بخشی از مقاله
چکیده
جهت بررسی مناسبترین روشهاي کنترل علفهرز و سطوح مختلف کود نیتروژن بر عملکرد و اجزاي عملکرد لوبیاچیتی
آزمایشی به صورت فاکتوریل در قالب بلوكهاي کامل تصادفی با سه تکرار در شهرستان خوي در سال 1394 اجرا شد.
تیمارهاي آزمایشی شامل سه سطح نیتروژن50، 75 و100 کیلوگرم در هکتار به صورت کود اوره و کنترل علفهايهرز در سه سطح وجین دستی، علفکش بنتازون و عدم کنترل علفهايهرز - شاهد - بود. نتایج نشان داد که مصرف کود نیتروژن و روشهاي کنترل علفهاي هرز اثر معنیداري بر صفات قطر ساقه، تعداد غلاف در بوته، عملکرد دانه و عملکرد پروتئین داشت. ارتفاع بوته تحت اثر متقابل دو فاکتور قرار گرفت.
بیشترین - 395 کیلوگرم در هکتار - و کمترین - 315 کیلوگرم در هکتار - عملکرد پروتئین در سطح کودي 100و50 به دست آمد و در بین روشهاي کنترل علفهاي هرز، تیمار وجیندستی - 459/5 کیلوگرم در هکتار - و عدم کنترل علفهرز - 183/8 کیلوگرم در هکتار - بیشترین و کمترین این میزان را به خود اختصاص دادند. نتایج نشان داد که سطوح کودي 75 و100 کیلوگرم نیتروژن در هکتار به ترتیب با افزایش 6/59 و 4/83 درصد و تیمارهاي وجیندستی و علفکش بنتازون با افزایش 43/19 و 42/15 درصد باعث افزایش عملکرد دانه لوبیا چیتی شد.
مقدمه
لوبیا چیتی - - Phaseolus vulgaris یکی از حبوبات دانهاي با ارزش غذایی بالا ، داراي فسفر، آهن، ویتامین ذB و پروتئین بالا میباشد و به منظور تثبیت نیتروژن و افزایش حاصلخیزي خاك در تناوب زراعی استفاده میگردد - . - 5 کمبود نیتروژن به وفور در گیاه لوبیا مشاهده شده است، از طرفی این گیاه پتانسیل پایینی از نظر تثبیت بیولوژیکی نیتروژن دارد ، بنابرین کاربرد کودهاي نیتروژندار جهت بهبود عملکرد و کیفیت آن ضروري است
نتایح مطالعات انجام شده حاکی از آن است که لوبیا از جمله گیاهان آسیب پذیر در مقابل علفهاي هرز بوده و کنترل علفهاي هرز به عنوان مهمترین مشکل تولید لوبیا در بسیاري از کشورها از جمله ایران میباشد
در آزمایشی که بر روي لوبیا انجام گرفت نشان داد که علفکش تریفلورالین نسبت به سایر علفکشها تاثیر بهتري در کنترل علفهاي هرز لوبیا دارد، البته بین این علفکش و انجام وجین دستی اختلاف معنیداري مشاهده نشد
این مطالعه با هدف بررسی تعیین مناسبترین سطح کود نیتروژن و کنترل علفهاي هرز لوبیا چیتی در شرایط آب و هوایی منطقه خوي اجرا شد
مواد و روشها
این تحقیق در سال1394 در 10 کیلومتري غرب شهرستان خوي با طول جغرافیایی 44 درجه و 52 دقیقه و 7/5 ثانیه شرقی و عرض جغرافیایی 38 درجه و 33 دقیقه و 9/49 ثانیه شمالی و در ارتفاع 1243 متر از سطح دریا به صورت فاکتوریل در قالب طرح بلوكهاي کامل تصادفی با سه تکرار و دو فاکتور اجرا گردید.
فاکتور اول شامل مقادیر مختلف کود نیتروژن - از منبع کود اوره - در سه سطح 50، 75 و 100 کیلوگرم در هکتار و کنترل علفهاي هرز به عنوان فاکتور دوم در سه سطح وجین دستی، علفکش بنتازون و عدم کنترل علفهاي هرز در نظر گرفته شد. عملیات اولیه شخم در پاییز انجام گرفت، سپس در بهار بعد از مساعد شدن شرایط آب و هوایی، عملیات ثانویه شامل دیسک، لولر و عملیات کوددهی انجام شد
با توجه به نتایج آزمون خاك مقدار 100 کیلوگرم فسفر از منبع کودي سوپر فسفات تریپل قبل از کاشت به زمین داده شد. مصرف کود نیتروژن در سه مرحله - قبل از کاشت، 6 برگی لوبیا و زمان گل دهی - اعمال گردید. همچنین براي کنترل علفهاي هرز، از علفکش بنتازون در دو مرحله 5 سانتیمتري علفهاي هرز - سه برگچهاي لوبیا - و قبل از گلدهی لوبیا به میزان 2/5 لیتر از مایع 48 درصد استفاده شد، همچنین سرکشی دایم به مزرعه جهت تعیین زمان وجین - طبق تیمارها - و کرتهایی که نیاز به وجین داشتند انجام گردید و کلیه عملیات وجین با دست انجام شد .
بعد از کاشت زمین نسبت به آبیاري مزرعه به روش نشتی اقدام شد و در نهایت کلیه دادههاي حاصل از آزمایش با استفاده از نرم افزار آماري مورد تجزیه واریانس قرار گرفته و مقایسه میانگین صفات با استفاده از آزمون دانکن انجام گرفت. براي رسم نمودارها نیز از نرم افزار ئکطxغ استفاده شد.
نتایج و بحث
تجزیه واریانس دادهها نشان داد که ارتفاع بوته تحت تاثیر هر دو عامل اصلی کود و روشهاي کنترل علف هرز و اثر متقابل آنها قرار گرفت و در سطح احتمال یک درصد معنیدار شد - جدول. - 1 مقایسه میانگین اثر متقابل دو فاکتور نشان داد که تیمارهاي وجیندستی و علفکش بنتازون در سطوح کودي 75 و 100 کیلوگرم نیتروژن در هکتار بیشترین ارتفاع بوته و تیمار عدم کنترل علفهرز در هر سه سطح کودي کمترین ارتفاع بوته را به خود اختصاص داد.
علت کاهش ارتفاع بوته را میتوان، رقابت ضعیف لوبیا و اثر غالب علفهاي هرز بر این گیاه حتی در شرایط عالی از نظر کود نیتروژن در تیمار عدم کنترل علفهاي هرز دانست. قطر ساقه، تحت تاثیر مقادیر کود نیتروژن و روشهاي مختلف کنترل علفهاي هرز قرار گرفت و در سطح احتمال یک درصد معنیدار شد
مقایسه میانگینهاي این صفت در سطوح مختلف نیتروژن نشان داد که تیمار کودي 50 و 75 به ترتیب داراي کمترین - 2/789 میلیمتر - و بیشترین - 3/828 میلیمتر - قطر ساقه بودند و بین تیمارهاي مختلف کنترل علفهاي هرز بیشترین - 3/956 میلیمتر - و کمترین 2/278 - میلیمتر - قطر ساقه مربوط به وجین دستی و عدم کنترل علفهاي هرز بود
افزایش قطر ساقه را میتوان چنین استنباط نمود که نیتروژن از یک سو باعث افزایش تعداد و اندازه سلولها شده و از سوي دیگر با کاربرد نیتروژن در سطوح بالا مدت زمان لازم براي عاري نگه داشتن مزرعه از علفهاي هرز کاهش مییابد چرا که در سطوح بالاي نیتروژن، گیاه به سرعت توسعه مییابد و کانوپی گیاه ، علفهاي هرز را تحت فشار قرار میدهد و متعاقبا رشد و رقابت آنها را کاهش میدهد. تعداد غلاف در بوته، تحت تاثیر هر دو عامل اصلی کود و روشهاي مختلف کنترل علفهاي هرز قرار گرفت و در سطح احتمال یک درصد معنیدار شد
با توجه به نتایج مقایسه میانگین جدول 2، تیمار کودي 75 کیلوگرم - - 33/22 بیشترین تعداد غلاف در بوته را به خود اختصاص داد و با رسیدن مقدار نیتروژن به 100 کیلوگرم ، شاهد بروز عدم اختلاف آماري بین دو تیمار 50 و 100 کیلوگرم نیتروژن میباشیم.
گیتا و واروگز - - 3 طی پژوهشی در گیاه لوبیا چشم بلبلی مشاهده نمودند، که در شرایط مصرف 20 کیلوگرم نیتروژن و پتاسیم در هکتار، تعداد غلاف در گیاه با 8 درصد افزایش نسبت به شرایط بدون کود ، بیشترین مقدار را تولید نمود. مقایسات میانگین جدول 2 در بین روشهاي کنترل علفهاي هرز نشان داد که تیمار وجیندستی و مصرف علفکش بنتازون بیشترین تعداد غلاف در بوته و عدم کنترل علفهاي هرز کمترین تعداد غلاف در بوته را به خود اختصاص داد.
نتایج تجزیه واریانس جدول1 نشان داد که دو فاکتور سطوح مختلف کود نیتروژن و روشهاي کنترل علفهايهرز تاثیر معنیداري در سطح احتمال یک درصد بر عملکرد دانه داشت. مقایسه میانگین عملکرد دانه در بین مقادیر مختلف کود نیتروژن نشان داد که با افزایش این میزان از 50 به 100 کیلوگرم در هکتار منجر به افزایش عملکرد لوبیاچیتی میگردد، به طوري که با افزایش کود نیتروژن تا 75 کیلوگرم در هکتار عملکرد دانه حالت افزایشی داشت، ولی با رسیدن به سطح 100 کیلوگرم در هکتار عملکرد دانه کاهش یافت
به نظر میرسد با افزایش مصرف نیتروژن، رشد بیش از حد شاخ و برگ ، تشعش دریافتی توسط بوته کاهش یافته، در نهایت میزان دسترسی بوتهها به مواد تولیدي حاصل از فتوسنتز کمتر شده و انتقال و اختصاص آن به دانهها کاهش یافته است.
نتایج جدول 2 نشان دهنده تاثیر مثبت کنترل علفهاي هرز بر عملکرد دانه لوبیا میباشد که باعث بروز اختلاف فاحش 1586 کیلوگرمی بین دو تیمار وجیندستی با تیمار عدم کنترل علفهايهرز شد. با این که بین دو تیمار وجین دستی و کنترل شیمیایی نیز اختلاف 50 کیلوگرمی مشاهده شد، ولی این اختلاف در حدي نبود که از لحاظ آماري معنیدار گردد. اثر سطوح مختلف نیتروژن و کنترل علفهاي در سطح احتمال یک درصد بر عملکرد پروتئین لوبیا معنیدار بود
با افزایش مصرف نیتروژن عملکرد پروتئین دانه نیز افزایش معنیداري داشت. به طوري که تیمارهاي 50 و 100 کیلوگرم در هکتار نیتروژن کمترین - 315 کیلوگرم در هکتار - و بیشترین - 395 کیلوگرم در هکتار - عملکرد پروتئین را داشتند و بین دو تیمار 75 و 100 کیلوگرم در هکتار اختلاف آماري معنیداري مشاهده شد، همچنین مقایسات میانگین کنترل علفهاي هرز نشان داد که تیمار وجین دستی بیشترین و تیمار عدم کنترل علفهاي هرز کمترین مقدار عملکرد را داشتند
با توجه به این که عملکرد پروتئین از حاصل ضرب عملکرد دانه با درصد پروتئین دانه بدست میآید، بنابرین بروز هرگونه شرایط نامساعد محیطی از جمله عدم دسترسی کافی به مواد غذایی و رقابت گیاهان هرز بر سر مواد غذایی و نور، با کاهش هر یک از اجزاي عملکرد پروتئین تاثیر سویی بر عملکرد نهایی پروتئین میگذارند، که در این تحقیق بهترین تیمارها از لحاظ حصول بالاترین عملکرد پروتئین در لوبیا چیتی تیمارهاي 100 کیلوگرم در هکتار و وجین دستی و استعمال علفکش بنتازون بودند.
جدول-1 نتایج تجزیه واریانس صفات مورد مطالعه در لوبیاچیتی
