بخشی از مقاله
مقدمه:
در پنجم ژوئن سال 1981 مقاله ای در مجله »گزارش هفتگی ابـتلاء و مـرگ و مـیر« به چاپ رسید که در آن 5 مورد پنومونی ناشـی از پنوموسیسـتیس کارینـی در مـردان همجـنس بازی که سـابقه بـیماری زمیـنه ای یا مصرف داروهای سرکوبگر ایمنی را نداشـتند در لـوس آنجلـس گـزارش شـد. همه این بیماران دچار تظاهـرات
بالینی و آزمایشگاهی دیگری دال بر اختلال در فعالیت سیسـتم ایمنـی بودنـد. در مـدت یـک مـاه بعد 26 مورد سارکوم کاپوزی در بین همین گروه گزارش شد. به این ترتیب این فرضیه مطـرح شـد که افراد گزارش شده دچار نوعی اختلال در عملکرد سیسـتم ایمنـی هسـتند و ایـن نقـص را »سـندرم نقـص ایمنی
اکتسابی« یا به طور خلاصه ایدز (AIDS) نامیدند.
بـیماری ایـدز یـک بـیماری نقـص ایمنـی اکتسابی است که توسـط ویـروس نقـص ایمنـی انسـانی (HIV) منـتقل مـیگردد. راههـای سـرایت بـیماری از فـردی بـه فـرد دیگر توسط خون و فـرآوردههای آن، ترشحات واژن و پیشابراه مردان1 میباشد. بیشتر مـوارد عفونتهای ایدز در بین افرادی که معتاد تزریقی هستند و یا فعالیـتهای جنسـی پرخطـر دارنـد مشـاهده مـیگردد. این بیماری میـتواند سیسـتم ایمنـی فـرد را مختل کرده و سبب بوجود آمدن انـواع عفونـتهای فرصـت طلـب گردد که اغلب آنها موجب مرگ بیمار میشود.
1 - semen
دکتر مرضیه نجومی و همکاران
اولیـن مـوارد در امریکا در سال 1980 میلادی تشخیص داده شـد. در آن زمـان عمـده موارد مربوط به مردان همجنس باز بود ولـی بـتدریج بـه سراسـر جهـان گسـترش پـیدا کرده، در تمامی قشـرهای جامعـه بخصوص افراد در معرض خطر مشاهده شد. تا اوایل سال 2000 میلادی 34/3 میلیون بیمار ایدز و مثبت از نظر HIV درسراسـر جهـان گزارش شده است و تا همین تاریخ 18/8 میلیون مرگ بدنبال آن به وقوع پیوسته است. تنها در سال 1999 مـیلادی 5/4 میلـیون نفـر به این بیماری در سراسر جهان مبتلا شـدند. از افراد بیمار وآلوده به ایدز 1/3 میلیون نفر کودک زیر 15 سال هستند و 15/7 میلیون نفر را زنان شامل میشوند .(1)
از زمـان پـیدایش بیماری ایدز در کشور آمریکا تا سال 1998 بیش از 7629 مورد بیماری در بین افراد کمتر از 13 سال گزارش شـد. و بـیش از صـد هـزار مورد در بین افراد در دهه بیست دیده شـد. که بسیاری از آنها در طی سالهای نوجوانی آلوده شده بودند. شـایع تریـن علـل ابـتلا آنان تماس جنسی و مصرف مواد مخدر گـزارش شـد و ایـن مـوارد در نهایـت میتواند مسئول بسیاری از عفونـتهایHIV پـری ناتـال باشـد. نقـش آموزش در کاهش این رفـتارهای پرخطـر مشـخص شده و میتواند از والدین، رسانههای گروهـی، پرسنل بهداشتی و مدرسه کسب گردد. مدارس به دلیل فرصـت تهـیه بـرنامه آموزشی در این زمینه و سپری شدن زمان زیـادی از دانـشآمـوزان در آن میتواند محل مناسبی برای کسب این آگاهی باشد .(2)
در زمیـنه آگاهـی از بـیماری ایـدز مطالعـات زیادی درسراسر جهـان انجـام شـده اسـت. در مطالعـه ای کـه در سال 1998 در بـانکوک انجـام شد هدف، تعیین آگاهی، نگرش و عملکرد دانش آموزان دبیرستانی از بیماری ایدز بود. این مطالعه روی 899 دانش آمـوز انجـام شـد و دیـده شد %99 این دانشآموزان در مورد این بیماری به نحوی دارای اطلاعات هستند. %89 آنها این اطلاعات را از تلویـزیون کسـب کرده وتنها %32/5 این آگاهی را از والدین خـود کسـب کرده بودند .(3) در مطالعه دیگری در سال1995 در نـیجریه بـه مـنظور تعیین آگاهی 340 کارگر دیده شدکه %14/7 آگاهی صحیح از علل بیماری دارند. آگاهی آنان از راههای انتقال خوب گزارش شد به جز اینکه انتقال از طریق وسائل و بوسیدن را به ترتیب %36/8 و %37/9 به ترتیب ذکر کرده بودند.
در ایـن مطالعـه نگـرش بـه بـیماری ایدز ضعیف گزارش شد بطوریکـه حـدود%50 ذکـر کـردند افـراد مبـتلا باید ایزوله شوند (نداشـتن ارتـباط و صـحبت کـردن و.(… محققیـن این طرح در نهایـت لـزوم دادن آگاهـی در مـورد راههای سرایت ایدز را برای همه افراد توصیه کردهاند .(4)
43
همچنیـن در مطالعـهای در کنـیا بـه مـنظور بررسـی آگاهی، نگـرش و عملکـرد پرسـنل بهداشـتی، دیـده شد که نسبت قابل توجهـی از آنان آگاهی خوبی از راههای انتقال ایدز دارند (بیش از %46. (%85 آنـان ذکـر کردند از تماس با این بیماران دچار ترس مـیشـوند اگـرچه بیش از %75 آنان آگاهی خوبی از تکنیکهای آسپتیک روشهای روتین در بیمارستان داشتند .(5)
در ایران تا تاریخ 81/1/1 در مجموع 3680 مورد بیماری ایدز
و آلوده به آن وجود داشته که 164 مورد آن در زنان مشاهده شده
و حدود364 مرگ بدنبال بیماری رخ داده است. % 34/7 از موارد ایـدز بدنـبال اعتـیاد تزریقی و % 9 آ ن در افراد زیر 20 سال بوده اسـت. انـتقال از طـریق آمـیزش % 23/3 مـوارد ایـدز را به خود اختصـاص داده اسـت .(6) از آنجایـی کـه در حال حاضر واکسنی بـرای ایـن بـیماری وجـود ندارد و درمان پذیر نمیباشد، تنها راه مقابله با آن پیشگیری میباشد و تنها راه پیشگیری از آن آموزش اسـت. اولین قدم در آموزش بهداشت، دادن آگاهی به مردم است
و سـپس ایجـاد نگرش و باور که نهایتاً منجر به تغییر رفتار گردد. این آموزش زمانی موفق است که براساس واقعیت های موجود در جامعـه باشـد. از روشهـای رسـیدن بـه ایـن واقعیت جمعآوری اطلاعـات موجـود از جامعـه پـژوهش اسـت که منجر به انتخاب مناسـبتریـن راه برای آموزش مردم می گردد. مطالعات زیادی در سراسـر جهـان به بررسی آگاهی اقشار مختلف از بیماری ایدز در جهت تعیین برنامه ریزی مناسب آموزشی طراحی شده و همچنان ادامه دارد .(7-10)
در ایـن تحقـیق سـطح اطلاعات بهداشتی دانشآموزان دوره دبیرسـتان کـه قشر فعال جامعه را تشکیل داده و بسیار تأثیرپذیر نـیز هسـتند از بـیماری ایـدز و بـه خصـوص راههـای سـرایت و پیشـگیری از آن تعییـن مـی گـردد تـا بـتوان جهت آموزش آنان برنامهریزی مناسب را انجام داد.
روشکار:
دریـک مطالعـه مقطعی بر روی دانش آموزان دبیرستانی شهر تهـران 400 دانـش آمـوز مـورد بررسـی قرار گرفتند. با استفاده از روش نمونـه گـیری احتمالـی چـند مـرحله ای1 نمونـه ها از جامعه پژوهش انتخاب شدند. در ابتدا از 20 منطقه آموزش و پرورش در سـطح شهر تهران به طور تصادفی 4 منطقه برگزیده شد و جهت قابلیت گسترش نمونه به جامعه هر منطقه مربوط به یک منطقعه جغرافیائـی تهران بود. آنگاه از هر منطقه 2 دبیرستان دخترانه و 2
1 - multistage random sampling
پائیز ٨٢، دوره ششم، شماره سوم
44 آگاهی دانشآموزان دبیرستانی شهر تهران درباره ...
دبیرسـتان پسرانه انتخاب شد و سپس در هر دبیرستان با استفاده از جدول اعداد تصادفی 25 دانشآموز مورد بررسی قرار گرفتند.
حجم نمونه مورد نیاز با در نظر گرفتن خطای نوع اول % 5 و دقت 0/05 در حدود 400 نفر محاسبه شد.
ابـزار جمع آوری داده ها پرسشنامه ای خود ایفا شامل 32 سوال بـود. جهت پر کردن هر پرسشنامه 20 دقیقه وقت اختصاص داده شد. قسمت اول پرسشنامه شامل خصوصیات دموگرافیک و برخی متغـیرهای پایـه و رشته تحصیلی و شغل و تحصیلات پدر و مادر بـود. 16 سـوال ابـتدای پرسشـنامه مـربوط به اندازهگیری آگاهی دانـش آمـوزان از راههـای سـرایت بیماری ایدز و 16 سوال بعدی مـربوط به راههای پیشگیری از این بیماری بود. اعتبار محتوی1 و ظاهـری پرسشـنامه با استفاده از نظر کارشناسی اساتید مربوطه و بررسی متون و در نظر گرفتن کلیه ابعاد موضوع تأمین شد. جهت تعییـن پایائی و هماهنگی درونی2 پرسشنامه، پس از انجام مطالعه مقدماتی، آلفای کرونباخ % 77 محاسبه شد.
داده هـای بدسـت آمـده از ایـن مطالعـه وارد نرم افزار آماری SPSS شده و با استفاده از جداول، نمودارها و شاخصهای مرکزی و پراکندگـی توصیف شد. اطلاعات بدست آمده از هر سوال مجزا گـزارش شـد و سپس درصد پاسخ صحیح هر پرسشنامه نیز ازکل محاسـبه گردید و تا %33 پاسخ صحیح امتیاز ضعیف، بین %33 تا %66 امتـیاز متوسـط و بـیش از%66 امتیاز خوب از آگاهی در نظر گرفته شد. جهت تعیین اختلاف یا ارتباط بین زیرگروهها از آزمون آماری Chi-square استفاده شد و حد معنیداری آزمون %5 بود.
