بخشی از مقاله
چکیده
شرکت های بزرگ همواره باید چشم انداز خود از آینده را بازسازی کرده و با استراتژی ها و عملکردهای مورد نیاز برای دستیابی به اهدافشان تغییر را مدیریت نمایند. به همین منظور مدیران سازمانها همواره نیازمند ابزاری قدرتمند جهت آگاهی از کیفیت فرآیند مدیریت استراتژیک در سازمان و همچنین آگاهی از وضعیت خود نسبت به سایر رقبا هستند. مدل بلوغ مدیریت استراتژی ابزاری است که می تواند این نیاز ها را برآورده نماید .پژوهش حاضر که با هدف بهره گیری از مدل ارزیابی بلوغ مدیریت استراتژیک و اصول سازمان های استراتژی محور (SFO) نسبت به اندازه گیری سطح بلوغ استراتژیک در شرکت کاشی ایرانا پرداخته است.
واژگان کلیدی : بلوغ سازمانی ، ارزیابی، کارت امتیازی متوازن ، سازمان استراتژیک محور
1. مقدمه
در محیط رقابتی امروز، بقای بنگاه های اقتصادی درگرو بهبود مستمر عملکرد به منظور حفظ و افزایش توان رقابتی و کسب منافع بیشتر است . این مهم از طریق تعیین اهداف و برنامه ریزی و به تبع آن ارزیابی عملکرد برای آگاهی از میزان موفقت در دستیابی به اهداف از پیش تعیین شده، محقق می گردد.[1] با وجود اینکه موضوع مدیریت استراتژیک در کشورهای غربی بیش از 50 سال است که به بلوغ رسیده است اما هنوز تئوری استراتژی منسجم و عمل گرایی که در بسیاری موارد مورد قبول واقع شود ، وجود ندارد . در طول نیم قرن گذشته ، تحقیق مدیریت استراتژیک به زمینه منطقی و منسجمی برای مطالعه تبدیل شده است . مطالعات تحقیق ، کنفرانسها ، مجلات و برنامه های دوره دکترایی وجود دارند که به استراتژی اختصاص پیدا کرده اند. [2] از دهه ی1980 بسیاری از پژوهشگران محدودیتهای مقیاس های مالی و مقیاس های مبتنی بر عملکرد را مورد تأکید قرار داده اند. [3] تغییرات شرایط داخلی و خارجی سازمان، نیازمند آن است که به طور مستمر این دگرگونی ها ردیابی شوند و جهت استراتژیک سیستم، به نحو نقادانه ای در پرتو آن شرایط متغیر ارزیابی گردد تا تحقق به موقع اهداف استراتژیک را تضمین نماید.[4] بنابراین ، تلاش برای طراحی چارچوب ها و مدل های مناسب سنجش عملکرد و مدیریت عملکرد آغـاز گردید که از آن جمله می توان به مدل عملکرد[5]، مدل تحلیل ارزیابی عملکرد[6] ، کارت امتیازی متوازن [7]و همچنین مدل های تعالی کسب و کار نظر جایزه مالکوم بالدریج و جایزه ملی کیفیت اروپا اشاره کرد .
.2 مرورادبیات
.1-2 استراتژی
واژه استراتژی از لغت یونانی استراتژیا گرفته شده است که در حدود400 سال پیش از میلاد به کار می رفته و به هنر و علم هدایت نیروهای نظامی گفته می شده است .در تعریف استراتژی آمده است : استراتژی عبارت است از طرحها و برنامه های مدیریت برای کسب نتایج منطبق با رسالت و هدفهای سازمان . در جای دیگر آمده است : استراتژی طرحی است جـامع، واحد و کامل که برای رسیدن به هدف ،از برتریهای ویژه مؤسسه برای رویارویی با تغییرات عمده محیطی استفاده می کند . بروس هندرسون1 صاحبنظر برجسته و مؤسس گروه مشاوران بوستون، استراتژی را این گونه تعریف می کند: ایجاد یک مزیت منحصر به فرد برای تمایز سازمان از رقبا و اساس کار را مدیریت این تمایز می داند . [8]
از نظر شاندلر استراتژی عبارت است از یک طرح واحد همه جانبه و تلفیقی که نقاط قوت و ضعف سازمان را با فرصت ها و تهدیدهای محیطی مرتبط می نماید و دستیابی به اهداف اصلی سازمان را میسر می سازد . آندروز نیز استراتژی را الگوی منظورها ، مقاصد ، اهداف ، خط مشی های اصلی و طرح هایی جهت دستیابی به اهداف می داند و مینتز برگ معتقد است : استراتژی عبارت از الگوی به جریان انداختن تصمیمات است. [9]
ریچاردسون2 و تامپسون[10] 3 می گویند: یک استراتژی باید دارای دو عنصر کلیدی باشد : باید اهداف استراتژیک وجود داشته باشد ، باید یک طرح عملی وجود داشته باشد .
.2-2 بلوغ سازمان:
Bruce_Henderson Rechrdson Tampson
1
2
3
ٍ
بلوغ سازمان ، توانائی حفظ یا توسعه عملکرد در بلند مدت و نتیجه تداوم رضایت ذینفعان سازمان در طول زمان است. برای دستیابی به بلوغ سازمانی ، سازمان باید بطور مداوم تغییرات عوامل محیطی را مورد پایش قرار دهد . موفقیت یک سازمان ، میزان دستیابی به اهداف از پیش طرح ریزی شده و داوم بلوغ سازمان ، توانائی حفظ یا توسعه عملکرد در بلند مدت و نتیجه تداوم رضایت ذینفعان سازمان در طول زمان است . دامنه بلوغ در سطوح مختلفی از جمله اقتصاد کلان ، صنعت وسازمان گسترده است. [11] بلوغ مدیریت استراتژیک به معنی ترجمه استراتژی به آن چیزی است که سازمان انجام می دهد، از جمله همسو سازی ، پاسخگویی ، تمرکز ، اولویت بندی پروژه ، اندازه گیری آنچه اتفاق می افتد و ورودی استراتژیک به بودجه و برنامه ریزی عملیاتی. [12]
.3-2 بلوغ مدیریت استراتژیک
مدل بلوغ مدیریت استراتژیک برای یک ارزیابی سریع از جایگاه سازمان بر حسب مدیریت استراتژیک می باشند تا به مدیران و رهبران این سازمان هاکمک نماید تا پیشرفت شان در زمینه بلوغ مدیریت استراتژیک را بررسی کنند، خود را نسبت به سازمان ها و ادارات دیگر محک بزنند و نهایتا بهترین رویه و طرز فعالیت را شناسایی کنند. [13] مدل بلوغ مدیریت استراتژیک پیشنهاد می کند عملکرد مدیریت استراتژیک در سازمان به هشت حوزه مجزا تقسیم بندی شده و سپس وضعیت سازمان در هر یک از این هشت حوزه مشخص شود. بر این اساس درجه بلوغ مدیریت استراتژیک در سازمان مشخص می شود که یکی از مراحل پنجگانه بلوغ خواهد بود. ابعاد مختلفی که در این مدل به مدیریت استراتژیک نسبت داده شده از تئوری های مختلفی کمک گرفته ولی عمدتا" مبتنی بر مدل کارت امتیازی متوازن می باشد.
شکل شماره :1 مدل بلوغ مدیریت استراتژیک
وقتی سطح بلوغ مدیریت استراتژیک در سازمان مشخص شد این مدل به سازمان کمک می کند تا شیوه رسیدن به سطح بالاتر را بداند. این اطلاعات به رهبران کمک می کند تا ابعاد خاصی از مدیریت استراتژیک را مشخص کنند که اولویت بالاتری برای برنامه های بهبود دارند. [14 ]
.4-2کارت امتیازی متوازن
َ
در اواخر دهه 1980 ، مقالات متعددی در نشریات مدیریتی اروپا و آمریکا در مورد ناکارآمدی روش های ارزابی عملکرد شرکت ها منتشر می شد . به منظور رفع نارسائی سیستم های سنجش عملکرد مبتنی بر سنجه های صرفاً مالی ، رابرت کاپلان و دیوید نورتون در سال 1992 ، ایده کارت امتیازی متوازن را معرفی نمودند.[15] کارت امتیازی متوازن ابتدا یک روش سنجش و مدیریت عملکرد بود . سپس به عنوان ابزاری برای جاسازی استراتژی ها مورد استفاده قرار گرفت و در حال حاضر به عنوان یک سیستم مدیریت استراتژیک شناخته می شود . کارت امتیازی متوازن ، چیزی فراتر از یک نظام سنجش عملکرد و گردآوری و تحلیل سنجه ها است .[16] یکی از ابزارهایی که طی یک دهه ی گذشته در جهت پیشبرد استراتژی ها توسط سازمان های پیشرو به کار گرفته شده است و امروز جزء جدایی ناپذیر فرآیند مدیریت استراتژیک به حساب می آید، ابزار یا روش کارت امتیاز متوازن است [17]که درآن رسالت و اهداف استرتژیک شرکت می تواند به مجموعه ای از معیارهای عملکرد تبدیل شود . [18] کارت امتیازی متوازن روشی است که با استفاده از آن علاوه بر سنجه های مالی ، سنجه های غیرمالی نیز مورد ارزیابی قرار می گیرند . نظام جامع ارزیابی عملکرد متوازن یک نظام نوین مدیریتی است که سازمانها را قادر می سازد تا چشم انداز و راهبرد خود را روشن ساخته و آنرا به عمل تبدیل کند .در صورت استقرار کامل و موفق این نظام ، می توان نظام برنامه ریزی راهبردی را عملیاتی کرد . [19]
.5-2 نقشه استراتژی:
مهمترین دغدغه اکثرسازمان ها ، پیاده سازی استراتژی هایی است که با زحمت فراوان تدوین کرده اند . نقشه استراتژی چارچوبی بصری برای یکپارچگی اهداف سازمان در چهار وجه کارت امتیازی متوازن ارائه می دهد. همچنین نقشه استراتژی روابط علی را ترسیم می کنند که نتایج مورد انتظار وجه های مشتری و مالی رابه عملکرد مطلوب فرآیند های مهم داخلی ( مدیریت عملیاتی ، مدیریت مشتری ، نوآوری و فرآیند های قانونی و اجتماعی ) مربوط می سازد. به علاوه ، نقشه استراتژی قابلیت های خاص دارائی های نامشهود سازمان (سرمایه های انسانی،اطلاعاتی ، سازمانی )را شناسایی می کند که برای ارایه عملکرد مورد انتظار در فرآیندهای کلیدی داخلی ضروری هستند . [15[]17]
3. اهداف، روش و سؤالات پژوهش
هدف از اجرای این پژوهش ارزیابی بلوغ اجرایی مدیریت استراتژیک شرکت ایرانا و پاسخ به پرسشهای زیر می باشد : ✓ آیا کلیه کارکنان شرکت ایرانا توسط مدیر عامل شرکت جهت تحول بسیج شده اند ؟
✓ آیا استراتژی به اصطلاحات عملیاتی ترجمه شده است؟
✓ آیا تمام سازمان با استراتژی همسو شده است؟
✓ آیا همه کارکنان استراتژی را وظیفه خود می دانند؟
✓ آیا استراتژی به فرآیند مستمر تبدیل شده است؟
✓ میزان بلوغ اجرایی مدیریت استراتژیک بر اساس اصول سازمان استراتژی محور چقدر است؟
