بخشی از مقاله
سیستمهای زنده در هر مرحله از دوران عمرخود دارای الگوهای رفتاری خاصی هستند. سازمانها نیز مانند سیستمهای زنده دارای دوران حیات هستند و در مدت طول عمر خود از الگوی خاصی پیروی می نمایند که قابل پیش بینی می باشد. ارزیابی بلوغ اجرایی مدیریت استراتژیک به عنوان یکی از ابزارهای کلیدی این امکان را به مدیریت سازمانها می دهد که از بهره گیری از نتایج آن نسبت به بهبود در برنامه های خود و تسریع آن در سازمان اقدام نمایند.
درمقاله حاضر پس از بررسی ادبیات موضوع با بهره گیری از مدل ارزیابی بلوغ مدیریت استراتژیک و اصول سازمانهای استراتژی محور (SFO) نسبت به اندازه گیری سطح بلوغ اجرائی مدیریت استراتژیک در گروه مپنا شرکت صنایع نیروگاهی، ریل و نفت و گاز اقدام شده است این مدل از 5 بعداصلی و هربعد از چند بعدفرعی ودر مجموع 28 عنوان سئوال تشکیل شده و سطح بلوغ اجرایی را مورد ارزیابی قرار داده و در هر بعد وضعیت شرکت را مشخص نموده است. نتایج تحلیل نشان داد که این شرکت از نظراصل سوم ، چهارم و پنجم ازسطح هشدار پائین تر بوده و نیاز به توجه و اقدامات جبرانی در این اصول را دارد.
واژگان کلیدی: بلوغ استراتژی ، ارزیابی ، کارت امتیازی متوازن، سازمان استراتژیک محور
-1مقدمه:
از دهه ی 1980 بسیاری از پژوهشگران محدودیتهای مقیاس های مالی و مقیاس های مبتنی بر عملکرد را مورد تأکید قرار داده اند. (دیکسون 1990، جانسون (1987 بنابراین، تلاش برای طراحی چارچوب ها و مدل های مناسب سنجش عملکرد و مدیریت عملکرد آغاز گردید که از آن جمله می توان به مدل عملکرد ( کراس و لینچ (1989 مدل تحلیل ارزیابی عملکرد (استیپل وهمکاران (2000 کارت امتیازی متوازن (کاپلان و نورتون(2001 و همچنین مدل های تعالی کسب و کار نظرجایزه مالکوم بالدریج و جایزه ملی کیفیت اروپا اشاره کرد.
تغییرات شرایط داخلی و خارجی سازمان، نیازمند آن است که به طور مستمر این دگرگونی ها ردیابی شوند و جهت استراتژیک سیستم ، به نحو نقادانه ای در پرتو آن شرایط متغیر ارزیابی گردد تا تحقق به موقع اهداف استراتژیک را تضمین نماید. (نیکوکار، (1388
ارزیابی و کنترل استراتژیک مهم است؛ زیرا سازمان با محیط پویا روبه رو است و در این محیط ،اغلب، عوامل اصلی محیط داخلی و خارجی به سرعت و به شدت تغییر می کنند. موفقیت امروز را نمی تواند موفقیت فردا را تضمین نماید؛ زیرا با گذشت زمان، روزبه روز مشکل تر می شود( اعرابی، (1382
-2مرور ادبیات
استراتژی:
مفهوم استراتژی نیز مانند بسیاری مفاهیم دیگر، بر اساس شرایط زمانی و مکانی مختلف، تعاریف و تعابیر متعددی شده و هر کس بر اساس برداشت خود به تعریف آن پرداخته است. این مقاله با تمرکز بر تعریف مفهومی استراتژی به دنبال این
2
است که با بررسی تاریخی- گفتمانی تحولات این مفهوم ، ابهامات و پیچیدگی های موجود در تعاریف آن را آشکار سازد و با کشف منطق تحولات مفهومی استراتژی ، بدیهی بودن آن را فروریزد. مسئله اصلی این نوشتار ، درک منطق تحولات مفهومی استراتژی است که به زعم نگارنده با بهره گیری از روش تاریخی- گفتمانی بهتر امکان پذیر است . به عبارت دیگر، به جای روایت گری تاریخی صرف یا تمرکز بر تعریف یا نظریه ای خاص درباره استراتژی ، تلاش می شود با تلفیق هردو رویکرد و فراتر رفتن از آنها یا به تعبیر دقیق تر ، با گنجاندن هریک از این تعاریف و نظریات در بستر تاریخی خاص خود، درکی فراتاریخی و فرانظری از استراتژی ارائه شود (خلیلی، (1391
همانگونه که گفته شد در خصوص این واژه تعاریف مختلفی ارائه شده است که برخی از آنها توسط اعرابی (1381)به صورت جدول 1 دسته بندی شده اند:
جدول شماره :1 تعاریفی از استراتژی (1381)
استراتژی عبارتست از تعیین اهداف و آرمانهای بلند مدت و اساس برای یک شرکت و پذیرش مجموعه ای چندلر، 1962
از اقدامات و تخصیص منابع لازم برای حصول به این اهداف و آرمانها
استراتژی مجموعه ای از انتخاب بنیادی یا حساس است درباره نتایج یک فعالیت و ابزار انجام آن فعالیت چایلد،1972
استراتژی به حرکت و مسیر حرکت بلندمدت و همچنین گستره فعالیت های یک سازمان اطلاق میشود. فاولنکروجانسون، 1992
استراتژی به حرکت و گستره فعالیت های یک سازمان دربلندمدت، با توجه به منابع موجود و محیط در حال جانسون وشولس،
تغییر سازمان ، به ویژه با توجه به بازارها، مشتریان و کارفرمایانش با توجه به انتظارات گروه های ذینفع 1993
یک استراتژی باید دارای دو عنصر کلیدی باشد: باید اهداف استراتژیک وجود داشته باشد، باید یک طرح ریچاردسون وتامپسون،
عملی وجود داشته باشد. 1999
بلوغ سازمان:
بلوغ سازمان ، توانائی حفظ یا توسعه عملکرد در بلند مدت و نتیجه تداوم رضایت ذینفعان سازمان در طول زمان است. بلوغ سازمانی میسرنخواهد شد ، مگر آنکه سازمان بتواند تغییرات محیطی خود را شناسائی نماید و از آن تغییرات در جهت به روزآوری برنامه های راهبردی و چشم انداز خود استفاده کند. برای دستیابی به بلوغ سازمانی ، سازمان باید بطور مداوم تغییرات عوامل محیطی را مورد پایش قراردهد. موفقیت یک سازمان ، میزان دستیابی به اهداف ازپیش طرح ریزی شده و دوام بلوغ سازمان ، توانائی حفظ یا توسعه عملگرد در بلند مدت و نتیجه تداوم رضایت ذینفعان سازمان در طول زمان است. دامنه بلوغ در سطوح مختلفی از جمله اقتصاد کلان، صنعت و سازمان گسترده است (عطافر، علی، .(1291
کارت امتیازی متوازن:
کارت امتیازی متوازن روشی است که با استفاده از آن علاوه بر سنجه های مالی، سنجه های غیرمالی نیز مورد ارزیابی قرار میگیرند . نظام جامع ارزیابی عملکرد متوازن یک نظام نوین مدیریتی است که سازمانها را قادر می سازد تا چشم انداز و راهبرد خود را روشن ساخته و آنرا به عمل تبدیل کنند. درصورت استقرار کامل و موفق این نظام، برنامه ریزی راهبردی را عملیاتی کرد(دانشفرد، (1389
3
-3 اهداف، روش و سئوالات پژوهش:
هدف از اجرای این پژوهش ارزیابی بلوغ اجرایی مدیریت استراتژیک شرکت مپنا و پاسخ به پرسشهای زیر می باشد:
