بخشی از مقاله
خلاصه
هدف اصلی این پژوهش تعیین رابطه باورهای غیرمنطقی و مکانیسم های دفاعی - رشد یافته ، رشد نایافته ، روان آزرده - با سرسختی روانشناختی بود .طرح پژوهش حاضر همبستگی و جامعه آماری کلیه دانش آموزان دختر دبیرستانی مناطق 22 گانه آموزش و پرورش شهر تهران در سال تحصیلی 94 - 95 بود . روش نمونه گیری خوشه ای چند مرحله ای و تعداد 139 دانش آموز به پرسشنامه ها پاسخ دادند.ابزار مورد استفاده در این پژوهش پرسشنامه تفکرات غیرمنطقی جونز 1 - 100IBT- - ، پرسشنامه سخت رویی کوباسا - 50PVS- - 2 و پرسشنامه مکانیسم های دفاعی - 40DSQ- - بود . تحلیل داده ها با استفاده از رگرسیون چندگانه از نوع گام به گام نشان داد مکانیسم های دفاعی رشدنایافته ، مکانیسم های دفاعی رشدیافته و باورهای غیرمنطقی در مجموع 24 درصد از واریانس سرسختی روان شناختی را پیش بینی می کنند.از میان مولفه های باورهای غیرمنطقی ، کمالگرایی ، بی مسئولیتی عاطفی ، درماندگی به تغییر و درمورد مولفه های مکانیسم های دفاعی رشد یافته پیشاپیش نگری و فرونشانی و همچنین از مولفه های مکانیسم های دفاعی رشد نایافته ، پرخاشگری منفعلانه ، جابجایی ، دلیل تراشی و گذار به عمل قابلیت پیش بینی متغیر سرسختی روانشناختی را داشته اند.
کلمات کلیدی: سرسختی روانشناختی ، باورهای غیرمنطقی ، مکانیسم های دفاعی رشد یافته ، رشد نایافته ، نوروتیک.
.1 مقدمه
دانش آموزان دارای تفاوت های فراوانی هستند که در آموزش نقش اساسی دارد. آنها از نظر یادگیری، توانایی کارآمدی و توانایی تفکر منطقی با یکدیگر تفاوت های مهمی دارند. در برابر مشکلات و چالش ها نیز به شیوه های متفاوتی برخورد می کنند. به عبارت دیگر یادگیرندگان از نظر شخصیت ، نگرش، باور و واکنش های هیجانی با یکدیگر متفاوتند - حاجی یخچالی و همکاران، . - 1393 یکی از تفاوت های شخصیتی افراد چگونگی واکنش آنها نسبت به فشارزاها در زندگی است ، اصطلاحی در روان شناسی به نام سرسختی3 وجود دارد که به این موضوع می پردازد. اصطلاح سرسختی اولین بار توسط کوباسا مطرح شد .کوباسا - 2008 - سخت رویی را ترکیبی از باورها در مورد خویشتن و جهان تعریف می کند - بهرامیان و بهرامیان ، . - 1392 سرسختی روانشناختی شامل 3 مولفه اصلی کنترل 1 - قابلیت تسلط بر موقعیت های متنوع زندگی - ، تعهد2 - تمایل به درگیر شدن برخلاف دور شدن از انجام دادن کاری - و چالش 3 - قابلیت درک اینکه تغییرات در زندگی چیزی طبیعی است - است - هورسبرگ ، شرمر، وسلکا و ورنان ، . - 2008 ارزیابی شناختی افراد دارای سرسختی روانشناختی پایین اینگونه است که وقایع ایجاد کننده تغییر در زندگی را در مقایسه با افراد سرسخت ، منفی تر و غیر قابل کنترل می دانند - بخشی ارجنکی و همکاران،. - 1394
شناخت درمانگرها علاقه خاصی بر تاثیر تفکر و باورها بر شخصیت دارند.افکار خودکاری که انسان ها آگاهی کمی از آنها دارند نقش مهمی در رشد و تحول شخصیت بازی می کند. جنس افکار یکی از جنبه های عقاید یا طرحواره های شناختی هستند که برای شناخت انتخاب ها و نحوه استنباط کردن انسان ها مهمند - شارف ، . - 1393 یکی از مسائل مطرح در بحث های شناختی باورهای غیرمنطقی 4است. آلبرت الیس 5اعتقاد داشت مردم مجموعه ای از باورهای غلط و غیرمنطقی را بوجود می آورند و با استفاده از آنها درباره ی رفتار خود قضاوت می کنند - گنجی،. - 1393 الیس - - 1956 ده باور غیرمنطقی را بیان نموده است که عبارتند از -1:انتظار تایید دیگران -2زیاده از خود انتظار داشتن 3 -سرزنش کردن -4واکنش به ناکامی -5بی مسئولیتی عاطفی -6نگرانی زیاد توام با اضطراب - توجه مضطربانه - -7اجتناب از رویارویی با مسائل -8وابستگی -9درماندگی نسبت به تغییر -10کمال طلبی.
از جمله متغیرهایی که به صورت هشیار و ناهشیار سطح پردازش شناختی و هیجانی فرد را تحت تاثیر قرار می دهد مکانیسم های دفاعی است. طبق تعریف مکانیسم های دفاعی، فرآیندهای تنظیم کننده خودکار هستند که برای کاهش ناهماهنگی شناختی و به حداقل رساندن تغییرات ناگهانی در واقعیت درونی و بیرونی از طریق تاثیر گذاری بر چگونگی ادراک حوادث تهدیدکننده عمل می کنند - وایلنت ، 1994؛ به نقل از گنجی و همکاران،. - 1392 بنابراین می توانیم تعریف دفاع را به این صورت گسترش دهیم : قاعده بر این است که دفاع ها عملیات ذهنی اند که برخی مولفه های عاطفی ناخوشایند یعنی مولفه تفکر،مولفه احساس، یا هر دو را از دسترس آگاهی خارج می کنند - بلکمن، . - 1394
.2 بیان مسأله
اگر شخصیت را ترکیبی از رفتار، افکار و انگیزش های فرد بدانیم عوامل سازنده شخصیت ممکن است در افراد مختلف ، متفاوت باشد .یکی از این ویژگیهای شخصیتی، سرسختی روانشناختی است - دهقانی و همکاران،. - 1392 کوباسا - 1979 - سخت رویی را ویژگی شخصیتی پیچیده ای معرفی می کند که از سه مولفه چالش - مبارزه جویی - ، کنترل و تعهد تشکیل شده است. فردی که میزان خصیصه چالش در او بیشتر است رویدادهای زندگی را به منزله ی فرصتی برای پویایی و سازگاری مجدد و میدانی برای تحقق و ارتقای خویش تلقی می نماید و در برابر این رویدادها تسلیم منفعلانه 6را انتخاب نمی کند. فردی که مولفه ی کنترل در او زیاد است احساس تأثیرگذاری بر جریان زندگی خویش دارد و غالباً خود را در تغییر و دگرگونی شرایط، توانا و مسئول می بیند. فردی که از تعهد بیشتری برخوردار است نه تنها خود را واجد ارزش می بیند بلکه درزندگی به چیزهای بسیار باارزشی معتقد است که اهمیت و معنای زیستن را برای وی برجسته می سازند - لامبرت1 و همکاران، . - 1990
سخت رویی سبک عمومی و یا شکلی از کارکردهاست که شامل مولفه های زیر می باشد : مولفه شناختی :مربوط به چگونگی تفسیر و درک رویدادهاست. مولفه رفتاری :نحوه عملکرد و رفتار در پاسخ به رویدادهای محیطی است. مولفه هیجانی :مربوط به احساس یا روحیه عاطفی فرد می شود - شبان قهرود، . - 1391 آموزش سرسختی شامل برنامه ریزی تاثیر بر افکار ، احساسات ، احساس مسئولیت و نگرش متفاوت به مشکلات است،افزایش سرسختی تضمین کننده سلامت جسم و روان است و در نهایت به فرد احساس موفقیت می دهد - بخشی زاده ، . - 2013 یافته ها نشان می دهد افراد سرسخت خوش بینی 2 - الکساندر و کلاین3، - 2001 و عزت نفس4 بیشتر - ماری 5 ، - 2011 و خودکارآمدی6 بالاتری - دلاهاجی 7و همکاران ، - 2010 برخوردارند و همچنین اهمیت جایگاه خودشان را در زندگی دریافته دارای منبع کنترل درونی اند و حوادث را پیامد اعمال خودشان و حتی مثبت ارزیابی می کنند - زاکین8 و همکاران ، . - 2003
همچنین - خالدیان و همکاران ، - 2016 دریافتند رابطه معنی دار و منفی بین سرسختی روانشناختی با باورهای غیرمنطقی وجود دارد. الیس در نظریه خود درباره شخصیت معتقد است، انسان ها خود عامل ایجاد اختلالات و ناراحتی های روانی خود هستند. به عبارتی انسان با استعداد و آمادگی مشخص برای ناراحتی و اضطراب متولد می شود و عوامل فرهنگی و اجتماعی این آمادگی را تقویت می نمایند، در حالیکه انسان این توانایی ارزشمند را نیز دارد که به کمک نیروی تفکر و اندیشه از آشفتگی های خود جلوگیری نماید. مطالعات انجام شده در رابطه با انواع طرز تفکر توسط محققان مختلف به خصوص الیس و رویکرد عقلانی -عاطفی9 همگی بیانگر آن است که افراد معمولا از 2 شیوه تفکر در ارزیابی های موقعیت های استرس زا استفاده می کنند.
برخی افراد دارای طرز تفکر منطقی هستند، بدین معنی که در باورها و نگرش و عقاید آنها اجبار و الزام وجود نداشته و منجر به حفظ بقای فرد و برآورده شدن اهداف آنان می شود و افرادی کارآمد،خوشحال و توانا هستند و احساسات مثبتی همچون شادی و آرامش را به دنبال دارند.برخی از افراد دارای طرز تفکر غیرمنطقی هستند به این معنی که دارای باورها و نگرش و عقیده هایی هستند که در آنها اجبار و مطلق گرایی وجود دارد و افرادی مضطرب و غیرعادی هستند.بنابراین این افکار مولد افسردگی و اضطراب و تعارضات روانی است - کریمیان فرد،. - 1389 باورهای غیرمنطقی جزء مسائل شناختی می باشد . از جمله متغیرهایی که به صورت هشیار و ناهشیار سطح پردازش شناختی و هیجانی فرد را تحت تاثیر قرار می دهد و موجب آشفتگی فرد می شود مکانیسم های دفاعی است.طبق تعریف مکانیسم های دفاعی،فرآیندهای تنظیم کننده ی خودکاری هستند که برای کاهش ناهماهنگی شناختی و به حداقل
