بخشی از مقاله
چکيده
منطقه كمري- ده نو اسداله خان، در بخش شمال باختر پهنه سنندج - سيرجان و در25 كيلومتري جنوب خاوري شهرهمدان واقع شده است. در اين منطقه سنگ هاي دگرگوني ناحيه اي، مجاورتي و پگماتوئيد های دگرريخت شده رخنمون دارند. در اين تکتونيت ها, پورفيروبالست های متنوعی به صورت هم زمان با تكتونيك رشد كرده اند. در مجموعه سنگ های اين منطقه، چهار مرحله دگرريختي شكل پذير شناسايی گرديده که تمام مراحل آن با تشکيل چين و برگوارگي همراه بوده است. چين هاي نسل اول، دوم و سوم هم محور بوده و محور آن ها به هردو سمت شمال- شمال باختر و جنوب-جنوب خاور ميل دارد. محور ريزچين هاي نسل چهارم با كمي زاويه نسبت به چين هاي نسل قبل در راستاي شمال- شمال خاور و جنوب- جنوب باختر قرار گرفته است. رشد سيليمانيت تن ها در مرحله چهارم دگرريختي صورت گرفته و نشان مي دهدکه اين مرحله دمای بيشتري نسبت به مراحل قبلي داشته است. با توجه به دمای هر مرحله از دگرريختي ها پورفيروبالست های متفاوت به صورت های مختلف نسبت به فابريک های هر مرحله رشد کرده اند. تفسير فابريک اين روابط، شرايط دگرگونی را در طول دگرريختی های چهارگانه روشن می سازد.
واژه هاي کليدی: دگرريختي چند مرحله اي، پورفيروبالست، تکتوئيک، همدان
مقدمه
منطقه مورد مطالعه در بين دو روستاي كمري و ده نو اسداله خان در مسير فرعي جاده همدان - مالير و در جنوب خاور شهر همدان واقع شده است )شكل.)1 منطقه همدان به خاطر قرار گرفتن در دگرريخت ترين پهنه ساختاري ايران و داشتن تنوعی از سنگ هاي دگرگوني و توده های نفوذي مهمي همچون الوند، ازديرباز مورد توجه زمين شناسان و محققان داخلي و خارجي بوده است. مطالعات انجام شده در همدان اغلب شامل مطالعات سنگ شناسی میباشد که بر روی توده الوند وسنگ های دگرگونی مجاورتی
وپگماتيت های آن صورت گرفته است. تنها چند مورد مطالعه ساختاری از جمله بربريان و علوي تهراني )1977( ، فرهپور) )1376، نوزعيم )1382( و رباطي))1386 در همدان صورت گرفته است كه از اين ميان نوزعيم ) )1382 پنج مرحله دگرريختي براي منطقه چشمه پهن كه در جنوب منطقه مورد مطالعه قرار دارد معرفي نموده است. منطقه ده نو اسداله خان در زير پهنه با دگرريختي هاي پيچيده از پهنه سنندج- سيرجان قرار گرفته است .(Mohajjel et al., 2003) در اين منطقه سنگهاي دگرگوني ناحيه اي )انواع شيستها با پورفيروبالست هاي دگرگوني ناحيه اي, اعم از گارنت،
* نویسنده مرتبط
17
بررسي دگرریختی چند مرحله ای و رشد پورفیروبالست ها ...
آندالوزيت، سيليمانيت، استاروليت، كيانيت( و سنگ هاي دگرگوني مجاورتي )هورنفلسهاي سيليمانيت- كيانيت دار، هورنفلسهاي آندالوزيتدار( در كنار پگماتوئيدها قرار گرفته اند. پگماتوئيد هاي منطقه به پگماتوئيد منگاوي مشهورند و سن آن ها 100 ميليون سال )كرتاسه بااليي(
بر آورد شده است .(Valizadeh and Cantagrel, 1975) كاني
هاي آن عبارتند از آلبيت، آلكالي فلدسپار ، تورمالين، كوارتز و مسكويت. برخي از تورمالين ها در اين پگماتوئيد بودين شده اند و در بين شكستگي هاي آن ها كوارتز هاي درشت بلور و هم بعد رشد كرده است )شكل 2الف(. تورمالين هاي بودين شده تغييرات ميل زيادي دارند اما راستاي اصلي كشيدگي آنها به سمت جنوب خاور ميباشد )شكل2ب(.
اليه بندي اوليه در هورنفلس ها و شيست هاي سيليمانيت دار واقع در محدوده مطالعاتی به صورت تناوبی از اليه هاي غني و فقير از سيليكات آلومينيم )آندالوزيت، سيليمانيت( ديده مي شود )شكل.)3 در اكثر بخش ها اليه بندي اوليه در اثر پديده فراگذاري1 به صورت اليه بندي تركيبي2 و ثانويه
در آمده است .(Passchier and Trouw, 1996) هر سه پلي مورف
سيليكات آلومينيم )آندالوزيت، سيليمانيت و كيانيت( در اين منطقه ديده مي شوند. اكثر سيليمانيتها و حتي كيانيتها در قالب پورفيروبالست هاي آندالوزيت رشد كرده اند. برخي از پورفيروبالست هاي سيليمانيت، آندالوزيت و كيانيت بودين
شدگي نشان مي دهند كه در بخش بودين شده آن ها, كوارتز هم بعد و يا فيبر هاي سيليمانيت رشد كرده است. جهت يابي پورفيروبالستهاي بودين شده آندالوزيت در قسمت هاي مختلف منطقه كمي متفاوت است. اين پورفيروبالست ها در شمال باختر منطقه به سمت جنوب خاور ميل دارند )شكل4 الف( و در سمت جنوب و جنوب خاور منطقه جهت يابي آن ها به جنوب تا جنوب باختر تغيير ميكند )شكل4ب( و زاويه اي در حدود 20-30 درجه با هم ميسازند. جهت بودين شدگي بيشتر سيليمانيت ها به سمت جنوب خاور است. در اليه بندي اوليه پورفيروبالست هاي سالم سيليمانيت- كيانيت با پورفيروبالست هاي بودين شده زاويه كمي در حدود 15 تا 20 درجه ميسازند )شكل5الف و ب(. جهت سيليمانيتهاي بودين شده به جنوب نزديكتر است.
دگرريختي هاي شكل پذير
در منطقه شواهد فراواني از چند دگرريختي به صورت شكل
پذير ديده مي شود. همچنین چهار مرحله دگرريختي شكل پذير توسط چين ها و برگوارگي ها نیز شناسايي شده است كه با توجه به شرايط دما در هر مرحله پورفيروبالست هاي گوناگوني رشد كرده اند و بنابراین ابتدا دگرگونی ها به صورت اجمالی توصیف می شوند، سپس ارتباط رشد پورفیروبالست ها با هرکدام از مراحل دگرریختی بیان می گردد.
شكل -1 نقشه ساختاري منطقه مورد مطالعه
1- Transposition 2- Compositional layering
18
Huber, 1988)
لیلی ایزدی کیان و همکاران
الف
ب
شكل-2 الف( تورمالين هاي بودين شده و جهت يافته در پگماتيت هاي منگاوي، نگاه به شمال باختر.
ب( كنتور دياگرام تورمالينهاي بودين شده
دگرريختي مرحله اول
برگوارگي نسل اول محصول دگرريختي مرحله اول است كه از كاني هاي مسكويت و بيوتيت تشكيل شده است و پورفيروبالست هاي گارنت، آندالوزيت و استاروليت هم زمان با تشكيل اين برگوارگي رشد كرده اند )شكل6 الف
و ب(. در اثر پديده فراگذاري، اليه بندي اوليه و برگوارگي نسل اول به موازات هم ديده ميشوند. با پيش روي دگرريختي در منطقه، آثار اين برگوارگي بسيار كم شده و در اغلب موارد از بين رفته است. مشاهده چين هاي نسل اول فقط در طرحهاي تداخلي اين چينها با چين هاي مراحل بعدي دگرريختي امكان پذير است و به تنهايي نميتوان آن ها را شناسايي كرد. چين هاي نسل اول درمحدوده مطالعاتی مشاهده نگرديده است ولي در شيست هاي منطقه چشمه پهن واقع در جنوب خاور اين منطقه، چين هاي نسل اول
