بخشی از مقاله
چکیده
به منظور بررسی ساختار جوامع علفهاي هرز مزارع چغندرقند شهرستانهاي مختلف استانهاي خراسان رضوي و شمالی، تعداد 178 مزرعه از 12 شهرستان مورد بررسی قرار گرفت و شاخص فراوانی، تواتر، ضریب همسانی و میانگین تراکم مزارع در مزارع مختلف محاسبه گردید. نتایج نشان داد که جامعه علفهاي هرز موجود در شهرستانهاي مورد بررسی از 56 گونه مختلف متعلق به 16 خانواده گیاهی بود که در بین آنها تعداد گونههاي دولپه 44) گونه) بیشتر از تک لپهها 12) گونه) بود. همچنین در جامعه موجود، تعداد 47 گونه علفهرز سه کربنه و 9 گونه چهارکربنه و نیز 36 گونه یکساله و 18 گونه چندساله ملاحظه شد. خانواده گندمیان و کاسنی به ترتیب متنوع ترین خانواده علفهاي هرز تک لپه و دولپه بودند.
واژههاي کلیدي: چغندرقند، علفهاي هرز، تنوع کارکردي
مقدمه
تنوع زیستی بیانگر تنوع حیات در کره زمین بوده و معمولاً در اکوسیستمهاي طبیعی در سه سطح تنوع ژنتیکی، گونه و اکوسیستم مورد مطالعه قرارمی گیرد. هیلتون تایلور (1) توسعه کشاورزي صنعتی همگام با گسترش نظامهاي تک کشتی را به عنوان یکی از عوامل کاهش تنوع زیستی دانسته و این امر را تهدیدي جدي براي بقاء این اکوسیستمهامی داند. علفهاي هرز به عنوان یکی از اجزاي اکوسیستم هاي زراعی بر تنوع زیستی در سطح اکوسیستم تأثیرمی گذارند .(6) پویایی جمعیت علفهاي هرز نتیجه فشارهاي انتخابی زراعی و اکولوژیکی است کهمی تواند سبب غالبیت برخی گونهها در جوامع علفهاي هرز شود .(4) با توجه به اهمیت محصول چغندرقند و جایگاه آن در اقتصاد کشاورزي استان خراسان، تحقیقی به منظور ارزیابی تنوع گونه اي، کارکردي و ساختار جوامع علفهاي هرز مزارع چغندرقند در شهرستانهاي استانهاي خراسان رضوي و شمالی انجام گرفت.
441 بیولوژي علفهايهرز
مواد و روشها
به منظور شناسایی ساختار جامعه علفهاي هرز مزارع چغندرقند استان خراسان رضوي و شمالی، تعداد 178 مزرعه از 12 شهرستان عمده تولید کننده چغندرقند در سال زراعی 86-85 مورد بررسی قرار گرفتند. یکی از شاخصهاي ارزیابی ترکیب و تنوع گونه اي جامعه علفهاي هرز، شاخص فراوانی (AI) است. این شاخص با استفاده از سه معیار ارزیابی محاسبه شد که شامل تواتر (بسامد یا فرکانس)، ضریب همسانی (یکسانی) و میانگین تراکم مزارعمی باشد .(5) تواتر (بسامد یا فرکانس) (F) شامل درصدي از مزارع که گونه گیاهی مورد نظر (علفهرز) حضور دارد و در واقع تخمینی از وسعت و یا گستره جغرافیایی تزاحم علفهرز مورد نظر در منطقهمی باشد. پوگیو و همکاران .(6) این معیار را با عنوان »ضریب تثبیت« (ثبات یا استقرار)می شناسند. تواتر (فرکانس) گونههاي مختلف از معادله (1) محاسبهمی شود:
(معادله (1 Y
*100 i Fk
n
در این فرمول Fk تواتر (بسامد یا فرکانس) گونه k و Yi حضور (1) یا عدم حضور (0) گونه k در مزرعه i و n تعداد مزارع پایش شدهمی باشد.
ضریب همسانی (U) عبارت از درصد کوادرات هایی که گونه گیاهی مورد نظر (علفهرز) حضور دارد و تخمینی از سطح تزاحم گونه را بدستمی دهد (معادله .(2 تراکم (D) تعداد بوته هر گونه را در متر مربع در هر مزرعه نشانمی دهد (معادله .(3
(معادله (2 X ij m n
1 1 Uk
mi m
1
در این فرمول Uk ضریب همسانی گونه k وXij حضور (1) یا عدم حضور (0) گونه k در کوادرات j در مزرعه iمی باشد و m نیز تعداد کوادرات در مزرعهمی باشد.
m
(معادله (3 *4 zj 1 Dki
m
D ki تراکم (تعداد بر متر مربع) گونه k در مزرعه i و Z j تعداد گیاهان در کوادرات jمی باشد. (مساحت کوادرات 0/25 متر مربعمی باشد) میانگین تراکم مزارع (MFDki) که بر حسب تعداد در متر مربع مطرحمی شود و براي نشان دادن میزان بزرگی (بزرگنمایی) تزاحم در تمام مزارع پایش شده، بکارمی رود. میانگین تراکم مزارع با جمع زدن تراکم گونه مورد نظر در هر مزرعه (D) و تقسیم آن بر تعداد کل مزارع (n) بدستمی آید (معادله .(4 شاخص فراوانی (AI) هر گونه از معادله (5) محاسبهمی شود :(5)
