ایران به اسلام بسیاری از سنت های ایرانی از جمله سنت معماری آن همگام با تاثیرات «بیزانس» میان حكمرانان اسلامی متداول گشت. چنانكه بسیاری از قصرهای خلفای اموی از جمله قصر «الحیر» و «مشاطه» بیش از هر چیز از اسلوب ایرانی الهام گرفته است و زینت های آن از ایران پیروی كرده است.
معماری هر قوم و هر دوره بازگوكننده نحوه اندیشه و جهان بینی و سنت های آن قوم است هر چه بنیادهای فرهنگی ملتی استوارتر باشد، هنر و معماری آن ملت هم استوارتر و از نوسانات كمتر برخوردار خواهد بود. هنر معماری بی شك یكی از بارزترین مظاهر تمدن هر قوم و ملت است.
بعد از ورود اسلام به ایران و سپری شدن دوره های تاریخی متعدد معماری ایرانی كم كم به شكل مدرن تری تغییر یافت كه از میان آن دوره ها به دوره صفویه، قاجاریه و پهلوی می پردازیم.
