بخشی از مقاله
چکیده
زلزله یکی از مخاطرات طبیعی است که بسیاری از انسانهای کره زمین در معرض ریسک ناشی از آن قرار دارند. وقوع زلزلههای شدید، بشر را بر آن داشته است که در فکر تدوین یک برنامه مدون برای کاهش خطرات و آسیبهای ناشی از آن باشد. باتوجه به اینکه در زمان زلزله بیش از 60 درصد کسانی که در زیر آوار میمانند در ساعات اولیه نیاز به نجات دارند و اگر نجات پیدا نکنند جان خود را از دست میدهند، نیاز هست تا بر تک تک ثانیهها و دقایق بعد از وقوع زلزله برنامهریزی شود. در میان شهرهای ایران شهر تهران به عنوان پرجمعیتترین شهر بیشتر در معرض آسیب است و به دلیل وجود تعداد بسیار زیاد گسلها و سوابق تاریخی فعالیت این گسلها می توان گفت که روزی نه چندان دور، تهران با زلزله عظیم مواجه خواهد شد. در این مقاله مسئله مکانیابی مراکز اورژانس با رویکرد بهینهسازی استوار برای عدم قطعیت تقاضا در زمان زلزله مطرح شده است که هدف از این مسئله حداکثر کردن پوشش مناطقی است که با بحران زلزله مواجه شدهاند. مطالعه موردی بر روی شهر تهران انجام شده و در پایان نقاطی برای احداث مراکز اورژانس برای پاسخگویی به تقاضای مصدومان با توجه به افزایش این تقاضا در زمان بحران پیشنهاد شده است.
واژگان کلیدی: مکانیابی حداکثر پوشش، مدیریت بحران، تسهیلات اورژانسی، بهینهسازی استوار، پویا.
1
مقدمه
همه ساله در دنیا و خاصه کشور ایران که بر روی یکی از سه گسل بزرگ لرزهخیز جهان قرار دارد، نظارهگر زلزلههایی با قدرتهای متفاوت میباشد. بعد از زمینلرزه سال 1369 در استانهای گیلان و زنجان با قدرت 7,3 در مقیاس ریشتر با بیش از چهل هزار قربانی، زلزه بم در بامداد پنجم دی ماه 1382 باعث کشته و مجروح شدن بیش از پنجاه هزار نفر گردید . زلزله بخاطر تفاوتهایی چون قدرت تخریب بالا، زمان بسیار کوتاه (وقوع کمتر از یک دقیقهای حداکثر زلزلهها) حوزه تخریب وسیع دهها و صدها کیلومتر مربعی آن، خطر پس لرزهها و عدم پیشبینی با تقریب زمانی مطلوب، از سایر بلایا مهمتر میباشد(سوادکوهی فرد و همکاران، .(1389 شهر تهران و ری تاکنون هشت بار به وسیله زلزلههایی با بزرگی بیش از هفت ریشتر با خاک یکسان شده است. به طور متوسط هر 150 سال یک زلزله بزرگ در تهران اتفاق میافتد و اکنون 175 سال از آخرین زلزله گذشته است (افضلی و یاری شگفتی، .(1391 از اینرو مکانیابی بهینه تسهیلات خدماتی، نمونهای از سیاست دولتها با درک منافع ناشی از صرفهجویی در استفاده از منابع، افزایش کارآیی و هم افزایی خدمات، به ویژه در هنگام وقوع بحران بسیار حیاتی میباشد . در این میان آمادگی بخش بهداشت و درمان کشور به ویژه بیمارستانها، به عنوان نهاد ارائهدهنده خدمات بهداشتی و درمانی در کاهش قابل توجه مرگ و میر و آسیبهای جسمی از حوادث غیر مترقبه، یک امر حیاتی و ضروری است. مطالعات در مصر نشان میدهد که بین وجود یک برنامه استراتژیک بلند مدت و آمادگی در مقابل بحرانها ارتباط معنیداری وجود دارد و لزوم توجه به تجهیزات و مقاومسازی بیمارستانها در مقابل بحران، جزء ضرورتهای این برنامه میباشد(.( Mostafa et al, 2004
از طرفی پس از وقوع یک حادثه طبیعی، احتمال ایجاد شرایط اضطراری و بحـران قوت میگیرد. از مهمترین اقداماتی که دولتها باید در شرایط بحران انجام دهند، پوشش افـراد در معرض آسیب با مراکز اورژانس مناسب میباشد. ظهور تغییرات بسیار نامطلوب در وضعیت سلامت جامعه، بعد از وقـوع حادثـه، بـه نـوع بحران، زمان وقوع حادثه، وسعت حادثه و اقدامات پیشگیرانه مدیران جامعه بستگی دارد(.( Ingram, 1987
مسائل مکانیابی تسهیلات از دهه 1960 جایگاه مهمی در ادبیات تحقیق در عملیات پیدا کردهاند. تحلیل مسائل مکان یابی1 تصمیم گیری در خصوص مکان تسهیلات از مسائل بسیار مهم در تصمیم گیری دولت ها، سازمان ها و شرکت ها و سازمان ها محسوب می شود. بدون شک مکانیابی درست تسهیلات اثرات بسیار زیادی در منافع اقتصادی ارائه خدمات مناسب و رضایت مشتریان دارد و به همین دلیل تحلیل مسئله مکانیابی یکی از مسائل مورد علاقه دانشمندان تحقیق در عملیات و علوم مدیریت بوده و پیشرفت های قابل توجهی نیز در این زمینه حاصل شده است).)Avriel, 1980
مدلهای پوشش به مدلهایی اطلاق میشوند که قرار است P تسهیل به گونهای جایابی شوند که به مجموعهای از مشتریان خدمترسانی داشته باشند. مسئله مکانیابی پوشش 2(CLP) بعضی اوقات به عنوان مسئله مکانیابی پوشش مجموعه 3(LSCP) و مسئله مکانیابی حداکثر پوشش 4(MCLP) دستهبندی میشوند. هدف مسئله استاندارد مکانیابی حداکثر پوشش مکانیابی تعدادی از تسهیلات بر روی یک شبکه از طریق روشی است که جمعیت تحت پوشش حداکثر شوند
