بخشی از مقاله
چکیده
بررسی روند علم و دانش در یک رشته ضمن آشناسازی محققین با سیر تحول، تطور و چرخش پارادیمی، تحلیل و ترسیم افق های آینده علم را برای آنان میسر میسازد. هدف مطالعه حاضر تحلیل روند دو مجله عمده در حوزه تحقیقات ترویج و آموزش کشاورزی تحت نامهای مجله علوم ترویج و آموزش کشاورزی ایران و مجله The journal of agricultural education and extension طی دوره می باشد. جهت تحقق این هدف از روش تحقیق توصیفی و از فن تحلیل محتوا بهره گرفته شد.
مبنای تحلیل محتوا پنج بعد موضوع، روش تحقیق، جامعه آماری، روش نمونهگیری و جمعآوری دادهها، نرمافزارهای آماری و روش تجزیه و تحلیل داده ها در هر مقاله میباشد. نتایج این تحقیق نشان داد اکثریت مقالات با روش کمی کار شده بود و دو روش تحقیق توصیفی همبستگی و پیمایشی رایجترین روشهای تحقیق استفاده شده در مقالات بودند، همچنین روش آماری رگرسیون چندگانه نیز به عنوان متداولترین روش آماری مرسوم در مقالات چاپ شده بود.
گرایش موضوعی مقالات با توجه به عنوان و چکیده بیشتر در حوزهی ترویج بود. همچنین در مجله علوم ترویج و آموزش کشاورزی به موضوع کارافرینی بیشتر از سایر موضوعات پرداخته شده بود؛ در حالیکه در مجله The بیشتر بر روی موضوعات نوآوری و فناوری اطلاعات و ارتباطات تأکید شده بود. روش نمونهگیری بیشتر طبقهای بوده و دادهها بیشتر با استفاده از پرسشنامه جمع آوری شده بود.
مقدمه
رسانهها به عنوان یک امر مهم اجتماعی اغلب در آنچه عموم میبینند و میشنوند، تأثیر دارند. رسانههای گروهی امروزی شامل شکلهای سنتی همچون چاپی و الکترونیک هستند - تپهرشی و همکاران، . - 1392 مطبوعات به طورعام در دنیای کنونی از معیارها و شاخصهای توسعه فرهنگی- اجتماعی به حساب میآید. امروزه جامعههایی را توسعهیافته مینامند که درکنارشاخصهای اقتصادی و جمعیتی نظیر تولید ناخالص ملی، درآمد سرانه، تولید فولاد و انرژی، نرخ امید به زندگی، میزان مرگ و میر و زاد و ولد، ساخت سنی و جنسی جمعیت و شاخصهای دیگر، آموزش و اطلاعات یا به عبارتی دیگر عنصر اطلاعات و میزان دانائی اجتماعی در آن برجسته باشد.
بدون تردید در چنین جامعهای مطبوعات و به ویژه نشریات علمی و تخصصی وسیلهای برای توزیع، انباشت و هم چنین تولید داده ها و اطلاعات علمی در جهت گسترش، شکوفائی و پیشرفت همه جانبه آن، به طور روزافزون نقش حیاتی و اساسی دارد و نیز نقش سیستم عصبی آن جامعه را ایفاء می-کند
اطلاعات و سرمایه، از جمله پدیدههایی هستند که در دنیای امروز، مرزها و موانع را کمتر شناخته و زمینه تحول در فضای جدید را در مقیاس جهانی بوجود آوردهاند. این پدیدهها زمینه فشردگی زمان و فضا را فراهم ساخته و به مثابه قالیچه پرنده، چهار گوشه دنیا را به یکدیگر پیوند دادهاند. یعنی این حقیقت وجود دارد که فناوری گسترش یافته اطلاعات، چهار گوشه جهان را به سرعت به هم نزدیک ساخته و فاصلههای جغرافیایی و فرهنگی را تا حدود زیادی از بین برده است
در حالیکه گسترش دانش و تولید علم، یکی از شاخصههای توسعه هر جامعه محسوب میشود، ضرورت دارد تا پژوهشگران رشتههای متلف علوم در حیطهای تخصصی غور کنند، کار گروهها و انجمنهای علمی به صورت مستمر و با تمهیداتی مانند فراخوان پژوهش، مقاله، برگزاری کنفرانس و یا سخنرانیهای علمی و اعطای بورسهای تحصیلی به شناخت خلاهای موجود بپردازند و پس از آن زمینه را برای ایجاد پژوهشکده، نشر مجله تخصصی و ایجاد رشته-دوره تحصیلی جدید فراهم آورند. عدم توجه به این مهم، باعث میشود تا جامعه علمی در یک کشور به سمت و سویی محدود و معین معطوف شود و پژوهشگران در حیطهای واحد و غافل از دیگر قلمروهای موضوعی به تحقیق و تفحص بپردازند
بررسی تاریخی علوم نشان می دهد که عوامل مؤثری در شکلگیری، پیدایش، رشد و توسعه علوم به طور عام و دانش مالی به طور خاص نقش داشتهاند که از آن میان میتوان مجلات علمی تخصصی را مد نظر قرار داد. مجلات علمی -تخصصی نشریات تخصصی هستند که با فاصله زمانی منظم و در مدت نامعلوم منتشر شده و به ایفاء دو کارکرد اجتماعی، تولید علم و ارتباط علمی میپردازند
رشد گرایشهای مختلف کشاورزی و منابع طبیعی به عنوان یک رشته علمی تحت تأثیر متغیرهای متعددی میباشد که از میان آنها پژوهشهای علمی نقش قابل توجهی در تولید دانش و حل مشکلات موجود دارند. مجلات علمی با وجود پرهزینه و وقتگیر بودن فرآیند تولید، نقش حیاتی در انتشار دستاوردهای پژوهشهای علمی، به ویژه در نهاد های دانشگاهی ایفا مینماید
مجلات علمی، مجلاتی هستند که مطالب بدیع و تازه علوم را منتقل و باروشی خاص آ ن را بیان می کنند. به زعم اکثر صاحبنظران، مجله علمی را باید مجموعه دانستنیها و معارف جامعه دانست که به طورتخصصی و دانشگاهی به انتقال آنها می-پردازد
شناخت و ارزیابی وضعیت پژوهشی امری ضروری برای برنامهریزان و سیاستگذاران پژوهشی و نیز محققان است. یکی از کارامدترین شیوه-های بررسی وضعیت کلی پژوهش، استفتده از مطالعات علمسنجی با بررسی مقالات پژوهشی منتشر شده در نشریات علمی است
علم سنجی، علم اندازهگیری و تحلیل علم است
علم سنجی به عنوان یکی از رایجترین روشهای ارزیابی دستاوردهای علمی میباشد که اساس کار آن بر متغیرهای مؤلفان، انتشارات علمی، مراجع و ارجاعات استوار میباشد. با بررسیهای مستقل یا ترکیبی از آنها شاخصهای متنوعی برای تبیین خصایص علم و پزوهشهای علمی در سطوح مختلف مؤسسه علمی، کشور و جهان ایجاد میشود
با توجه به اهمیت و نقش حیاتی مجلات علمی در توسعه همه جانبه جوامع و نبود مطالعاتی که به طور اختصاصی به مجلات ترویج و آموزش کشاورزی پرداخته باشند، این تحقیق با هدف تحلیل محتوایی3 در مجلات تخصصی علوم ترویج و آموزش کشاورزی شیراز که در ایران منتشر میشود و مجله بین المللی ترویج و آموزش کشاورزی که در سطح جهانی منتشر میشود، طراحی و اجرا گردید تا پراکندگی موضوعی مقالات منتشر شده مشخص و برمبنای نتایج تحقیق، میتوان مقالههای موضوعی کمتر کار شده را تقویت نمود و از تکراری شدن بیش از حد مباحث در برخی مقولهها جلوگیری کرد و با ایجاد یک دستی در چاپ مقالهها، محتوای علمی نشریات را بالا برد و بدین ترتیب نویسندگاه و پژوهشگران را وادار به روی آوردن به موضوعات نو و کمتر پرداخته شده نمود.
در این زمینه مطالعاتی در داخل و خارج از کشور انجام شده است که به تعدادی از آنها پرداخته شده است:
زکی - - 1385 مطالعهای تحت عنوان بررسی تحلیل محتوایی گرایشهای پژوهشی در مجلات علمی-تخصصی مدیرت انجام داده است.
بر اساس نتایج مشخص شد که اطلاعات مربوط به 2868 فهرست مقالات چهار مجله علمی تخصصی مدیریتی جمع آوری گردید که در طی سال های 1981-2001 میلادی منتشر شده و فهرست مقالات مذکور قابل چاپ در 197 صفحه بودهاند.
متغیرهای مستقل تحقیق شامل تعداد مقاله، سال انتشار، نوع مجله، تعداد نویسنده و متغیر وابسته مربوط به گرایشهای 24 گانه پژوهشی سازمانی در نظر بوده است. داده-های پژوهش پس از جمعآوری برای طبقه بندی و تجزیه و تحلیل های آمار توصیفی و استنباطی از برنامه کامپیوتریSPSS کدبندی و استخراج شده است.
مهرام و توانایی شاهرودی - 1388 - پژوهشی با عنوان تحلیل محتوای مجلههای علمی-پژوهشی روانشناختی ایران: موضوع و روشهای پژوهش : Content Analysis of Iranian Psychological Journals انجام دادند که نتایج نشان داد که قلمروهای روانشناسی سلامت، تحولی، تربیتی، بالینی و مشاورهای، فراوانترین موضوعها و استاندارسازی آزمون، همبستگی، مدلهای علی، تجربی و شبه تجربی فراوانترین روشهای پژوهش بودند. مقالهای درباره روانشناسی ورزش یا مبتنی بر روشهای کیفی یافت نشد.
ارشاد سرابی و همکاران - - 1389 طی بررسی تحلیل محتوای مقالات منتشر شده در مجلات آموزش پزشکی در ایران به این نتایج دست یافتند که هشت درصد عناوین مقالات 38 - عنوان - مربوط به مجله گامهای توسعه - نشریه دانشگاه علوم پزشکی کرمان - ، 290 - %60 عنوان - مربوط به مجله ایرانی آموزش در علوم پزشکی - نشریه دانشگاه علوم پزشکی اصفهان - و 155 - %32 عنوان - متعلق به مجله Journal of Medical Education، - نشریه دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی - بود.
مدیریت آموزشی با 33 %، شیوههای آموزشی با %26/5، بیشترین و مهارتهای ارتباطی با %2/1 کمترین عناوین مقالات را به خود اختصاص داده بودند. رودپشتی و همکاران - - 1391 تحلیل محتوای نشریات دارای رتبه علمی-پژوهشی رشته حسابداری در ایران را انجام دادند که نتایج بررسی نشان داد که بر اساس عنوان مقالات بیشترین درصد انتشار، موضوع حسابداری مالی با %29 و پس از آن مقالات با موضوعات مالی با %24 است. %22 مقالات منتشر شده با موضوع حسابداری مدیریت، %14 با موضوع حسابرسی، %6 مدیریت و تنها %5 مقالات با موضوع حسابرسی دولتی بوده است.
بر این اساس روند پرداختن به موضوعات مدیریت مالی در مجلات تخصصی حسابداری رو به افزایش است. اسفندیار زاده ملکی و فخرایی - 1391 - تحقیقی با عنوان تحلیل محتوای مجلات خانوادگی ایران از نظر فرزند سالاری بین سالهای 91 و 92 انجام دادند که طبق یافتههای تحقیق در داستانهای مجلات خانوادگی ایران، ابعاد فرزندسالاری، به صورت صریح یا ضامنی ترویج شده است.
فرزندسالاری در این مجلات، معلول نگرانی والدین نسبت به آینده فرزندان، اختلافات والدین، نگرش ابزاری به والدین، چشمپوشی والدین از نیازهای خود، تفاوت ارزشهای والدین و فرزندان است. تپهرشی و همکاران - - 1392 به بررسی تحلیل محتوای مقالات مدیریت ورزشی مجلات علمی پژوهشی پرداختند.
نتایج نشان داد که گرایش فیزیولوژی ورزشی با 39/77درصد بشترین موضوع مورد استفاده در این مقالات را به خود اختصاص داد و در بررسی رویکرد ارتباطات نتایج نشان داد، که تفاوت معناداری بین تعداد مقالات در حوزههای مطالعاتی مدیریت ورزشی وجود دارد و رویکرد ارتباطات در مجلات نامبرده به صورت نابرابری مورد پوشش قرار گرفته است به طوری که در مجله علوم حرکتی و ورزشی هیچ مقالهای با این رویکرد وجود نداشت؛ بنابراین تولیدات پژوهشی در مدیریت ورزشی، بایستی با یک دید و رویکرد مناسب مورد بازنگری قرار گرفته و در جهت پوشش مناسب حوزههای مختلف مدیریت ورزشی هدایت شود.
گرامیراد و همکاران - 1393 - پژوهشی با عنوان تحلیل محتوای مجلات علمی- پژ.هشی حسابداری و مالی منتشره بین سالهای 1387-1392 انجام دادند . یافتهها نشان داد که در طی سالهای مورد بررسی 7127 مقاله در مجلات مذکور به چاپ رسیدهاند که در سالهای اولیه رشد دوبرابری و سه برابری داشته و در سالهای بعدی روندی صعودی داشته است. 1317 نویسنده در تولید این مقالات شرکت داشتهاند که 1832 نفر از آنان را مردان و 203 نفر آنها را زنان تشکیل دادهاند. فارغالتحصیلان با مدرک دکتری 23درصد و فارغالتحصیلان کارشناسی ارشد 83 درصد آثار را منتشر کرده اند.
