بخشی از مقاله
تحقق مدیریت دانش در کتابخانه های دانشگاههای دولتی و علوم پزشکی استان مازندران بر اساس مدل Hissig (با رویکرد مقایسه ای)
چکیده
تأکید مدیریت دانش در کتابخانه ها، ترویج خلق دانش، روابط نزدیکتر بین کتابخانه ها، داخل کتابخانه ها و بین کتابخانه ها و کاربران آنها با انگیزهی افزایش میزان رضایت کاربران و بهبود خدمات کتابخانه ، تقویت شبکه های جهانی و زنده کردن جریان دانش میباشد. هدف پژوهش حاضر، تعیین میزان تحقق مدیریت دانش در بین کتابداران کتابخانه های دانشگاه های دولتی و علوم پزشکی مازندران بر اساس مدل Hissig بوده است. مدل Hissig دارای چهار فرایند کسب و خلق، ثبت و ضبط ، اشتراک و انتقال و به کارگیری دانش میباشد.روش تحقیق پژوهش حاضر توصیفی- تحلیلی بود. جامعهی پژوهش، تمام کارکنان شاغل در کتابخانه های دانشگاه های دولتی و علوم پزشکی مازندران 116) نفر) در سال 1394 بودند که تعداد 105 پرسشنامه طبق جدول مورگان دریافت گردید .. ابزار جمعآوری دادهها پرسشنامهی محقق ساخته بود که از مقیاس پنج درجهای لیکرت استفاده شد. روایی صوری و محتوایی پرسش نامه توسط اساتید مجرب تأیید و به منظور پایایی آن ضریب Cronbach’s Alpha با مقدار 0/96 استخراج گردید. داده های پژوهش با کمک نرمافزار 16SPSSمورد تحلیل قرار گرفت و در سطح آمار توصیفی از فراوانی، درصد، میانگین و انحراف معیار و در سطح آمار استنباطی از آزمونهای t مستقل استفاده شد. همچنین برای ترسیم نمودارها از نرمافزار 16Excelاستفاده شد. یافته های تحقیق نشان داد میزان کاربست مدیریت دانش بر اساس مدل هیسیگ با میانگین 2/96 در کتابخانه های دانشگاهی دولتی و علوم پزشکی استان مازندران در حد متوسط بوده و تنها مولفه بکارگیری دانش در دانشگاه دولتی با میانگین 3/14 از حد متوسط بالاتر است . با توجه به یافتههای این مطالعه، میزان تحقق مدیریت دانش در کتابخانه های دانشگاهی دولتی و علوم پزشکی مازندران در حد متوسط میباشد، اما از بین مؤلفههای مورد بررسی مؤلفهی بکار گیری دانش از حد متوسط بالاتر میباشد؛ بنابراین تبیین اهمیت بکارگیری دانش در کتابخانه ها و استفاده از سیستمهای کسب و خلق ، ثبت و ضبط و اشتراک و انتقال دانش ضروری میباشد.
واژههای کلیدی :مدیریت دانش؛ کتابخانه ها؛ مدل.Hissig
- 1 مقدمه :
مدیریت دانش فرایندی است که به کتابخانه ها کمک میکند تا اطلاعات و مهارتهای مهم را که بعنوان حافظه سازمانی محسوب میشود و به طور معمول به صورت سازماندهی نشده وجود دارند، شناسایی، انتخاب، سازماندهی و منتشر نمایند. کتابخانه ها با محیط سنتی خود، یعنی دانشآفرینی نهادهایی هستند که بیشتر از سازمانهای دیگر در عصر دانایی با چالش مواجهاند. براین اساس ضرورت ایجاب میکند از مدیریت دانش به منظور مدیریت بهینه اطلاعات و دانش خود بهره گیرند. کاربرد مدیریت دانش با ویژگیهای منحصر به فرد و خاص دانش، بستر و شرایط خاص سازمانی را میطلبد. کتابخانه ها باید پیش زمینههایی را برای کاربرد این رویکرد در خود داشته باشند. مدیریت دانش موتور جدیدی است که می تواند شکاف ها و فاصله ها را بردارد. لذا بهره گیری از مدیریت دانش باعث کسب به موقع و موثر دانش پرسنل و به کارگیری آن در تحقق اهداف کتابخانه ها خواهد شد.هدف مدیریت دانش در کتابخانه ها، ترویج نوآوری دانش است.(نیر و همکاران ، (1391
نوآوری دانش، هسته اقتصاد دانشمدار جامعه است. کتابخانه ها برای مجموعهسازی، پردازش، ذخیره و توزیع دانش و اطلاعات، در زنجیره نظام علمی و ارتباطات اساسی در نوآوری دانش ارتباط مورد نیاز را برقرار میکنند. از طرف دیگر، کتابخانه ها به طور مستقیم در فرآیند تحقیقات علمی شرکت میکنند. در واقع فعالیتهای کتابخانه به عنوان بخشی از نوآوری دانش محسوب میشود. کتابخانه ها باید به توزیع و اشاعه دانش توجه کافی داشته و به عنوان ابزاری برای به گردش در آوردن نتایج نوآوری دانش عمل کنند. مدیریت دانش در کتابخانه ها برای توسعه روابط بین کتابخانه ای و بین کتابخانه ها و مراجعان و تقویت مهارتهای دانشافزا مانند کار با اینترنت و تسریع جریان اطلاعات بسیار کارساز است. در عصر اقتصاد دانشمدار، کتابخانه ها برای نوآوری دانش، در زمینههای توسعه و کاربرد منابع اطلاعاتی ، ایجاد کتابخانه های مجازی و حفاظت از مالکیت معنوی در عصر الکترونیک نقش مهمی ایفا میکنند. مدیریت دانش در کتابخانه ها شامل: مدیریت نوآوری دانش، مدیریت منابع انسانی، مدیریت کاربرد دانش و مدیریت اشاعه دانش است. (خوانساری و همکاران ، (1387
مدیریت نوآوری دانش شامل سه جنبه دانش مدیریت نوآوری نظری، مدیریت نوآوری فنی و مدیریت نوآوری سازمانی است. باید به نیازهای متنوع کارمندان کتابخانه توجه کافی شود. رویکردهای مدیریتی مناسب، تأثیر بسیاری در تقویت و پشتیبانی کارکنان کتابخانه دارد. لازم است در مهندسی مستمر آموزش کارکنان متخصص خوب عمل کنیم و تنها روی تئوریهای علوم کتابخانه و جنبههای مرتبط تمرکز نداشته باشیم؛ بلکه دانش های فنی نوین را نیز مورد توجه قرار دهیم. خدمات دانشی باید بر اساس سرعت بالای شبکه های اطلاعاتی انجام شود. ایجاد کتابخانه های مجازی یا مراکز اطلاعاتی برای سازمان های عمومی، دولتی، نهادها و مؤسسات تحقیقات علمی نیازمند فراهمآوری نیروی انسانی و منابع مالی کافی جهت گردآوری، سازماندهی و اشاعه اطلاعات است که بسیار مشکل به نظر می رسد. همچنین صرف بودجه زیاد برای تأمین منابع اطلاعاتی مورد نیاز در نهادهای اجتماعی غیر ضروری و تا حدودی غیر ممکن است. از این رو، کتابخانه ها میتوانند بر اساس نیازهای اطلاعاتی این مراکز با استفاده از منابع اطلاعاتی و زیرساختهای فراوانی که در شبکه های اطلاعاتی موجود است، به طور مجزا امکان دسترسی به کتابخانه های مورد نیاز این مراکز اطلاعاتی را فراهم کنند.اشاعه دانش در مقایسه با نوآوری دانش، از اهمیت یکسانی برخوردار است. تولید کنندگان دانش زمان و انرژی بسیاری برای جستجوی دانش مورد نیاز متقاضیان در اختیار ندارند. به هر حال، تعداد کاربران دانش بسیار زیادند و فراهمآوری دانش موجود در اذهان تولید کنندگان دانش بسیار مشکل است و به دلایل مختلف و شرایط فردی با محدودیتهایی مواجه است. (حسین زاده و همکاران ، (1391
2 هدف پژوهش :
هدف این پژوهش تحقق مدیریت دانش در کتابخانه های دانشگاههای دولتی و علوم پزشکی استان مازندران بر اساس مدل هیسیگ با چهار مولفه کسب و خلق دانش ، ثبت و ضبط دانش ، اشتراک وانتقال دانش و بکارگیری دانش به منظور شناسایی میزان قابلیت آنها برای کاربرد مدیریت دانش مورد بررسی قرار گرفته است و دو سؤال پژوهشی نیز برمبنای آنها مطرح گردیده-اند این نوشتار می کوشد، تا تحقق مدیریت دانش در کتابخانه های دانشگاهای دولتی و علوم پزشکی استان مازندران را با رویکرد مقایسه ای بر اساس مدل هیسیگ بررسی کند تا بر اساس اطلاعات بدست آمده به دو پرسش زیر باید پاسخ داده شود
-1 تحقق مدیریت دانش در دانشگاههای دولتی و دانشگاههای علوم پزشکی مازندران چگونه است ؟
-2 تحقق مدیریت دانش بر اساس هر یک از ابعاد مدیریت دانش در دانشگاههای دولتی و دانشگاههای علوم پزشکی مازندران چه میزان است ؟
- 3 روش پژوهش و جامعه آماری :
روش تحقیق توصیفی پیمایشی بر اساس مدل هیسیگ در چهار مولفه دارای 33 سوال بسته از نوع طیف لیکرت می باشد در پرسشنامه 11سوال مربوط به کسب و خلق دانش 9 سوال مربوط به ثبت وضبط دانش 8 سوال مربوط به اشتراک و انتقال دانش 5 سوال مربوط به بکارگیری دانش بوده است تحلیل داده ها با استفاده از نرم افزار spss انجام شده است روشهای آمار توصیفی مانند (دامنه .میانگین میانه مد و انحراف معیار ) آمار استنباطی از آزمون کالمو گراف اسمیرنوف و برای مقاسیه سنجی از آزمون t مستقل استفاده گردید
جامعه آماری شامل کلیه کتابداران شاغل کتابخانه های دانشگاهای دولتی و علوم پزشکی استان مازندران می باشد برای جمع-آوری دادههای پژوهش از پرسشنامه محقق ساخته استفاده شده است که بر اساس جدول مورگان از تعداد116 نفر کتابداران دانشگاههای دولتی و علوم پزشکی مازندران )105نمونه) نفر کتابدار جمعآوری گردید. روایی ابزار از طریق متخصصان بررسی شد و پایایی از طریق آلفای کرونباخ ./93 می باشد
- 4 مروری کوتاه بر پیشینه پژوهش :
جیران خوانساری و عباس حری در سال 1387 در مجله کتابداری دست به انتشار مقاله ای با عنوان بررسی وضعیت مدیریت دانش در کتابخانه های تخصصی امور برق و ارائه الگوی پیشنهادی زدند هدف این پژوهش بکارگیری مدیریت دانش در کتابخانه های تخصصی امور برق وزارت نیرو در ایران انجام گرفته و به دنبال یافتن الگویی پیشنهادی برای اجرای مدیریت دانش در کتابخانه های تخصصی وزارت نیروبوده اند وضعیت سازماندهی منابع دانش، اشاعه دانش، نیروی انسانی در حد ناچیز و پایین تر از متوسط ارزیابی شده است. نمونه مورد مطالعه وضع موجود را مناسب نمی بینند .از طرفی نمونه مورد مطالعه از کتابداران و مسئولین، اجرای مدیریت دانش در حوزه های امور برق را در حد ناچیز ارزیابی نموده و مسائل و مشکلات پیرامون آن را زیاد می دانند. فتحیان و همکاران در سال 1387 در مقاله ای تحت عنوان نقش مدیریت ضمنی در خلاقیت و نوآوری ،نقش مثبت دانش ضمنی بر خلاقیت و نوآوری سازمانی را تائید می نمایندآنها معتقدنددانش ضمنی به عنوان محرکی مهم در فرایند خلاقیت و نوآوری نقش مهمی را به عنوان یک منبع سازمانی و عامل موفقیت در سازمان ایفا میکند .در این تحقیق، این نقش درمدیریت نوآوری با توجه به نوع خلاقیت مورد نیاز، نوع منفعت و ساختار خاصی که آن سازمان دارامیباشد، از طریق ایجاد الگو روشن شده و در نتیجه موفقیت خلاقیت آنها بهینه خواهد شد. تحقیقی در سال 1389 توسط صمدیان و علوی تحت عنوان تأثیرمدیریت دانش بر میزان خلاقیت کارکنان سازمان صدا و سیمای استان تهران انجام شد .نتایج نشان میدهدکه مشارکت در دانش، سازمان دهی دانش،کاربرد دانش، ارزیابی دانش و کشف و خلق دانش بر خلاقیت کارکنان تأثیرگذاراست.حسین زاده و همکاران در سال 1391 میزان کاربست مدیریت دانش در بین کارکنان کتابخانه های دانشگاهی و بیمارستانی تحت پوشش دانشگاه علوم پزشکی تبریز را بر اساس مدل هیسیگ با چهار مولفه فرایند خلق، ذخیره، نشر و به کارگیری دانش بررسی نمودند. با توجه به یافتههای این مطالعه، میزان کاربست مدیریت دانش در بین کارکنان کتابخانه ی مرکزی، دانشگاهی و بیمارستانی تحت پوشش دانشگاه علوم پزشکی تبریز در حد بالاتر از متوسط میباشد، اما از بین مؤلفه های مورد بررسی مؤلفه ی ذخیرهی دانش در حد پایینتر از متوسط میباشد؛ بنابراین تبیین اهمیت ذخیرهی دانش در بین کارکنان کتابخانه ها و استفاده از سیستمهای ذخیرهی دانش ضروری میباشد.
نجمه نیر و عبدالرسول جوکار در سال 1391 در مقاله ای تحت عنوان رابطه بین مدیریت دانش و خلاقیت در میان کتابداران کتابخانه های دانشگاهی شیراز به این مهم دست یافتند که میزان تحصیلات بر مدیریت دانش کتابداران تأثیر معنی دار دارد .در حالی که جنسیت، سابقه ی خدمت و میزان تحصیلات تأثیرمعنی داری برخلاقیت کتابداران ندارد. هوگز و هالبروک در سال 1998در تحقیقی که به منظور اندازه گیری میزان همبستگی بین فعالیت های مدیریت دانش با نوآوری انجام دادند به این نتیجه رسیدند که بین فعالیت های مدیریت دانش و نوآوری در بخش صنعت، رابطه قطعی وجود دارد .آنها فعالیت های مدیریت دانش را در هفت دسته زیر تقسیم بندی کردند :تولید دانش، رهبری، اندازه گیری عملکرد، هوشمندی رقابت، همکاری راهبردی، پیش بینی راهبردی و توسعهمنابع انسانی.ادوارد( (2004در یک مطالعه توصیفی –کمَی به تعیین میزان و اثربخشی مدیریت دانش در
