بخشی از مقاله
چکیده
آلودگی صوتی یکی از مهمترین آلاینده هاي زیست محیطی است که در ابعاد مختلف سلامتی انسانرا به مخاطره میاندازد.بدین منظور این تحقیق به ارتباط بین این آلودگی و عوارض ناشی از آن در ابعاد جسمانی و روانی پرداخته است.ابتدا میزان آلودگی صوتی وسایل نقلیه در خیابانهاي اصلی شهر یزد با استاندارد ایران در سال 1382-1381 مقایسه شد. نتایج مبین این مطلب است که کلیه مناطق اندازهگیري از لحاظ استاندارد ایران جزء مناطق مسکونی–تجاري بوده و از نظر میزان آلودگی صوتی از حد استاندارد بالاتر(60 دسی بل) هستند. سپس با روش بررسی پرسشنامهايمیزان و نوع عوارض آلودگی صوتی ناشی از وسایل نقلیه و وضعیت سلامت عمومی شهروندان بررسی شد. گروههاي مختلف از نظر میزان شدت صداي محیط و عوارض عمدة آلودگی صوتی از جمله اختلال در تمرکز حواس ، اختلال در گفتوگو، اختلال در خواب، هیجان و اضطراب، سردرد و سرگیجه، خستگی زودرس و ضعف عضلانی موردبررسیقرارگرفتند.همچنین در پرسشنامهGHQ، ابعاد مختلف سلامت عمومیدربین4گروه مختلف شامل،کارکنان دانشگاه یزد، مغازه داران درخیابانهاي شلوغ، مغازه داران در خیابانهاي خلوت و مأموران راهنمایی و رانندگی مورد پرسش قرار گرفت. در این بررسی از 254 فرد پرسش شونده، 200 پرسشنامه قابل استناد بود. تحلیل نتایج نشان داد که از لحاظ میزان شدت صداي ترافیک و عوارض آلودگی صوتی در کلیه گروههاي پرسش شونده ماموران راهنمایی و رانندگی بیشترین گروه متأثر از صداي ترافیک و دانشگاهیان کمترین افراد از لحاظ تأثیر صداي ترافیک بودند و همچنین از لحاظ وضعیت سلامت عمومی در مورد افسردگی و نمرة کلیبین گروههاي مختلف تفاوت معنیدار در سطح احتمال0/05 مشاهده شد، ولی در سایر زیر مقیاسها(نشانههاي بدنی، اضطراب و بیخوابی، نارساکنشورياجتماعی) بین گروههاي مختلف تفاوت معنیداري در سطح احتمال 0/05 وجود نداشت. در نظر سنجی کلیه گروهها، صدايموتور سیکلت، به عنوان آزار دهنده ترین صداي ترافیک در این شهرمعرفی شد.
واژههاي کلیدي
صوت،سروصدا- آلودگی صوتی- سلامت عمومی- نارساکنش وري اجتماعی- ترافیک- یزد-پرسشنامهGHQ
سرآغاز
آلودگی صـدا1 از نظـر روانشناسـی 2 عبـارت اسـت ازصـوتی3 ناخواستهاي که در اثر تغییرات متناوب در فشار هواي محیط ایجاد می-
نامطلوب، ناخوشایند ویا ناخواسته و ازنظرکمی، سروصدا4 مخلوطی از شود. از آنجائیکه مواجهه با صداي بیش از حد مجاز، از تندرسـتی مـی
صوتهاي مختلف با طول موجها و شـدتهـاي متفـاوت اسـت کـه کاهد و به طور کلی بر کلیه موجودات زنده اثر منفـی دارد، بنـابراین بـه
ترکیب مشخصو معینی نداشته و برایگوش ناخوشـایندند(احمـد زاده عنــوان یکــی از آلــودگی هــاي زیــست محیطــی بــه شــمار مــی رود
.(1375. صداي ناهنجار عبارت اسـت از امـواج صـوتی آزاردهنـده و (مخدوم،.(1368 پیامدهاي زیانبار آلودگی صـوتی بیـشتر بـر انـسان بـه
ِنویسنده مسئول:تلفن:09131540052 E-mail:elhamoveissi@yahoo.com.
42
صورت مستقیم و در کوتاه مدت پدیدار نمی شود، بلکه صوت زوالـی کوتاه مدت دارد و بدین ترتیب نمیتواند در محیط به مدت طـولانی باقی بماند ولی همـین دوام کوتـاه مـدت، تـأثیر چـشمگیري در دراز مدت بر انسان و محیط پیرامون خود میگذارد. آثـار فیزیولـوژیکی و روانی صدا بر روي انسان غالباً به صورت تدریجی ظاهر میشود و در دراز مدت، مستقیماً بر دستگاه عصبی انسان اثر گذاشته و پیامـدهاي منفی آن بروز میکند (کرمخانی،.(1375آثار روانی سـر وصـدا رابطـه مستقیمی با شدت صوت ندارد، زیرا ممکن است گاه کوچکترین صدا موجب شدیدترین عکس العمل شده، یا بلند ترین صدا بر ذهن آدمی اثر نداشته باشد. آثار روانی سر وصـدا برحـسب شـخص، موقعیـت و زمان متفاوت است. ولی به طور کلی میتوان گفت محیط پـر سـر و صدا باعث اختلال در مکالمه و تفهیم مطالب، کم شدن فعالیت مغزي و ناهماهنگی کارهاي فیزیکی میشود، از قدرت فراگیري نیـز کاسـته شده و بر تعداد اشتباهات افزوده می شود (قوام،.(1375
عوارض صداهاي ناخواسته 5 بر روي انسان عبارتند از: حساسیت عصبی، تحریک پذیري شدید، گرفتگی عضلانی،خـستگی روحـی و جسمی، استرس و اضطراب، سر گیجه، سر درد و میگرن، عصبا نیت، از دست دادن تعادل بـدن،تمایل بـه خودکـشی وقتـل، بـد اخلاقـی، خشونت و عدم تمرکز حواس، ترشح هورمون آدرنـالین، ضـعف قـوه بینایی، بازتر شدن چشمها، ضعف قوة جنسی، اختلال در نظم سوخت وساز بدن و سیستم گوارش،تورم و زخم معده، یبوست، سوء هاضمه، ورم روده،از خواب پریدن، کاهش واکنش مقاومت پوست، تنگی نفس به علت پـاره شـدن و کـاهش رگهـاي خـونی، تغییـرات در فعالیـت الکتروآنسفالوگرافی و انقباض رگهاي خونی، افـزایش فـشار خـون و افزایش فشار داخلی عروق،تولد نارس نوزادان، افت تحصیلی، کاهش بازده کار،کري موقتی وحتی دائمی است .(Korte,et.al., 2001)
بسیاري از شهروندان معتقدند،که عمدة آلودگی صوتی ترافیـک مختص شهرهاي بزرگ اسـت، امـا شهرسـتان یـزد از لحـاظ تعـداد موتورسیکلت با توجه به جمعیت خود در کشور مقـام اول را بـه خـود اختـصاص داده اسـت و بـیش از 150000 موتورسـیکلت در منـاطق مختلف اینشهر در حال تردد هستند که به ازاي هـر خـانوار در ایـن شهر یک موتورسیکلت وجود دارد و میتواند جزء شهرهاي پر سـر و صدا از نظر ترافیک قلمداد شود (میر حسینی،.(1381
با توجه به کم بودن تحقیق در زمینه آلودگی صوتی نـسبت بـه گستردگی موضوع وعواقب دراز مدت آن به ویژه در شهرستانهـایی نظیر یزد و از طرفی بـالا بـودن تعـداد موتورسـیکلت در ایـن شـهر
مجله محیط شناسی شمارة43
اهمیت موضوع دو چندان میشود . این پـژوهش بـه بررسـی عـوارض احتمالی آلودگی صوتی، درصد و میزان عـوارض ایـن آلـودگی بـر روي افراد در معرض صداي ترافیـک در شـهر یـزد مـیپـردازد و در ضـمن وضعیت سلامت عمومی افراد را در گروههاي مختلف مورد بررسی قـرار می دهد.
مواد و روشها(گروه نمونه )
جامعه آماري این تحقیق، شهروندان یزدياند که در حرف مختلف مشغول میباشند وگروه نمونهگیري بر اساس محل کار و میزان تمـاس با صداي ترافیک و اثر احتمالی صداي ترافیک در محل کارشان انتخاب شده و به گروههاي خفیف، متوسط، شدید و خیلـی شـدید طبقـه بنـدي شدند. پرسشنامه در بین این افراد توزیع شد. شـیوة نمونـه بـرداري بـه روش نمونه برداري تصادفی ساده انجام شـد.تعـداد نمونـه هـاي قابـل استناد از هر گروه 50 نفر بودند. پرسشنامه به صورت حضوري به تعـداد
254 عدد در بین گروهها توزیع شد که در این میان 200پرسـشنامه از 4
گروه مختلف قابل استناد بودند. طبقه بندي گروهها به شرح زیر است:
گروه :1 دانشگاهیان یزد که عمـده پاسـخ دهنـدگان را کارکنـان دانشگاه تشکیل میدادند. این گروه به عنـوان گروهـی کـه بـه میـزان خفیف در معرض صداي ترافیک قرار داشتند، انتخاب شدند.
گروه :2 مغازه دارانی که در معرض صـداي شـدید ترافیـک قـرار داشتند، تمام این افراد از میان مغازه داران خیابانهایی که میزان آلودگی صوتی در آنها اندازهگیري شد، انتخاب شدند .
گروه :3 مـأموران راهنمـایی و راننـدگی کـه در معـرض صـداي ترافیک خیلی شدید می باشند.
گروه:4 مغازه دارانی که در مکانهاي خلوت تر کـار مـیکننـد و صداي ترافیک محل کارشان متوسط بود .
شـایان ذکـر اسـت بـه دلایـل محـدودیتهـاي موجـود، بررسـی پرسشنامه اي فقط در 4 گروه متفاوت انجام شد که عامل صداي محـل کار آنها وجه متمایز کنندة گروهها بود.
ابزار مورد سنجش
ابـزار سـنجش در ایـن پـژوهش عبارتنـد از: تـراز سـنج صـوتی6 B&K2237 و پرسشنامه که شامل بخشهاي مشخصههاي فـردي، میزان وتأثیر صداي محیط بر پرسش شوندگان، بررسی عـوارض عمـده صوتی و وضعیت سلامت عمومی7بود. از آنجاییکـه یکـی از مهمتـرین منابع آلوده ساز صوتی در محیط زیست و جامعـه، انـواع وسـایل حمـل ونقل است که مناطق اطراف خود را تحت تأثیر قرار می دهند، بنابراین توجه به این معضل اجتماعی در شهرها از اهمیت خاصی برخوردار است.
بررسی تأثیر آلودگی صوتی ناشی از ترافیک بر سلامت عمومی و روانی شهروندان یزد 43
یکی از منابع تولید کننده صدا وسایل نقلیه موتورياند باشـند کـه از منابع مهم آلودگی صدا در محیط زیست محسوب میشوند و به علت متحرك بودن، آلودگی صدا را به همه جا منتقل می کنند (نـصیريو عباسپور،.(1377 براي تعیین تراز سر وصدا در منـابع صـوتی متغیـر، نظیر سر و صداي ناشی از ترافیک که با زمان تغییر می کند، میـزان تراز صوتی معادل8بر حسب دسی بـل9مناسـبتـرین مقیـاس بـراي بهدست آوردن متوسط تراز فشار صوت است (عباسـپور،.(1371طبـق استاندارد سازمان بهداشت جهانی10براي مکانهاي صنعتی، تجـاري، مراکز خرید و ترافیک شهري صداي معادل طی 24 ساعت 70 دسی بــــل اســــت( (Lindvall and Berglang,et al; .Schwela,1999 اسـتاندارد صـدا در هـواي آزاد بــراي ایــران در مناطق مسکونی در روز 55 دسـی بـل و در شـب 45 دسـی بـل، در مناطق مسکونی- تجاري در روز 60 دسی بل و در شب 50 دسی بل ،در منــاطق تجــاري در روز 65 و در شــب 55 دســی بــل مــی باشد(منوري،.(1380 حد مجاز انتشار آلودگی صوتی در آسایشگاهها و بیمارسـتانهـا روزهـا 45 دسـی بـل و شـبهـا 30 دسـی بـل مـی باشد(زبیري،.(1375
در این تحقیق ابتدا با دستگاه تراز سنج صوتی به انـدازه گیـري میزان آلودگی صـوتی در مکـانهـاي مختلـف پرداختـهشـده، طبـق استاندارد WHO براي اندازهگیري در خیابان بهترین منطقه بـراي قرار گیري دستگاه، پیاده رویی است که 3/5 متر از دیوار و 0 /5 متر از جدول خیابان فاصله داشته باشد، از آنجاییکه پیاده روهاي خیابان از نظم خاصی تبعیت نمی کند، سعی شد انتخاب ایستگاه ها به ایـن شرایط استاندارد نزدیک باشد.
فاصـله بـین گیرنـده (محـل قـرارگیـري دسـتگاه در پیـاده رو طبق (WHO و فرسـتنده (محـدودة عـرض خیابـان) بـستگی بـه پهنـاي خیابـان دارد کـه در خیابـانهـاي مختلـف، متفـاوت بـوده و یکــی از عوامــل تــأثیرگــذار در میــزان تفــاوت صــداي دریــافتی توســط دســتگاه اســت.همچنــین تمــامی منــاطق 10گانــه در محـدوده هـاي میـانی خیابـان انتخـاب شـد تـا تـأثیر چـراغ قرمـز، توقف و بوق وسـایل نقلیـه کـه بـه طـور موقـت در ابتـدا و انتهـاي خیابان ممکن است بیـشتر باشـد، حـذف شـود. انـدازه گیـري در دو مرحله انجام شد. ابتدا انـدازهگیـري یـک خیابـان بـه عنـوان نمونـه و در دوره بعـد بـا توجـه بـه نتـایج بدسـت آمـده از منطقـه نمونـه، مناطق 10گانه تعیین و اندازه گیري شدند.
ابتدا یکی از خیابان هـا کـه عـلاوه بـر دو عامـل رونـد توسـعه و ثبــات شــهري، معــروف و قــدیمی و محــل تجــاري معتبــر شــهر بــه شــمار مــی آیــدبراي بررســی مکــان هــاي مختلــف و تفــاوت میــان روزهــاي هفتــه انتخــاب شــد .خیابــان مــورد نظــر (خیابــان قیــام) بــه مــدت دوهفتــه پیــاپی از 7 صــبح تــا 10 شــب بنابــه زمــان بنــدي استاندارد (مصوب شـوراي عـالی محـیط زیـست خـرداد (1381 انـدازه گیــري شــد. ایــن انــدازه گیــري در ســال 1382 در دو مکــان یکــی ابتــداي چهــارراه و دیگــري محــدودة میــانی خیابــان انجــام، و در نهایت این دو محل مقایـسه شـدند. بـا توجـه بـه داده هـاي بـهدسـت آمده روزهاي هفتـه و مکـان انتخـابی در منـاطق 10گانـه تعیـین شـد.
