بخشی از پاورپوینت
اسلاید 1 :
ضرورت و اهمیت این تحقیق را می‌توان در چند نکته خلاصه کرد:
- تعمیق در باره‌ی راه‌کار « امر به معروف و نهی از منکر» در متون کلاسیک فارسی.
- آشنایی با شیوه ی ارشادی امر و نهی در اندیشه‌ی سعدی.
- ارائه‌ی الگویی درست و موثر از « امر به معروف و نهی از منکر» برای جامعه‌ی معاصر
اسلاید 2 :
« امر به معروف و نهی از منکر» که از بنیانی ترین راه کارهای اصولی ادیان است، طرحی وحیانی در جهت ایجاد جامعه‌ای سالم است.
جنبه‌ی فردی امر به معروف و نهی از منکر بدون ساختار و كاركرد
جنبه‌ی گروهي امر به معروف و نهی از منکر ساختارمند و داراي مكانيزم.
اسلاید 3 :
تعریف امر به معروف و نهی از منکر
تعریف لغوی
در لسان العرب آمده است:«والمعروف صذّ المنکر... ما یستحسن من الافعال». (ابن منظور,ج9, 1413) و« والمنکر ... و هو ضد المعروف و کل ما قبحه الشرع و حرّمه و کرهه هو منکر...»
تعریف اصطلاحی
واژه‌ی«امر» در اصطلاح آن است که مهتری کهتری را گوید: افعل! و او مرید آن باشد که بکند.
در کتاب اصول الفقه «طلب با دو شرط دلالت بر وجوب می کند1- از شخص عالی صادر شده باشد.2- عاری باشد از قرینه ای که دلالت استحباب یا جواز کند» (ولایی,1387:65). معانی امر در قران و سنت بعث و تحریک(اقیمواالصلاه)،تهدید(اعملوماشئتم)، استحباب، اباحه، تعجیز و تسخیرو... آمده است (ولایی,ص6-66).
اسلاید 4 :
امر بر دو قسم است: 1-مولوی2- ارشادی. در واقع، در هر واجبی دو امر وجود دارد: « یکی اولی و مولوی و حقیقی که بر آن ثواب و عقاب مترتب است مثل امر«صلّ»«صم». دیگری امری ثانوی که ارشاد به امر اولی است. پس مکلّف اگر نماز بخواند هر دو امر را فرمانبرداری کرده است»(همان,ص67).
واژه‌ی «نهی» در اصطلاح « هر کلامی را که دلالت بر درخواست ترک کند، اطلاق می شود». اقسام نواهی در قران بدین صورت است: « صیغه ی نهی(ولاتقربوا مال الیتیم)،امری که دلالت بر ترک کند(ذروا ظاهرالاثم و باطنه)، ماده‌ی نهی(ینهی عن الفحشا)، ماده ی تحریم(قل انماالفواحش)، نفی حلیت(لایحل لکم ان ترثوا النسا)، نفی فعل(فلاعدوان الا علی ا لظالمین)، مقارنه و وعید و...(همان,ص70-69)
اسلاید 5 :
پس زمینه ی ذهنی و اندیشگی مذهبی سعدی
«الشیخ الامام المحقّق افصح المتکلّمین ابو محمّد مشرف الدین (شرف الدین) مصلح بن عبدالله بن مشرّف السعدی الشیرازی»(صفا,ج1/1368:584,3) در خانواده ای مذهبی ومومن به احکام دین چشم به جهان گشود.( 606-690) و بنا به قول خود او. « همه قبیله من عالمان دین بودند»
از دوران کودکی سعدی اطلاعات دقیقی در دست نیست. جز این که از فحوای آثارش بتوان از پس زمینه‌ی اندیشه‌ها و جهان‌بینی مذهبی شاعر ردّی به دست آورد. کودکی او خاطره‌ی همراهی با مردی مودّی آداب شرعی است: « یاد دارم که در ایام طفلی متعّبد بودمی و شب خیز و مولع زهد و پرهیز. شبی در خدمت پدر، علیه الرحمه، نشسته بودم و همه شب دیده بر هم نبسته و مصحف عزیز در کنار گرفته و طایفه‌ای گرد ما خفته. پدر را گفتم: یکی از اینان سر برنمی‌دارد که دوگانه‌ای بگزارد...(سعدی,1384:89). در حکایتی دیگر در بوستان، سعدی به توجه پدرش در مقدمات علم اندوزی اشاره می‌کند و می‌گوید:
ز عهد پدر یاد دارم همی که باران رحمت بر او هر دمی
که در طفلیم لوح و دفتر خرید ز بهرم یکی خاتم زر خرید...
(سعدی,1381:189)
اسلاید 6 :
این پس زمینه‌ی اندیشه‌ی مذهبی سعدی در موارد بسیاری چه در حوزه عمل به احکام دین و چه در دایره ی اعتقادات قلبی در آثارش دیده می‌شود. در حکایتی که در حالت طفولیت خود، درباره‌ی آداب وضو، سخن می گوید، نوع بیانش به گونه ای است که کاملا سرسپرده‌ی احکام عملی دین به نظر می‌رسد: این تقید به اعتقادات دینی و حدود شرع - بیش تر با صبغه‌ی فلسفی- در حکایت دیگر شاعر در سفر به هندوستان به وضوح ملاحظه می‌شود.
در بخش اندیشه‌ی کلامی نیز این پس زمینه‌ی اندیشگی در غالب حکایات سعدی به چشم می‌خورد. به رغم دیدگاه برخی از صاحب نظران شاعر در هیات شخصیت های حکایات غالبا دیدگاه فلسفی و کلامی خود را به خواننده تحمیل می‌کند
اسلاید 7 :
جنبه‌های فردی و گروهی امر و نهی از دیدگاه سعدی
جهان اندیشه‌ی سعدی – با نظر به این که مبتنی بر جهان بینی دینی است و صبغه‌ی مذهبی آن هم آشکار است- جهانی با وسعت نبوغ خود شاعرست. امر و نهی دینی در نگاه او از تساهل و تعامل گسترده‌ای برخوردار است. سعدی هرچند انسان عصر قرون وسطایی است و در یکی از تیره‌ترین و متعصبانه‌ترین دوره‌ی تاریخ بشر می زیسته است، اما وسعت مشرب او گستره‌ی بی‌نهایت زمان‌ها را در بر می‌گیرد؛ تمامی نتگناها و دیوارهای ساختگی مذاهب و طریقه ها را در می‌نوردد و نه تنها از او شخصیتی جهانی می‌سازد بلکه جهان اندیشه‌ی او را نیز تا حیطه‌های فرا-زمانی، فرا-مکانی می‌گستراند.
اسلاید 8 :
آموزه‌های دینی سعدی به هیچ وجه، او را در دایره‌های تعصّب اندیشی و محدویّت نگری گرفتار نمی‌کند. ذهن شاعر به گونه‌ای است که قصد دارد «... از شرّ پندارهایی که او را به زتجیر کشیده و عقیم کرده رها شود,...آزادی و استقلال تنها زمانی خواهد آمد که زنجیرهای پندارگسسته شود (فروم,فراسوی زنجیرهای پندار,1382:216). در واقع، ذهن و زبان شاعر مبتنی بر اصلاح امور فردی و اجتماعی همه‌ی انسان‌هاست. اندیشه‌ی مصلحانه و انسان دوستانه‌ی او تا به حدّی است که تصرّف تمام ملک زمین را در عوض قطره‌ی خونی که بر زمین بریزد بی‌ارزش می‌داند (سعدی,1381:52). حیطه‌ی اوامر و نواهی که سعدی آن را ترسیم می‌کند بیشتر جنبه‌ی ارشادی است؛ صبغه‌ی دلسوزانه‌ی آن بسیار برجسته و گویا است.
اسلاید 9 :
این حسِّ هم‌دردي و نوع‌دوستي بالاترین حدّ کلام انسان دوستانه‌ای است که سعدي به آن تأكيد مي‌ورزد:
بني آدم اعضـاي يـك‌ديـگـرنـد كـه در آفرينش زيك گـوهـرند
چو عضـوي بـه درد آورد روزگار دگــر عضوهـا را نمـانـد قــرار
تـوكـز محـنت ديگران بي غمي نشـايـد كـه نـامت نهند آدمي
(همان,66)
این که سعدی شخصی متشرع و مُودّیِ به آداب دینی است، به نظر می‌رسد نتوان در آن شک کرد؛ اما این دینداری بسیار ساده و پیش پاافتاده نیست- این که برخی مانند علی دشتی به این بخش از رفتار سعدی تاخته‌اند(دشتی,1364)، باید توجه داشت که نصایح سعدی برای همه‌ی انسان‌هاست و سبک گفتاری این چنینی نباید بسیار فلسفی و پیچیده باشد- کلام سهل و ممتنع شاعر از مشرب والای او حکایت می‌کند و واقع‌گرایی‌اش – به ویژه در گلستان- این سادگی و صمیمیت را بسیار پر رنگ‌تر نشان می‌دهد.
سعدی که همواره نگاه ژرف انسانی‌اش با آموزه‌های دينی درهم تنيده است، در قالب حکايات و يا سخنان پراکنده با مضمون حکمت عملی- به ويژه، در بوستان وگلستان و قصايد، در تبيين اين شقّ انديشگي که گستره‌ی ازلی و ابدي دارد، می‌کوشد.
اسلاید 10 :
جنبه های فردی امر و نهی
شيوه حكمت عملي
مشاهده
استقرا
حکمت عملی که به سه نوع تهذیت اخلاق یا آرایش خوی و تدبیر منزل یعنی خانه داری و سیاست مدن یعنی کشور داری و مردم‌داری تقسیم می‌شود «... محور اصلی( آن ) دانستن مصالح افعال و اعمال است نه عمل و کردار. به عبارت دیگر حکمت عملی، علم به مصالح افعال و اعمال بشری است نه خود اعمال و افعال که لازم ست آن ها را از مقوله ی فعل دانست و با علم که به گفته ی معروف از مقوله ی کیف نفسانی یا از مقوله ی انفعال است تفاوت دارد»
بنابراین سعدی« این اصول را از راه تعقل و استدلال و قواعد عملی ... به طریق مشاهده و استقرا دریافته است...»
