بخشی از مقاله
چکیده
یکی از مراکز خدماتی که نقش عمده ای در شهر داشته ، ایمنی و آسایش را به هنگام وقوع حوادث مختلف برای زندگی شهروندان به ارمغان می آورد، مراکز آتش نشانی است. از میان کاربری ها و خدمات موجود در شهرها استقرار بهینه ی فضا-مکانی ایستگاههای آتش نشانی به دلیل اهمیت روز افزون و توجه روز افزون به ارائه ی خدمات ایمنی و تمهیدات و پیشگیری و مقابله با حوادث آتش سوزی و مدیریت بحران در شهرها از اهمیت قابل توجهی برخوردار است.
بی شک خدمات رسانی به موقع ایستگاه های آتش نشانی بیش از هر چیز مستلزم استقرار آنها در مکان های مناسب بوده تا بتوانند در اسرع وقت و بدون مواجهه با موانع و محدودیت های محیط شهری از یک سو و نیز با ایجاد کمترین آثار منفی بر زندگی ساکنان شهر از سوی دیگر، به محل حادثه برسند. این پژوهش با ارائهی الگوی مناسب به ارزیابی وضعیت موجود ایستگاه های آتش نشانی و مکانیابی این ایستگاهها در رابطه با سوانح آتش سوزی، در منطقه شش شهر تهران پرداخته و سپس با استفاده از تجزیه و تحلیل های GIS، وضعیت موجود منطقه مورد بررسی و پس از نتایج توزیع نامناسب فضایی-مکانی این ایستگاه-ها، مکان بهینه جهت احداث ایستگاه های آتش نشانی مشخص گردید.
مقدمه
شهر پایگاه اصلی تمدن انسانی و تبلور عینی تکامل ذهنی و تکنولوژیک بشر است. هر جا که تجمع انسانی بوده است مشکلاتی نیز ناشی از آن جمع پدید آمده است. از سوی دیگر دارایی ها و سرمایه های ملی بسیاری برای بهرهمندی تجمعات انسانی ازآنها در شهرها وجود دارند که حفظ و نگهداری آنها ضروری است. زندگی شهری در کنار آسایش و رفاهی که برای شهرنشینان فراهم آورده است، در درون خود خطرات و حوادث بسیاری دارد که جان و مال افراد را تهدید می کند. مقابله با این خطرات از دیرباز در اندیشه و عمل بشر بوده و او همیشه تلاش داشته تا در حد امکان این مسائل را از زندگی خویش دور سازد
از نظر استاندارد جهانی - استانداردهای شهرسازی، زیرساخت های شهری و رعایت حریم های آن، ضوابط و استانداردهای مصون شهرها و غیره - به علل مختلف شهرهای ایران در مقابل حوادث طبیعی و انسانساخت، شهرهای ناامن تلقی مسشوند. نبود ضابطه در طرحهای توسعه شهری، درهم تنیدگی بافت سنتی وجدید، نبود پیشبینیهای شهرسازی برای مواقع خطر، مشکلات معابر شهری، زیرساخت های نادرست در شهرها، توسعه بیرویه و بی رنامه حاشیه شهرها و تراکم در نواحی مرکزی، وجود عوامل خطرزا در محیطهای شهری باعث مشکلات ساختاری شدهاند که بحثها و برنامهریزیها در مورد حفظت شهرها در مقابل بلایا و حوادث مردد میسازند
بحران، رخدادی غیرمترقبه ای که به طور طبیعی یا توسط دست بشر، ترکیبات زندگی روزمره و عادی مردم را در ابعاد اقتصادی، اجتماعی و زیستمحیطی دستخوش تحول جدی مینماید. مدیریت بحران، یکسری فعالیتها و عملیات پیوسته در قالب برنامهریزی، سازماندهی تشکیلات، رهبری، کنترل و هماهنگی جهت پیشگیری از بحران و کاهش اثرات ناشی ازآن و بهبود امور و اوضاع بعد از بحران است
قابل ذکر است که مدیریت بحران را نباید فقط به عنوان واکنش تاکتیکی در هنگام رخداد یک بحران و اتاق در نظر گرفت، بلکه به عنوان فعالیتهای پیشگیرانه در درون فرآیندهای مرتبط با پیشگیری از بحران و آمادگی بحران از طریق پاسخ بحران و بهبود وضعیت بحران در نظر گرفته میشود
از اینرو مکانیابی تسهیلات عمومی نمونهای از سیاستهای دولتهای محلی با درک منافع ناشی از صرفهجویی در استفاده از منابع، افزایش کارایی و همافزایی خدمات بهویژه در هنگام وقوع بحران و افزایش حس جمعگرایی است که چنین منافعی به خصوص برای دولتهایی که رشد سریع جمعیت را تجربه می-کنند بسیار حیاتی است
جهت تخصیص درست امکانات شهری و استفادهی درست از آنها به خصوص در حین بحران، اولین نکتهی اساسی، انتخاب مکان بهینه با توجه به شرایظ متفاوت و گاه متضاد است. این مسئله زمانی اهمیت مییابد که فاکتورهای بسیار مهمی مانند نجات جان انسانها مدنظر قرار داده میشوند
این در حالی است که در اکثر شهرهای بزرگ، تلفات مستقیم ناشی از آتشسوزی نسبتاً پایین است در حالی که به دلیل ترافیک سنگین خیابانها و مشکلات ناشی دسترسی، زمان پاسخگویی فوری آتشنشانی طولانی شده و باعث افزایش تلفات میشود
ایستگاههای آتشنشانی از جمله عناصر و کاربریهای خدماتی، اورژانسی شهرها میباشند که نقش مهم و حیاتی در حفاظت از جان و مال مردم در برابر حوادث مختلف، بالاخص آتشسوزیها دارند. ایمنی در شهر در برابر خطرات آتشسوزی در کاربریهای مختلف و تضمین امنیت جانی و مالی شهروندان به عهده این عنصر مهم شهری میباشد. بنابراین تعداد مطلوب ایستگاههای آتشنشانی جهت پوشش مناسب شهر و شهروندان با توجه به ویژگیها و خصوصیات شهر، توان مالی و تدارکاتی موجود و پیشبینی توسعه امکانات آتی، از ملزومات حیاتی و لازم در این زمینه میباشد
محل استقرار ایستگاههای آتشنشانی یک عامل مهم در قابلیت و توانایی آن ایستگاهها در مقابله با آتشسوزی و مدیریت بحران در شهرها است. با توجه به تلفات جانی و مالی ناشی از سوانح آتشسوزی و هزینه ارائه خدمات، لذا تعیین مکان بهینه جهت استقرار ایستگاههای آتشنشانی، یکی از تصمیمگیریهای مهم ادارات آتشنشانی و ستادهای مدیریت بحران در شهرها میباشد. هدف اصلی از استقرار بهنیه ایستگاه-های آتشنشانی در مکانهای مناسب، جلوگیری ازهدر رفتن هزینهها از یک طرف و تضمین کارایی بهینه ایستگاهها در تقابل با سیستم شهری است.
مدیریت بحران عبارتست از مجموعه فعالیتهای اجرایی و تصمیمگیریهای مدیریت و سیاسی وابسته به مراحل مختلف و کلیه سطوح بحران، در جهت نجات، کاهش ضایعات، و خسارات، جلوگیری از وقفه زندگی، تولید خدمات، حفظ ارتباطات، حفظ محیط زیست، و بالاخره ترمیم و بازسازی خرابیها
در این پژوهش ایستگاههای آتشنشانی منطقه شش شهر تهران بر پایه مدیریت بحران و استفاده از تحلیل شبکه در نرمافزار GIS مورد بررسی قرار گرفته و اینکه آیا این ایستگاهها در سطح منطقه کارایی لازم را در هنگام رخداد بحران میتوانند داشته باشند، هدف اصلی این تحقیق است.
