بخشی از مقاله
چکیده
هدف از تحقیق حاضر، بررسی تاثیر روش خود رها سازی مایوفاشیا - SMR - با استفاده از فوم غلتان بر کاهش لوردوز کمری مردان سالمند بود. بدین منظور 20 نفر مرد سالمند فعال مبتلا به لوردوز کمری - با زاویه انحنای بیش از 30 درجه - ، با میانگین سن - ± 4/7 69/8 سال - ، میانگین قد - 174 ± 4/4 سانتی متر - و میانگین وزن - 76/8 ± 3/8 کیلوگرم - از بین شرکت کننده در برنامه های ورزش صبحگاهی انتخاب و بطور تصادفی به دو گروه همسان، تجربی و کنترل تقسیم شدند. اطلاعات مورد نیاز از طریق خط کش منعطف - سنجش قوس کمر - اندازه گیری شد. پروتکل تمرینی شامل هشت هفته تمرین با استفاده از فوم غلتان، سه جلسه در هفته - شامل سه تمرین یک دقیقه ای با یک دقیقه استراحت بین هر تمرین - بود. پس از اطمینان از طبیعی بودن توزیع داده ها با استفاده از آزمون کلموگرف-اسمیرنوف، از آزمون t همسته جهت بررسی میزان پیشرفت هریک از گروه¬ها از پیش آزمون به پس آزمون و t مستقل برای مقایسه میانگین های دو گروه تجربی و کنترل استفاده شد. نتایج تحقیق نشان داد که استفاده از روش خودرها سازی مایوفاشیال - - SMR با استفاده از فوم غلتان بر کاهش لوردوز کمری مردان سالمند تاثیر معنی داری دارد . - P=0/0001 -
کلید واژه: خودرهاسازی مایوفاشیال - - SMR، سالمندی، فوم غلتان - - FR، لوردوز.
.1 مقدمه
امروزه تاثیرات مثبت تمرین و حرکت درمانی در توانبخشی و اصلاح نا هنجاریهای بدن بر کسی پوشیده نیست. حرکت درمانی برای زن و مرد اگر به شکل صحیح و بر اساس اصول حرکت درمانی انجام گیرد، می تواند مفید باشد. اما مواردی خاص وجود دارد که از دیر باز مبهم و پیچیده به نظر میرسد از جمله این مسائل بارداری، زایمان و دوره پس از آن است. بارداری مسائل فیزیولوژی مختلفی را نسبت به دوران های دیگر برای زن باردار بوجود میآورد. در این بین بدن سازگاری های قابل ملاحظهای را در سیستم قلبی - عروقی، هورمونی، تنفسی، متابولیکی و سیستم عضلانی- اسکلتی بدست میآورد - رحمانی نیا و حجتی، . - 1387 انحراف از وضعیت مطلوب بدنی نه تنها از لحاظ ظاهری ناخوشایند می باشد بلکه بر کارآیی و عملکرد حرکتی نیز تاثیر منفی گذاشته و باعث مستعد شدن فرد در ابتلا به ناهنجاریهای اسکلتی-عضلانی و اختلالات عصبی میشود - نواک و همکاران، . - 1997
بیان شده است اگر بدن برای مدتی طولانی در وضعیت نامطلوب قامتی قرار گیرد بعضی عضلات دچار کشیدگی و بعضی دچار کوتاهی میشوند - بلوم فیلد ، . - 1994 و خود را با این وضعیت تطبیق میدهند که این تطبیق به شکلی است که در عضلات کوتاه شده جمع شدگی و سفتی عضله و در عضلات طرف مقابل ضعف و کشیدگی بروز میکند. بدیهی است که استفاده بیش از حد از گروه خاصی از عضلات در دامنه حرکتی محدود نیز منجر به عدم تعادل عضلانی و نهایتاً تغییرات نامطلوب قامتی میشود - کندال و همکاران، . - 2005 مطالعات نشان داده اند که لوردوز کمر، چرخش لگن و عملکرد عضلات شکم و باز کننده های ران تأثیر چشمگیری بر چرخش قدامی لگن و متعاقب آن افزایش قوس در ناحیه کمر دارد - وان زینا و همکاران، . - 2001 افزایش بیش از حد طبیعی تقعر مهره های کمری را تحت عنوان پشت گود یا لوردوز می گویند که یکی از علل شیوع بیماری کمردرد در بین افراد جامعه می باشد. مردم حداقل یک بار در طول زندگی خود به کمردرد مبتلا می شوند و 50 درصد از مردم در هر موقعیت زمانی مبتلا به کمر درد هستند. از هر 10 نفر بزرگسال 6 نفر به کمردرد مبتلا هستند. افرادی که به کمردرد مبتلا می شوند نسبت به سایر بیماران ممکن است روزهای بیشتری را از محیط کاری غیبت نمایند - کیتان، . - 2002
از آنجا که نواحی مختلف ستون فقرات از طریق سیستم مهرهای یا ورتبرال به هم متصل هستند، تغییرات در یک ناحیه ممکن است ناحیه دیگر را از طریق واکنش زنجیرهای تحت تاثیر قرار دهد؛ واکنشهای زنجیرهای بدن به سه نوع عضلانی، مفصلی و عصبی تقسیم میشوند، هیچکدام از این سیستمها به طور مستقل عمل نمیکنند، هر نوع از واکنشهای زنجیرهای به دنبال تعامل با دیگر سیستمها پیش میروند یک زنجیره اول ممکن است منجر به اختلال در زنجیره دوم یا بر عکس شود - مهدوی و همکاران، . - 1392 بنابراین، این دفورمیتی - لوردوز - شاید به ظاهر بی اهمیت خود عامل مستعد کننده بسیاری از مشکلات ستون فقرات کمری، پشتی و گردنی میباشد. با توجه به مشکلات ذکر شده درمان این عارضه از اهمیت ویژهای برخوردار است.
در ارتباط با تأثیر تمرینات مختلف بر کاهش لوردوز کمری تحقیقات زیادی صورت گرفته است. از جمله می توان به پژوهش شهرجردی - 1393 - ، اشاره کرد. وی در تحقیق خود نتیجه گرفت که تمرینات پیلاتس موجب کاهش کاهش درجهی لودروز بیماران مبتلا به کمر درد مزمن غیراختصاصی شد. شهبازی و همکاران - - 1392، تحقیقی با عنوان بررسی میزان تأثیر حرکات اصلاحی بر روی کمردرد دانشجویان دختر 22-19 ساله مبتلا به لوردوز کمری در دانشگاه اصفهان را بررسی کرده و به این نتیجه رسیدند که 8 هفته حرکات اصلاحی بر کاهش لوردوز کمری تاثیر دارد. رضوانخواه و همکاران - 1392 - ، هشت هفته تمرینات اصلاحی را بر کاهش لوردوز کمری دختران دانشآموز مؤثر دانستند. مهدی زاده - 1392 - ، تأثیر ثبات عضلات مرکزی را بر زاویه لوردوز کمری دختران سنین دانشگاهی مثبت ارزیابی کردند .
خود رها سازی مایوفاشیال یکی از شیوه از انواع ماساژ است که در آن شخص با استفاده از وزن بدن و بوسیله مانند فوم غلتان برای اعمال فشار و کشش مناسب به عضلات جهت تلاش برای افزایش کیفیت بکار میبرد - ایوانس، . - 2004 این ادعا وجود دارد که فوم غلتان عدم تعادل عضلانی را تصحیح میکند، فوم غلتان در چندین برنامه تمرین توانبخشی برای کمک به انعطاف پذیری بافت نرم، افزایش دامنه حرکتی و افزایش مطلوب عملکرد عضلانی - اسکلتی اجرا شده است. اگر چه فوم غلتان به شدت حمایت شده است و در حال استفاده میباشد اما تحقیقات اندکی تا به امروز در این زمینه وجود دارد - مک دونالد و همکاران، . - 2004کاهش دامنه حرکتی مفصل موجب ایجاد الگوهای حرکتی نامناسب و کاهش قدرت عضله می شود - نعیمی و همکاران. - 1384 خود رها سازی مایوفاشیال یکی از انواع ماساژ است که در آن شخص با استفاده از وزن بدن و وسیله ای مانند فوم غلتان برای اعمال فشار و کشش مناسب به عضلات جهت تلاش برای افزایش کیفیت بکار می برد - ایوانس . - 2004 تمرینات فوم غلتان برای انعطاف پذیری عضلات همسترینگ و افزایش دامنه حرکتی این عضله بمنظور پی بردن به تاثیرات این تمرینات میباشد. عضلات همسترینگ نمونه ای از گروه عضلانی هستند که گرایش به کوتاه شدن دارند - استارلینگ و همکاران . - 1988 استراحت طولانی مدت بعلت تطابق عضلانی ماهیت فلکسوری عضله نیز تمایل به کوتاه شدن را افزایش میدهد - مودی و همکاران . - 2007
با توجه به محدودیت سایر روش ها و با توجه باینکه با بررسی انجام شده تحقیقات نسبتاً محدودی در زمینه تاثیر تمرینات اصلاحی با استفاده از فوم غلتان بر اصلاح ناهنجاری های وضعیتی همچون لوردوز، در داخل و خارج کشور انجام شده است و عدم یافتن تحقیق در زمینه استفاده از این تکنیک در ایران، لذا هدف از این مطالعه، شناسایی تأثیر 8 هفته تمرینات خود رها سازی مایوفاشیال با استفاده از فوم غلتان بر کاهش لوردوز کمری مردان سالمند بود.
.2 روش تحقیق
با توجه به اعمال متغیر مداخله ای و انتخاب هدفمند آزمودنی ها بر اساس معیارهای ورود و خروج، تحقیق حاضر از نوع نیمه تجربی است. غربالگری اولیه نمونه ها از طریق صفحه شطرنجی - r= 0/89 - توسط محقق صورت گرفت. آزمودنی های این پژوهش شامل 20 نفر از مردان سالمند شرکت کننده در برنامه های ورزش صبحگاهی شهرستان خرم آباد بوده که به طور هدفمند انتخاب شده و به صورت تصادفی به دو گروه همسان تجربی و کنترل - N=10 - تقسیم شدند . معیار ورود به تحقیق شامل داشتن ناهنجاری لوردوز بزرگتر از 30 درجه، نداشتن کمر درد مزمن، پشت، گردن یا اندام فوقانی، سابقه هرگونه آسیب قبلی بالاخص در قسمت کمر و پشت، محدوده سنی 60 الی 75 سال و همچنین رضایت نامه کتبی آزمودنی ها برای شرکت داوطلبانه، از شرایط ورود به تحقیق بود. معیار های خروج از مطالعه عبارت بودند از داشتن فعالیت ورزش مستمر و منظم، وجود سابقه مشکلات عضلانی، اسکلتی مانند شکستگی، کمر درد، جراحی در اندام تحتانی، داشتن سابقه بیماری خونی، پوکی استخوان، سرطان و دیابت پیشرفته، وقوع حوادث ارتوپدیک در طول زمان مداخله، غیبت بیش از سه جلسه متوالی در جریان تمرینات. در پژوهش حاضر میزان سر به جلو با استفاده از خط کش منعطف اندازه گیری شد.
خط کش منعطف وسیله ای است سربی با روکش پلاستیکی که فقط می تواند در یک سطح خم شود و بعد از خم شدن شکل خود را حفظ میکند و از آن برای اندازه گیری قوس های ستون فقرات از جمله لوردوز و کایفوز استفاده می شود پایائی و روائی این وسیله توسط هارت و رز به ترتیب % 97 و % 87 گزارش شده است در تحقیق حاضر از خط کش منعطف ساخت ایران استفاده شده - شکل . - 1 شکل : -1-2 خط کش منعطف پس از غربالگری از طریق صفحه شطرنجی، برای اندازه گیری دقیق انحنای قوس مهره های پشتی به منظور تعیین درجه لوردوز آزمودنی ها از خط کش منعطف استفاده شد. برای اندازه گیری به دو نشانه استخوانی نیاز بود که در این تحقیق، از زائده خاری مهره دوازدهم پشتی T12 به عنوان نقطه شروع قوس و مانند دیگر تحقیقات این حوز ه، از زائده خاری مهره دوم خاجی S2 به عنوان نقطه انتهای قوس استفاده شد. برای اندازه گیری لوردوز کمری، خط کش منعطف در نواحی تعیین شده بین مهره های مورد نظر در ناحیه کمری فرد قرار داده شد تا شکل قوس کمری را به خود گرفت.
برای محاسبه زاویه قوس کمری از روی شکل بهدست آمده از خط کش منعطف، نقاطT12 و S2 با خطی مستقیم به یکدیگر وصل شدند. سپس، با حرکت دادن خط کش فلزی عمیق ترین نقطه قوس نسبت به خط l پیدا شد و از آن نقطه، خط عمودی به انحنا رسم شد. این دو خط، به ترتیبl و h نامیده شدند. سپس، مقادیر آنها در فرمول =4Arc tan 2h/lکه در نرم افزار اکسل برنامه ریزی شده بود، جای گذاری و میزان زاویه قوس کمری محاسبه شد . مراحل مختلف اندازه گیری برای هر آزمودنی سه مرتبه تکرار - با یک دقیقه استراحت بین تکرارها - و میانگین زوایای به دست آمده به عنوان شاخص اندازه گیری محسوب شد - دانشمندی، . - 1383
شکل : 2 نحوه استفاده از خط کش منعطف جهت اندازه گیری لوردوز پروتکل تمرینی و روش اجرایSMR با استفاده از فوم غلتان:
در این تحقیق از فوم غلتان با مشخصات Full round 90Cm × 15-Mmbo max Foam roller- Taiwan استفاده شد. آزمودنی کار خود را با نشستن روی فوم غلتان شروع کردند. بطوری که پاهایشان در حالت اکستنشن و مچ پا در حالت طبیعی و با جهت گیری به سمت سقف همراه بود. افراد حرکت فوم را از محل برجستگی ورکی شروع کرده و آنرا با حرکت به سمت حفره رکبی کامل می کردند. آزمودنی ها وزن بدن خود را توسط بازوهای باز شده خود حمایت کرده و به آنها آموزش داده شده بود که فشار وارد شده بر فوم غلتان را دستکاری کنند و تا حد ممکن اجازه دهند فشار زیادی بین عضلات همسترینگ و فوم غلتان اعمال شود. فوم غلتان با آهنگ تقریبی 1 ثانیه به عقب - از برجستگی ورکی به حفره رکبی - و 1 ثانیه به جلو - از حفره رکبی به برجستگی ورکی - حرکت می کرد .
زمان پروتکل توسط محقق کنترل میشد. و در صورت نیاز باز خورد کلامی نیز داده می شد.
افراد نگه داشتن و جهت گیری مناسب مچ پا را در طول حرکت فوم غلتان حفظ می کردند - موهر - 2011 برای افزایش فشار بر بافت نرم از آزمودنی ها خواسته شد تا ابتدا پای راست را روی فوم بغلتانند و پای دیگر را به منظور افزایش فشار روی پای دیگر عبور دهند سپس همین کار را با پای چپ تکرار می کردند. با عبور دادن پاها بر یکدیگر فشار بیشتری بر عضلات همسترینگ وارد می شود. - شرر . - 2013 به آزمودنی ها آموزش داده شده بود که در طول اجرای SMR فشار اعمال شده بر فوم غلتان را دستکاری نمایند و با اعمال نیروی بیشتر، فشار بیشتری بر بافت وارد آورند - شکل شماره . - 3 پروتکل SMR سه تکرار یک دقیقه ای با یک دقیقه استراحت بین تکرارها - جهت ریکاوری بازوها در حمایت وزن - را شامل می شد - موهر، . - 2011 بعد از اتمام برنامه تمرینی به مدت 8 هفته میزان لوردوز کمری آزمودنی ها به همان شیوه توضیح داده شده اندازه گیری شد. محل اجرای تمرینات، سالن بدن سازی محل سکونت نمونه ها بود. در نهایت پس از جمع آوری اطلاعات تحقیق، داده های مربوط به ویژگی های آزمودنی ها از قبیل سن، قد و وزن به همراه متغیرهای تحقیق در دو بخش آمار توصیفی و استنباطی در نرم افزار spss نسخه
