بخشی از مقاله
چکیده
ارزیابی مخاطرات، ترکیبی از تحلیل اثرات حملونقل میباشد. در پروژههای حملونقل بزرگ مانند راهآهن، میبایست در چهارچوب مهندسی جامع اثرات مخاطرات بالقوه در طول مسیرهای پیشنهاد شده جدید و زیرساختهای موجود ارزشیابی شود. در حال حاضر انجام مطالعات مهندسی اثرات محیط زیست پروژه های راه آهن، مطابق با قانون ارزیابی محیط زیست کشور ایران الزامی شده است. با توجه به ماهیت طولی بودن این پروژه ها و عبور محتمل خط آهن از بوم سازگان های متنوع، مطالعات مهندسی ریسک محیط زیستی این نوع پروژه ها نیز مورد توجه قرار گرفته است. هر چند در بسیاری از حوزه های تخصصی نظیر حوزه راهسازی، الزام به مطالعات ارزیابی و مهندسی ریسک هنوز از وجاهت خاص خودش برخوردار نیست، لیکن اجرا و اهتمام به این موضوعات در مراحل استقرار یا اجرای سامانههای مختلف تبدیل به جزئی جدایی ناپذیر از این مطالعات شده است. روش پژوهش در این مطالعه شامل دو مرحله میباشد. مرحله اول، شناسایی مخاطرات زیستمحیطی پروژههای راهآهن میباشد و مرحله دوم طرح معرفی متدولوژی مهندسی ریسک زیستمحیطی میباشد. نتایج این پژوهش نشان میدهد که با شناسایی و امتیازدهی شاخصهای موثر در ریسک خطوط راهآهن، میتوان ارزیابی ریسک را به صورت دقیقی انجام داد.
واژههای کلیدی: ارزیابی ریسک، راه آهن، مدل چندشاخصه، شناسایی مخاطرات، محیطزیست
مقدمه
اصولا مطالعات مهندسی ریسک از دو بخش عمده تشکیل میگردد. ابتدا باید مخاطرات احتمالی و ریسکهای موجود در پروژه شناسایی گردد و پس از آن یک روش به عنوان الگو و متد مهندسی ریسک به کار گرفته شود.[1]
شناسایی مخاطرات و ریسکهای موجود در طرح های راهآهن
مرحله قبل از مطالعات ریسک، شناسایی مخاطرات احتمالی و پیامدهای حاصل از آن میباشد که در دو بخش محیط زیست و ایمنی و بهداشت میتوان آنها را مورد بررسی قرار داد.[2]
ارزیابی مخاطرات ترکیبی از تحلیل اثرات حملونقل میباشد. در پروژههای حملونقل بزرگ مانند راهآهن، میبایست در چهارچوب مهندسی جامع اثرات مخاطرات بالقوه در طول مسیرهای پیشنهاد شده جدید و زیرساختهای موجود ارزشیابی شود.
در شکل((1، بخشهای مربوط به شناسایی مخاطرات و ریسک های احتمالی موجود در طرحهای راهآهن نشان داده شده است.
شناسایی مخاطرات و علل وقوع آنها
شناسایی مخاطرات زیست محیطی شناسایی مخاطرات ایمنی و بهداشتی
(تاثیرگذار و )
محی گروه تعیین افراد تحت تاثیر مستقیم تعیین
طرح
اجتماعی مخاطرات
شغلی
محی کارکنان نقاط جمعیتی
محی محی
اقتصادی، نزدیک به
فیزیکی بیولوژ
اجتماعی و طرح
و یک
فرهنگی
شیمیایی
شکل:1 طبقه بندی کلی مخاطرات احتمالی طرح راهآهن هدف از این پژوهش معرفی مهمترین شاخصهای ارزیابی ریسک خطوط لوله گاز و ارائه یک مدل چند شاخصه برای ارزیابی ریسک این خطوط میباشد.
مواد و روشها
روش پژوهش در این مطالعه شامل دو مرحله میباشد. مرحله اول، شناسایی مخاطرات زیستمحیطی پروژههای راهآهن میباشد و مرحله دوم طرح معرفی متدولوژی مهندسی ریسک زیستمحیطی میباشد. که این مراحل توضیح داده میشوند.
شناسایی مخاطرات زیست محیطی طرح
در جمعآوری دادههای پایه در مطالعات ریسک راه آهن، سه طبقه اصلی از دادهها مورد نیاز میباشد که عبارتند از: نوع اول: دادههای مخاطرات طبیعی در طول مسیر میباشد.
نوع دوم: به مخاطرات انسان ساخت یا تکنولوژی برمیگردد. نوع سوم: به اطلاعات کاربری اراضی و زیرساختها باز میگردد.
نحوه تشریح دادهها و اینکه چگونه این دادهها وضعیت واقعی را نشان میدهند از طریق مدل دادهها مشخص میگردد.[3]
به منظور سهولت در انجام مطالعات و افزایش دقت نتایج حاصله از برآورد و ارزشیابی ریسک زیست محیطی میتوان مسیر راهآهن مورد نظر را قطعهبندی نمود. نهایتا می توان در یک جدول مشابه جدول((1 ویژگیهای مسیر و تجهیزات موجود در هر قطعه از مسیر را به صورت خلاصه ارائه نمود.
جدول:1 بررسی ویژگیهای مسیر و تجهیزات موجود در هر قطعه
ویژگیهای محیط زیست موجود تجهیزات شهرها یا روستاهای
بخشهای مورد موجود در طول مسیر و
بررسی در طول ویژگیهای مسیر جمعیت ویژگیهای فرسایش وضعیت موجود فاصله از خط ریل
مسیر راه آهن کل خاک زمین در هر فاصله جمعیت
شناسی قطعه نام
(Km) (نفر)
شماره قطعه طول مسیر: ..... نوع تیپ
اراضی:... ارتفاع:....
مورد بررسی و سرعت حرکت
جنس شیب:... تونل:...
طول آن قطار : ...
خاک:... جهت پل:....
به کیلومتر : تعداد پیچ:...
عمق جغرافیایی:...
....... نوع ریل:....
خاک:...
الف)شناسایی مخاطرات در محیط فیزیکی وشیمیایی
با توجه به ویژگیهای مسیرهای راهآهن میتوان اهم مخاطرات احتمالی را در طول مسیر به صورت ذیل طبقهبندی نمود :
- سیلگیری
- زلزله (زمینلرزه)
- روانگرایی
- ریزش و لغزش
- وزش باد
- خصوصیات خاک
- خصوصیات شیمیایی آب
- جریانات آب زیرزمینی
- تاثیر عوامل جوی در خوردگی ب) شناسایی مخاطرات در محیط بیولوژیک
بررسی های انجام شده در خصوص ارزیابی ریسک پروژه های راآهن نشان می دهد که مخاطرات در محیط بیولوژیک عمدتاً از سوی پروژه وارد می گردد. مهمترین مخاطرات ناشی از طرح بر این محیط را می توان در موارد ذیل خلاصه نمود :
- تقاطع با رودخانه های با اهمیت
- مناطق چهارگانه تحت مدیریت سازمان حفاظت محیط زیست :
- پوشش گیاهی در محدوده حریم طرح
- گونه های جانوری
ج)شناسایی مخاطرات در محیط انسانی
در این بخش از مطالعات مخاطرات ناشی از طرح بر محیط انسانی (جوامع ساکن در محدوده مورد مطالعه) و بالعکس مورد بررسی قرار می گیرد. البته مخاطرات احتمالی بر کارکنان در بخش ایمنی و بهداشت بررسی خواهد شد.[4]
