بخشی از مقاله
چکیده
موضوع هزینه های چرخه عمر - LCC1 - در سطح راه آهن های دنیا بنا بر افزایش فشارهای بودجه، محدودیتهای بهره برداری و نیز دشواری فرآیندهای مختلف نگهداری، تعمیر و بازسازی خطوط ریلی بیشتر از گذشته مورد توجه قرار گرفته است.مدیران زیرساخت با استفاده از LCC می توانند به طور اصولی نیازهای بودجه و زمان مسدودی زیرساخت را پشتیبانی و بهینه کنند. از آنجا که روسازی و ادوات تقاطع و انشعاب بخش اعظمی از بودجه مربوط به نگهداری و بهسازی را به خود اختصاص می دهد، استفاده از استراتژی های بهینه برای نگهداری خطوط می تواند نقش مهمی در پس انداز بودجه کلی داشته باشد.
لیکن، نمونه های کمی از بکارگیری موفق استراتژی های بازنگری فعالیتهای تعمیر و نگهداری بویژه در سطح شبکه ریلی کشور وجود دارد. در این مقاله، پس از ارائه اصول کلی حاکم بر تحلیل هزینه های چرخه عمر زیرساخت ریلی و مرور ادبیات فنی موضوع در سطح بین الملل به تعیین هزینه های چرخه عمر روسازی خطوط در حال بهره برداری راه آهن تهران شامل دوخطه تهران- قم و رابطها و آپرین پرداخته شده است. در این تحلیل با توجه به ایجاد شناخت نسبت به سهم سازه روسازی، تنها هزینه های مرتبط با روسازی مسیر و ایستگاه ها پوشش داده شده است و از هزینه های مرتبط با زیرسازی و ابنیه فنی مسیر چشم پوشی شده است.
کلید واژه ها: هزینه چرخه عمر، تعمیر و نگهداری، روسازی، راه آهن
مقدمه
هزینه چرخه عمر به صورت ” ارزیابی تجمعی هزینه های یک محصول در طول دوره عمر آن” معرفی می گردد. دوره عمر محصول مدت زمان بین تصور محصول تا خارج شدن از بهره برداری و اسقاط آن است. اهداف اصلی هزینه یابی چرخه عمر را می توان به قرار زیر بیان نمود :[1]
•ارزیابی موثرتر شرایط و گزینه های سرمایه گذاری
•در نظر گرفتن تاثیرات تمامی هزینه ها به جای هزینه های سرمایه گذاری اولیه بویژه هزینه های نگهداری
•امکان ایجاد مقایسه بهتر و در نتیجه تصمیم گیری مناسب تر بین گزینه های رقابتی
•پشتیبانی از مدیریت موثر سرمایه گذاری ها در طول چرخه عمر محصولات
بنابراین ویژگی کلی هزینه چرخه عمر، ایجاد یک ارتباط روشن بین تصمیمات سرمایه گذاری، هزینه های تعمیر و نگهداری و ایمنی در حین بهره برداری و اندازه گیری هزینه های کلی تحویل یک محصول از مرحله تولید تا مصرف و نصب و بکارگیری تا کنار گذاشته شدن و ارزش اسقاط است. در سال های اخیر روش هزینه چرخه عمر در زمینه حمل و نقل بویژه حمل و نقل ریلی در سطح بین المللی مقبولیت گسترده ای بدست آورده است، چنانچه کارشناسان و اساتید مختلفی در این موضوع فعالیت داشته که مهمترین مطالعات اخیر صورت گرفته توسط آقای Zoetman از دانشگاه Delft هلند می باشد2] و .[3
همچنین تحقیقات و مطالعات متنوعی بویژه در کشورهای اروپایی نظیر اتحادیه اروپا و اتحادیه بین المللی راه آهن ها 1UICصورت گرفته است4] و 5 و .[6 مهمترین مطالعات اتحادیه اروپا شامل پروژه ابزار اصلاح شده برای مدیریت دسترسی و ظرفیت راه آهن - IMPROVERAIL2 - ، تحقیقات REMAIN شامل روشها و مدلهای واقعی و عملی برای سیستمهای راه آهن مبتنی بر هزینه چرخه عمر، پروژه TRIP با هدف ایجاد چارچوب مرجع جهت کمک رسانی به مدیریت زیر ساخت در راستای تامین منبع و مباحث برنامه ریزی به همراه تمرکز بر استراتژی تجارت، دسترسی به زیر ساخت و رفتار بازار و ارزیابی ظرفیت خطوط ریلی، و در انتها مطالعات PROMAIN با رویکرد بررسی پیوسته پیشرفت تعمیر و نگهداری و تاثیر آن بر نحوه مدیریت زیر ساختهای ریلی می باشد.
ECOTRACK به عنوان یک سیستم پشتیبانی از تصمیم جهت ایجاد یک برنامه مدون تعمیر و نگهداری برای زیرساخت ریلی و INFRACOST با هدف ایجاد یک مرجع مناسب برای مدیران زیرساخت از نقطه نظر هزینه های چرخه عمر و ارائه اصلاحات لازم برای بهبود و پیشرفت سیستم، دو مطالعه مهمی است که توسط اتحادیه بین المللی راه آهن ها UIC ارائه شده است. در داخل کشور نیز مطالعات جدیدی توسط گروه مولفین آغاز گردیده 7] و [8 که در این تحقیق به بیان مدلسازی صورت گرفته در منطقه تهران برای تعیین هزینه های چرخه عمر روسازی پرداخته شده است.
هزینه چرخه عمر در راه آهن
فلسفه حاکم بر مطالعه هزینه چرخه عمر در راه آهن آن است که مدیران زیر ساختهای ریلی را به فعالیت گامبهگام بسوی فرآیند پیش فعال در زمینه مدیریت نگهداری - بهرهبرداری - و نیز درک بهتر از هزینهها تشویق کند. این مطالعه دارای طبیعت اکتشافی است، به عبارتی هدف آن این است که تصمیم گیرندگان در بخش ریلی با کمک دلایل و چگونگی تحلیل، استراتژیهای طراحی و نگهداری را با در نظر گرفتن تاثیر چرخه عمر شناسایی کرده و بپذیرند .[2] خصوصیات معمول راه آهن عبارتند از :[9]
•نیاز به سرمایه گذاری های بزرگ برای ایجاد زیرساخت های جدید
•نیاز به عملیات تعمیر و نگهداری سالانه و نوسازیهای فراوان
•دارا بودن چرخه عمر طولانی - اغلب بیش از 50 سال -
•رابطه قوی بین کیفیت زیر ساخت و نیاز به تعمیر و نگهداری در آینده تمامی این عناصر نشان می دهند که هزینهیابی چرخه عمر برای تصمیم گیری سرمایه گذاری و همچنین هماهنگی اولویت های تعمیر ونگهداری و نوسازی بسیار اهمیت دارد. سه دوره مهم برای مدیریت های زیرساخت در راه آهن ها وجود دارد - شکل :[9] - - 1 -
-1 دوره ابتدایی: مدت زمان پیاده سازی زیر ساختار جدید، -2 دوره دوم: مدت زمان بهره بهره برداری از زیر ساختار، -3 دوره سوم: مدت زمان جایگزینی سرمایهگذاریدوره ابتدایی میتواند از چند روز تا چند سال باشد. اما بسیار کوتاهتر از دوره دوم بوده که اغلب 40 سال یا بیشتر به طول می انجاند. دوره سوم که دوره کنار گذاشتن یا جایگزینی خوانده می شود، عمدتا کوتاه است. در مدلهای LCC در راه آهن که به صورت سرمایه گذاری های سالانه تعیین می شود، با توجه به دوره زمانی عمر زیرساخت، معمولا دوره های اول و سوم به عنوان یک سال در محاسبات وارد می شوند. به طور کلی روند تحلیل هزینه چرخه عمر زیرساختهای ریلی در شکل - 2 - نشان داده شده است.
عناصر هزینه انتخاب شده پرداخت هایی هستند که در طول عمر زیرساخت صورت گرفته و یا به آن مربوط می باشند. این عناصر بایستی شامل تمام پرداخت ها از زمان در اختیار گرفتن زیرساخت تا زمان خارج کردن آن از سیستم و جایگزینی باشد.هزینههای تحمیل شده به مدیران زیرساخت شامل هزینه های سرمایهگذاری، تعمیر و نگهداری و نوسازی است. جمع آوری داده های واقعی هزینه زیرساخت بسیار دشوار است. نکته دیگری که می بایست در زمینه هزینه های تحمیل شده به مدیریت زیرساخت در نظر گرفته شود، مربوط به LCC خارجی است. به این معنا که معمولا در محاسبات مربوط به هزینه چرخه عمر زیرساخت، عواملی نظیر سرمایه گذاری، نگهداری، تاخیر و اسقاط وارد می شوند و هزینه های محیطی و نیز هزینه های مربوط به تاخیر ها و تصادفات کمتر مورد توجه قرار گرفته است.
این درحالیست که این عوامل نقش تاثیر گذاری در تعیین هزینه های چرخه عمر زیرساخت بازی کرده و برای ایجاد تصویری شفاف و دقیق از مدلسازی هزینه ای می بایست در نظر گرفته شوند. منظور از ساختار هزینه ها، تعریف گروه های هزینه به منظور شناخت تعامل بین آنها و در نهایت دستیابی به هزینه چرخه عمر بهینه می باشد. طبیعت این ساختار به پارامترهای مورد نیاز برای مطالعه LCC بستگی دارد. تخمین هر یک از عناصر هزینه با توجه به تعاریف عناصر و ساختار هزینه امکان پذیر خواهد شد. گام اساسی برای انجام تحلیل هزینه چرخه عمر، پایگاه داده ای قوی است که تمامی اطلاعات مرتبط مالی، زمانی و کیفی را در ارتباط با قابلیت اعتماد، استفاده از ظرفیت و فرآیندهای نگهداری بدست داده و منجر به شناخت دقیقتری از ارتباط بین هزینه های سرمایه گذاری شامل طراحی، مالکیت و اسقاط و هزینه های بهره برداری و نگهداری و نیز هزینه های خارجی شامل تصادفات و تاثیرات محیطی گردد .[10]
متدولوژی حاکم بر مطالعات
متدولوژی حاکم بر مطالعات مطابق با فرمولاسیون تحلیل هزینه چرخه عمر زیرساخت ریلی در شکل - 3 - می باشد .[7] به طوریکه در ابتدا اهداف مدیریتی منطقه طرح ارائه گردیده است. سپس با توجه به پایگاه داده جمع آوری شده، عناصر اصلی حاکم بر هزینه های زیرساخت شامل هزینه های ساخت و تعمیر و نگهداری، هزینه های خارجی شامل هزینه های محیطی و تصادفات و هزینه های تاخیر و در دسترس نبودن مسیر تعیین شده است. در گام بعد محاسبات اقتصادی مربوطه صورت گرفته و در پایان هزینه های چرخه عمر زیرساخت تعیین شده است.
