بخشی از مقاله
چکیده:
دانش آموزان با عدم تعادل عضلانی، عدم انعطاف پذیری و با ستون فقرات با ساختار متفاوت، مستعد به ناهنجاری های ناحیه کمر از جمله لوردوزیس هستند. هدف از تحقیق حاضر تاثیر هشت هفته تمرین اصلاحی منتخب بر میزان عارضه ی لوردوز کمری دختران دانش آموز 13-15 سال بوده است. تعداد 30 دانش آموز دختر 13-15 سال شهر بروجن به طور تصادفی در دو گروه تمرین اصلاحی منتخب و شاهد قرار گرفتند.
گروه تجربی به مدت 8 هفته، هفته ای 3 جلسه و هر جلسه 60 دقیقه در تمرینات شرکت نمودند. میزان زاویه لوردوز قبل و بعد از مداخله تمرینی اندازه گیری شد. تحلیل داده ها با استفاده از آزمون تحلیل کوواریانس در سطح معنا داری 0/05 انجام گردید .
در پس آزمون بین میزان قوس کمری، قدرت و استقامت عضلات شکمی و انعطاف پشت گروه تجربی و کنترل تفاوت معنی داری مشاهده شد . - P<0/01 - به طور کلی، مشاهده شد که طراحی یک برنامه هشت هفته ای تمرین اصلاحی منتخب می تواند اثرات مثبتی در کاهش میزان زاویه لوردوز کمری، افزایش قدرت و استقامت عضلات شکم و انعطاف پشت آزمودنی ها داشته باشد.
مقدمه
وضعیت بدنی هر فرد نشانه ای از سلامت اوست، خوب راه رفتن، خوب نشستن، خوب ایستادن علاوه بر این که حرکات فرد را زیبا تر می سازد، با کارایی بیشتر و خستگی کمتر نیز همراه است، چرا که حداقل مصرف انرژی عضلانی همیشه در وضعیت ایده آل است
بشر امروزی و مدرن زمان بسیار زیادی را در وضعیت نشسته بدون انجام فعالیت های فیزیکی و در وضعیت های نادرست می گذراند و دلیل این امر، پیشرفت تکنولوژی، تسهیلات زندگی مدرن و رایانه است. با این گونه تغییرات در فرهنگ و عادات زندگی، آناتومی و بیومکانیک ستون مهره ها نیز دستخوش تغییرات می شود
ستون فقرات به عنوان رکن اصلی تنه، ساختار پیچیده ای متشکل از مهره ها، دیسک ها، عضلات و لیگامان های متعددی است که به دلیل مستعد بودن در برابر آسیب های مختلف، مورد توجه محققان زیادی قرار گرفته است - هیر و همکاران، . - 2007 برخی محققین نشان داده اند که ساختار ستون مهره ای و در کل پوسچر، شرایط لازم برای سلامت عملکرد نرمال بدن است
مطالعات قبلی ثابت کرده اند که تغییر در راستای ساژیتال ستون فقرات ممکن است بر بارگذاری و اعمال استرس های عمل کننده بر ستون فقرات اثرگذار باشد. تغییر در توزیع استرس نیز نهایتا ممکن است در وقوع پروسه تخریبی ستون فقرات اثر کند
انحناهای ستون فقرات بویژه قوس کمری، نقش مهمی در حفظ یک پوسچر ایستاده مناسب ایفا میکند و همچنین امکان جذب کارآمد بارهای اعمال شده بر ستون فقرات و افزایش کارایی عضلات ستون مهره ای را سبب می شود
در سالیان اخیر تحقیقات متعددی در مدارس و در زمینه ی وضعیت بدنی و ناهنجاری به اجرا در آمده که بسیاری از یافته ها حاکی از شیوع بالای ناهنجاری مختلف بدنی بین دانش آموزان می باشد. این ناهنجاری ها موجب خارج شدن بدن از وضعیت بیومکانیکی طبیعی و فشارهای غیر طبیعی و غیرمتعارفی روی مفاصل و عضلات وارد می کنند و در دراز مدت ناراحتی هایی را فراهم می آورد که در برخی از موارد حتی به معلولیت فرد می انجامد. بر اساس مستندات علمی موجود یکی از ناهنجاری های شایع در میان دانش آموزان دختر عارضه ی پشت گود می باشد
به منظور کاهش لوردوز کمری در افراد دارای زاویه ی زیاد لوردوز پروتکل های درمانی متفاوتی توصیه شده است و یکی از آنها، استفاده از تمرینات اصلاحی می باشد که برای اصلاح ناهنجاری های جسمانی خاص مانند لوردوز کمری و کایفوز پشتی و اسکولیوز به کار برده می شود
جهت برطرف شدن ناهنجاری های اکتسابی وضعیت بدنی غیر صحیح، باید به بررسی و شناسایی ارتباط بین وضعیت غیر صحیح و عادت های غلط با نوع درد و ناهنجاری پرداخت تا با اتکا به علم به اصلاح پذیری عوارض و انحرافات جسمانی در بین افراد از بروز عوارض ساختاری و غیر قابل درمان پیشگیری شود
تمرینات اصلاحی به عنوان یک »کوشش شناخته شده« معرفی می گردد که وضعیت های ناهنجار بدنی مثل کیفوز پشتی، اسکولیوز و لوردوز کمری را از طریق هماهنگ کردن گروه های عضلانی موافق، مخالف و به وسیله تمرینات قدرتی و کششی تا حدودی برطرف می سازد
رهنما و همکاران در تحقیقی تاثیر هشت هفته تمرینات اصلاحی را بر ناهنجاری ستون فقرات - کیفوز، اسکولیوز و لوردوز - دختران دانش آموز 12-14 ساله بررسی کردند و بیان نمودند که پس از انجام تمرینات، میزان ناهنجاری کیفوز، لوردوز واسکولیوز در نمونه های 14 ساله دارای کاهش معنا داری بود - رهنما و همکاران، . - 1388 عباس زاده و همکاران به بررسی هشت هفته حرکات اصلاحی بر میزان قوس کمری دانشجویان پرداختند و تاثیر تمرینات را بر کاهش زاویه ی لوردوز ثبت و ارزیابی کردند
قاسمی و همکاران به بررسی تاثیر 8 هفته حرکات اصلاحی بر لوردوز کمری دانش آموزان دختر پرداختند. نتایج تحقیق نشان می دهد که میزان قوس کمری در گروه تجربی به طور معنا داری کاهش یافت
تمرینات اصلاحی منتخب بیشتر از اصول اجرای حرکات به شکل عملیاتی و سیستماتیک صحبت به میان آورده و شامل تمرینات اصلاحی در ناهنجاری هایی که بیشتر شایع است می باشد این نوع تمرینات با توجه به این که از اصول سیستماتیک بهره برده لذا اجرای آن ها برای مربیان راحت تر و ایمن تر می باشد. اصول کلی اصلاح ناهنجاری های قامت در این روش عبارت است از: -1 شکل گیری انگیزه-2 مهارت های نگهداری صحیح قامت -3 شکل گیری صحیح - عضلات تنه و پایین تنه - -4 توسعه و بهتر نمودن هماهنگی حرکتی -5 کامل کردن خصوصیات فیزیکی-روانی و فعالیت های مهارتی با توجه به سن کودک -6 اصلاح ناهنجاری ها. که برای به نتیجه رسیدن تمام اهداف اصلاح ناهنجاری ها باید تمام عوامل و افراد - پزشکان - والدین - کودکان و. .. - با یکدیگر متحد شوند در غیر اینصورت هیچ یک از اهداف به نتیجه نمی رسد
جلسه تمرین منتخب از سه قسمت تشکیل می شود. مسئله اصلی در قسمت اول: سازماندهی کودک برای تمرینات بعدی است. از تمرینات برای ساخت و آماده کردن اراده که شامل بازی های کوتاه و تمرینات برای اصلاح و نگهداری قامت در وضعیت صحیح است استفاده می شود. در قسمت دوم: اساس تمرینات شامل تقویت عضلات تنه، اصلاح اختصاصی نوع ناهنجاری ستون فقرات می باشد.
قسمت سوم: شامل اصلاح و تکمیل خصوصیات فیزیکی -روانی فعالیتهای مهارتی و تکمیل اصلاح قامت در وضعیت صحیح در تمام موقعیت های استاتیک و دینامیک شامل خوابیدن، نشستن، ایستادن و راه رفتن است، که در تمام این موقعیت ها قامت کودک هم در طول تمرینات و هم در حالت عادی درست قرار بگیرد. یک برنامه کامل اصلاحی شامل سه دوره می باشد. دوره ی مقدماتی، اصلی و پایانی. هدف در دوره مقدماتی آموزش نحوه صحیح قرارگیری قامت، انجام دقیق و صحیح تمرینات اصلاحی با توجه به خصوصیات فردی هر کودک است، در دوره ی اصلی دوره تمرینات اصلاحی ممکن است با وسایل انجام شود، شامل تمرینات هماهنگی، تمرینات تعادلی، تمرینات برای جنبش پذیری ستون مهره ها و تمرینات کششی که برای هر شخص با توجه به نوع ناهنجاری متفاوت است و هدف در مرحله ی پایانی رسیدن به فهم و آگاهی است و بطور کلی شامل کنترل تمرینات اصلاحی کودک، تست قدرت و استقامت عضلات کمر و شکم، جنبش پذیری ستون مهره ها می شود. و آگاهی دادن به والدین به ضرورت ادامه این تمرینات در خانه است
اصلاح ناهنجاری های وضعیتی ستون فقرات و اندام های حرکتی مجموعه درمانی، اصلاحی پزشکی، تربیتی و روانشناسی است
از آنجایی که در بیشتر تحقیقات و روش های درمانی پیشین تنها به پروسه درمان با تکیه بر تمرینات قدرتی و کششی توجه شده است و بخش تربیتی، روانشناختی و انگیزشی آن و همچنین استفاده از شیوه های متنوع درمان که شامل: اصلاح قامت، بازی های اصلاحی و ماساژ که مربوط به مراحل قبل و بعد از درمان است نادیده گرفته شده است. لذا تحقیق حاضر با هدف تاثیر هشت هفته تمرین اصلاحی منتخب بر میزان عارضه ی لوردوز کمری دختران دانش آموز 13-15 سال بوده است.
روش شناسی
مطالعه حاضر نیمه تجربی، از نوع تحقیقات کاربردی و در قالب طرح یک گروه مداخله تمرینی و یک گروه کنترل بصورت پیش آزمون-پس آزمون اجرا شده است. جامعه آماری آن را دانش آموزان دختر مبتلا به لوردوز کمری مدارس متوسطه ی اول شهر بروجن تشکیل دادند که از بین 9 مدرسه در این مقطع 3 مدرسه از نقاط متفاوت این شهر به لحاظ جغرافیایی انتخاب شد. آزمودنی ها هیچ گونه سابقه شکستگی ستون فقرات، عمل جراحی ستون فقرات یا درد کمر نداشته، به ناهنجاری وضعیتی دیگری به غیر از لوردوز مبتلا نبودند و داروی خاصی نیز مصرف نمی کردند.
تمام دانش آموزان پیش از شرکت در مطالعه فرم رضایت نامه را تکمیل کردند. کلیه این افراد جهت شناسایی و تفکیک مبتلایان به قوس کمری افزایش یافته با استفاده از صفحه ی شطرنجی و آزمون نیویورک غربال اولیه شدند. به این صورت که آزمودنی از پهلو و بدون لباس مقابل صفحه شطرنجی در وضعیت ایستاده با پای برهنه قرار گرفتند. در این حالت خط عمودی وسط صفحه شطرنجی باید از کنار لاله گوش، وسط بازوها، وسط قفسه سینه و کمر، قسمت میانی کشکک زانو و قوزک خارجی که توسط ماژیک روی بدن آزمودنی نشانه گذاری شد، عبور کند
آزمودنی هایی که در ارزیابی اولیه آنها ناحیه کمری نسبت به خط وسط جلوتر واقع شود، دارای قوس کمری افزایش یافته و در غیر این صورت دارای قوس کمری طبیعی بودند
از بین دانش آموزان مورد بررسی، 120 نفر از دانش آموزانی که دارای قوس کمری بودند، به وسیله خط کش منعطف مجددا ارزیابی شدند. آزمودنی برای انجام آزمون انحنای کمری، در حالت ایستاده و راحت و طبیعی، با پاهای برهنه بر روی مقوایی که کاملا محل قرارگیری پا در آن مشخص شده، قرار گرفتند. از آزمودنی درخواست شد که پاها را به اندازه عرض شانه باز کند و نگاهشان رو به رو باشد و به صورت عادی وآرام قرار بگیرند. سپس محقق برای یافتن نقاط مرجع، در پشت سر آزمودنی قرار گرفت.
