بخشی از مقاله
چکیده
صنعت کاشی و سرامیک یکی از صنایع با سابقه در کشور ایران بوده و در سالهای اخیر نیز با افزایش توجه سرمایهگذاران مواجه شده است. در عین حال، افزایش رقابت و همچنین واردات محصولات مشابه باعث ایجاد چالشهای جدیدی برای صاحبان این صنعت شده است. مطالعه حاضر با هدف شناسایی عوامل استراتژیک مؤثر بر رشد و توسعه در گروه کاشی و سرامیک پاسارگاد با استفاده از تکنیک دلفی صورت گرفته است. در ابتدا با استفاده از ادبیات پژوهش، عوامل استراتژیک و شاخصهای مربوطه که بر رشد و توسعه صنعت کاشی تاثیرگذارند، مورد شناسایی قرار گرفتند.
در ادامه با استفاده از تکنیک دلفی فازی نسبت به غربالگری شاخص ها اقدام شد. در این تکنیک، از دیدگاه ده نفر از خبرگان و کارشناسان استفاده شده است. با استفاده از ادبیات پژوهش و مرور تحقیقات مرتبط با موضوع پژوهش، چهار دسته از عوامل شامل منابع سازمانی، منابع انسانی، منابع مالی و منابع فناوری بعنوان عوامل استراتژیک موثر بر رشد و توسعه صنعت کاشی و سرامیک شناسایی شده و برای هر یک از این عوامل تعدادی شاخص در نظر گرفته شد.
در مجموع شانزده شاخص مختلف در این مطالعه شناسایی شده است. نتایج حاصل از تکنیک دلفی فازی، حاکی از تایید تمامی شانزده شاخص می باشد؛ بدین معنی که از دیدگاه خبرگان، تمامی شاخصهای مورد بررسی بر رشد و توسعه گروه کاشی و سرامیک پاسارگاد تاثیر دارند.
.1مقدمه
یکی از تحولاتی که از ابتدای شکلگیری علم اقتصاد مورد توجه اقتصاددانان بوده مسئله رشد و توسعه اقتصادی است. رشد و توسعه اقتصادی از جمله اهداف اصلی در سیاستگذاری و تصمیمگیری اقتصادی است شاید به همین جهت به یکی از مهمترین موضوعاتی بدل شده که ذهن اقتصاددانان را به خود معطوف داشته است. باید توسعه را جریانی چند بعدی دانست که مستلزم تغییرات اساسی در ساخت اجتماعی، نهادهای ملی، طرز تلقی مردم، کاهش نابرابری، ریشه کن کردن فقر مطلق و نیز تسریع رشد اقتصادی است. در دنیای پیچیده و پر تلاطم کنونی، بسیاری از کشورها، به ویژه کشورهای در حال توسعه، برای قرار گرفتن در مسیر توسعه و افزایش رشد اقتصادی، سرمایهگذاری در بخشههای مختلف اقتصادی را در اولویت قرار دادهاند
مدیریت استراتژیک مجموعه تصمیم ها و اقدامات مدیریتی است که عملکرد بلند مدت یک شرکت را تعیین می کند. مدیریت استراتژیک عبارت است از بررسی محیطی - هم محیط خارجی و هم محیط داخلی - ، تدوین استراتژی، اجرای استراتژی، ارزیابی و کنترل. بنابراین مدیریت استراتژیک بر نظارت و ارزیابی بر فرصت ها و تهدیدهای خارجی در سایه توجه به نقاط قوت و ضعف یک شرکت تأکید دارد
با نگاهی دقیق به مفهوم مدیریت استراتژیک میتوان به ضرورت استفاده از آن پی برد. با توجه به تغییرات محیطی که در حال حاضر شتاب زیادی به خود گرفته است و پیچیده شدن تصمیمات سازمانی، لزوم بکارگیری برنامهای جامع برای مواجهه با اینگونه مسائل بیش از گذشته ملموس میشود . این برنامه چیزی جز برنامه استراتژیک نیست
بسیاری از استراتژیستها با درک کلیات و مفاهیم عوامل حیاتی موفقیت و شایستگیها بر پایه قضاوتهای ذهنی و تجربی، به ارائه رویکردهایی در زمینه استخراج عوامل استراتژیک لازم جهت رشد و توسعه سازمان میپردازند. هنگامیکه رقابت بین بازارها افزایش مییابد نه تنها چالشهای رودرروی سازمانها شامل طراحی استراتژیهای رقابتی میشود، بلکه اجرای سریع و اثربخش آنها را نیز دربر میگیرد. در چنین شرایطی است که شناسایی عوامل استراتژیک موثر بر موفقیت رشد و توسعه شرکت اهمیت زیادی پیدا میکند
از سوی دیگر زمانی که تجزیه و تحلیل عوامل استراتژیک انجام میشود، مدیران باید منابع و امکانات درونی را در نظر بگیرند؛ بهطوریکه داراییهای استراتژیک سازمان یعنی قابلیتهای کلیدی خود را بشناسند؟ ماهیت و اهمیت عوامل استراتژیک اساس مزیتهای رقابتی درونی سازمان را شکل میدهد. عوامل استراتژیک رشد و توسعه به حوزههای محدودی در هر پروژه یا کسبوکار اشاره دارد که چنانچه به نتایج مطلوب منجر شوند، مزیت و کارایی رقابتی مناسبی را برای سازمان تضمین خواهند کرد
بنابراین در حالت کلیتر میتوان گفت عوامل استراتژیک، عواملی هستند که برای فعالیت در یک صنعت ضروری است و با تاکید بر ماموریت سازمان باید طرحریزی شوند. عوامل استراتژیک برای کلیه شرکتهای فعال در یک صنعت ضروری و الزامی محسوب میشوند و بر موفقیت موضع رقابتی آنها موثر هستند؛ بنابراین از بین عوامل مختلف استراتژیک، عواملی که دارای بیشترین اهمیت هستند بهعنوان عوامل کلیدی موفقیت مطرح میشوند
اگر تولید یک کشور بخواهد افزایش یابد، بنگاه ها باید تولیدشان را زیاد کنند و اگر قرار است رقابت پذیری ملی بالارود، بنگاه ها باید رقابت پذیری را زیاد کنند؛ بنابراین محورافزایش رقابت پذیری کشورها، بنگاه و استراتژی بنگاه است.
امروزه بنگاه ها با بکارگیری استراتژی های نوین به عنوان یک راهبرد اصلی در توسعه و اجرای تولید و تأمین کالای مورد نظر خود سعی دارند مزیت رقابتی خود را افزایش دهند. هر سازمانی باید راهبردهایی را تدوین نماید تا بتواند ارزش های بالقوه دراستراتژی های تولیدی خود را افزایش دهد. .[4] از جمله صنایع مهم در کشور که بنگاههای تولیدی و اقتصادی متعددی را مشتمل می شود، صنعت کاشی و سرامیک است. تاکنون صنعت کاشی و سرامیک با حاشیه سودی در حدود 50 تا 60 درصد، به عنوان یکی از صنایع پرسود کشور مطرح بوده است.
هماکنون با توجه به افزایش ظرفیت تولید، این صنعت در حال گذر از وضعیت سابق خود است. در چنین شرایطی، رشد و توسعه بنگاههای فعال در حوزه تولید کاشی و سرامیک در اثر افزایش رقابت شرکتهای داخلی و رقبای خارجی، به یک چالش مهم مدیریتی تبدیل شده استمسلماً. در این فضای رقابتی، تولیدکنندگانی که بخواهند با سیستم فعلی یا قبلی خود کار کنند، نگران خواهند بود و طبعتاًی تعدادی از این واحدها از چرخه رقابت حذف خواهند شد. بنابراین، موفقیت از آن شرکتهایی خواهد بود که برنامه مناسبی برای بقاء و توسعه در شرایط رقابتی بازار کسب و کار داشته باشد
ازجمله ضرورت های تضمین بقاء و توسعه شرکت های فعال در حوزه کاشی و سرامیک، داشتن استراتژی و برنامه عملی برای پیاده نمودن آنهاست. موفقیت در این مسیر، مستلزم همراهی، همیاری و همفکری کلیه عوامل درونی و بیرونی شرکت ها و سازمان هاست که با توجه به شناخت دقیق و عملی از وضعیت داخلی، منطقه ای جهانی باید صورت گیرد. در این رابطه باید سازمان استراتژی مشخصی را در پیش گرفته و به بهترین شکل ممکن از عوامل استراتژیک بهره گیرد. این امر در وهله اول مستلزم آن است که سازمان به شناسایی عوامل موثر استراتژیک بپردازد و متناسب با اهمیت و تاثیرگذاری هر یک از عوامل، برنامههایی را تدوین نموده و به اجرا در آورد .[8] استفاده از دانش و دیدگاه تخصصی یک مجموعه در تصمیمگیری پیرامون مسائلی که ماهیت کیفی دارند بسیار راهگشا است.
تکنیک دلفی یکی از روشهای کسب دانش گروهی است که در تصمیمگیری پیرامون مسائل کیفی نیز کاربرد دارد. در پژوهشهای کیفی که جنبه اکتشافی دارد و شناسایی ماهیت و عناصر بنیادین یک پدیده، محور مطالعه است میتوان از تکنیک دلفی استفاده کرد. تکنیک دلفی فرایندی ساختارمند جهت گردآوری اطلاعات در طی راندهای متوالی و در نهایت اجماع گروهی است.[26]نظر به اهمیت شناسایی عوامل موثر بر رشد و توسعه صنعت کاشی، مطالعه حاضر با هدف شناسایی عوامل استراتژیک مؤثر بر رشد و توسعه در گروه کاشی و سرامیک پاسارگاد با استفاده از تکنیک دلفی صورت گرفته است.
.2پیشینه پژوهش
چوی و همکاران - 2016 - از تکنیک دلفی برای شناسایی و غربال مهمترین عناصر تاثیرگذار بر مدیریت سیستم کیفیت استفاده کردند. در این مطالعه با استفاده از نظر 30 نفر از خبرگان، محققان به بررسی 26 شاخص مختلف پرداخته و در نهایت توانستند 14 معیار اصلی را شناسایی کنند. ففر و همکاران - 2016 - به شناسایی و ارزیابی عوامل موثر بر مدیریت گردشگری در مناطق حفاظت شده پرداختند. در این مطالعه از تکنیک دلفی و نظر 31 تن از کارشناسان از هفت کشور مختلف استفاده شد و نتایج نشان داد که برنامه ریزی بلند مدت و استفاده از مدیریت تطبیقی از جمله مهمترین عوامل موثر در این حوزه می باشند.
هوانگ و همکاران - 2013 - با بررسی تاثیر منابع مختلف سازمانی بر توسعه صنعت کاشی در گوانگژو چین دریافتند که استفاده بهینه از منابع سازمانی یکی از استراتژی های مهم برای افزایش بهره وری شرکتهای کاشی و سرامیک است. هرواس و همکاران - 2017 - به بررسی پویاییهای موجود در توسعه صنعت کاشی و سرامیک پرداخته و بیان کردند که متنوع سازی محصولات، راهبرد استراتژیک و برقراری روابط بین شرکتها عامل مهمی در رشد و توسعه این شرکت است.
اردکانی و همکاران - 2013 - به بررسی عوامل موثر بر توسعه کاشی یزد با استفاده از کارت امتیازی متوازن و FAHP-TOPSIS پرداخته و به این نتیجه رسیدند که شاخص مالی، شاخص مشتری، شاخص رشد و یادگیری و شاخص فرایندها به ترتیب از بیشترین اهمیت برخوردارند. آقا حسینی و همکاران - 1394 - از روش دلفی برای شناسایی و اولویت بندی مولفه های قابلیت های آینده نگاری استراتژیک، مدیریت بحران و چابکی منابع انسانی استفاده نموده و با استفاده از این روش توانستند برای قابلیت های آینده نگاری استراتژیک 5 مولفه، برای چابکی منابع انسانی 5 مولفه و برای مدیریت بحران 6 مولفه اصلی را شناسایی کنند.
آرزمجو و همکاران - 1394 - به بررسی عوامل کلیدی پیاده سازی موفق طرح تحول صنعت بیمه با استفاده از رویکرد دلفی فازی پرداختند. با استفاده از این روش، یک مدل یکپارچه تغییرات سازمانی در 4 بعد، 15 مولفه و 41 معیار طراحی گردید تا شرکت های بیمه بتوانند ضمن تحلیل وضعیت موجود و بهینه کاوی تجارب موفق سایر سازمان ها، اقدام به اجرای تغییراتی موفق و پایدار نمایند.
توکلی و همکاران - 1394 - به بررسی موانع و محرکهای پیاده سازی زنجیره تأمین سبز در صنعت کاشی و سرامیک استان یزد پرداختند. یافته های این پژوهش نشان میدهند موانع و محرکهای درونی تأثیر بیشتری بر پیادهسازی مدیریت زنجیره تأمین سبز نسبت به موانع و محرکهای بیرونی دارند. موسوی و همکاران - 1394 - از تکنیک دلفی برای شناسایی ریسک های امنیت اطلاعات سازمانی با استفاده از روش دلفی فازی در صنعت بانکداری استفاده کردند و توانستند شش شاخص اصلی و 20 زیر معیار را در رابطه با ریسک های امنیت اطلاعات سازمانی شناسایی نمایند.
.3 روش پژوهش
هدف از انجام این پژوهش شناسایی عوامل استراتژیک مؤثر بر رشد و توسعه در گروه کاشی و سرامیک پاسارگاد با استفاده از تکنیک دلفی است. پژوهش حاضر از نظر هدف در حیطه تحقیقات کاربردی میباشد. همچنین با توجه به اینکه در این پژوهش از روشهای مطالعه کتابخانهای و نیز روشهای میدانی نظیر پرسشنامه استفاده شده است، میتوان بیان کرد که پژوهش حاضر بر اساس ماهیت و روش، یک پژوهش توصیفی از نوع پیمایشی است.
اگرچه سازوکار دقیقی برای شناسایی تعداد افراد یا تعداد پانل مورد نظر در هر مطالعه فردی وجود ندارد، اما توصیه معمول این است که ترکیبی از افراد با تخصصهای متعدد استفاده شود و گروههای نامتجانس بهتر از گروهی متجانس است
