دانلود مقاله بررسی تأثیر اجزای منابع و مصارف بانک توسعه صادرات ایران بر نقدینگی آن

بخشی از مقاله

چكيده:
مدیریت نقدینگی در بانک ها تقابلی است بین ریسک و بازده. کمبود نقدینگی از یک سو علاوه بر تحمیل هزینه های سنگین تأمین منابع (از جمله استقراض از بانک مرکزی با نرخهای بالا) ممکن است بانک را تا ورطه ورشکستگی نیز بکشاند. از سوی دیگر نگهداری نقدینگی، بیش از حد مورد

نیاز، فرصتهای سرمایه گذاری و توان سودآوری را از بین خواهد برد. بنابراین برای مدیریت صحیح نقدینگی لازم است شناخت درستی از عوامل تأثیرگذار بر این بخش به دست آورد تا با اعمال کنترل روی هریک از عوامل، از بروز مشکل یا حتی بحران جلوگیری و سودآوری بانک را تا حد امکان بهینه

کرد. یکی از روشهای رایج در شناخت نحوه تأثیر گذاری متغیرها، استفاده از تحلیل های رگرسیون می باشد. این گونه تحلیل ها علاوه بر مشخص نمودن جهت، میزان و شدت تأثیر گذاری عامل (عاملها) روی متغیر وابسته، رابطه بین متغیرهای مستقل و وابسته را نیز تعیین می کند که این موضوع امکان پیش بینی را نیز برای مدیریت فراهم می نماید.

عنوان این تحقیق "بررسی تأثیر اجزای منابع و مصارف بانک توسعه صادرات ایران بر نقدینگی آن"می باشد اجزای منابع و مصارف بانک توسعه صادرات ایران، هر یک در 9 طبقه کلی به شرح زیر مورد دسته بندی قرار می گیرند:
منابع شامل: سپرده های قرض الحسنه، سپرده های مدت دار، سایر سپرده ها، سپرده های دریافتی از بانکها، بدهی به بانک مرکزی، تسهیلات دریافتی از بانکها، پیش دریافتها از مشتریان، تسهیلات دریافتی از صندوق ذخیره ارزی و سایر منابع، و درآمدها

و مصارف شامل: مطالبات از بانک مرکزی و دولت، تسهیلات اعطایی- فروش اقساطی، تسهیلات اعطایی- مشارکت مدنی، سایر تسهیلات اعطایی، مطالبات سررسید شده تسهیلات اعطایی، بدهکاران بابت اعتبارات اسنادی و ضمانتنامه ها، مطالبات سررسید شده بابت اعتبارات اسنادی و

ضمانتنامه ها، سایر دارائیها و هزینه ها می باشند. با استفاده از مانده های پایان ماه طبقات مذکور، از ابتدای سال 1384 تا پایان شهریور ماه 1389 با بهره گیری از رگرسیون چندگانه و با لحا

ظ نمودن فرضهای اساسی رگرسیون مدل بهینه ای ارائه گردید که تا حد امکان بالاترین ضریب تعیین و ضریب تعیین تعدیل شده را داشته باشد. این مدل در پیش بینی نقدینگی بانک کارایی بالایی دارد.
کلید واژه ها: نقدینگی، مدیریت نقدینگی، منابع و مصارف، رگرسیون چندگانه، بانک توسعه صادرات ایران. 
مقدمه:
وجوه نقد سيال ترين نوع دارايي واحد اقتصادي مي باشد كه مديريت آن از اهميت ويژه اي برخوردار است. مازاد يا كسري نقدينگي سازمان را با مسائلي مواجه مي سازد كه هر كدام هزينه هايي را

بر سازمان متحمل مي سازد. شناخت جريان ورودي و خروجي نقدينگي و عوامل عمده تأثير گذار بر اين جريان براي مديريت نقدينگي بسيار كارگشا خواهد بود. با شناسايي عوامل ورودي و خروجي و استفاده از روشهاي آماري نظير رگرسيون چندگانه مي توان سيستم منابع و مصارف و مديريت

نقدينگي را بهتر اداره نمود. در اين تحقيق پس از معرفي اجزاي منابع و مصارف بانك توسعه صادرات ايران به شناسايي عوامل عمده تأثيرگذار روي نقدينگي اين بانك با بهره گيري از رگرسيون چندگانه پرداخته خواهد شد.

فصل اول
كليات تحقیق

1-1 مقدمه
وجوه نقد به عنوان سیال ترین و در دسترس ترین دارایی هر واحد اقتصادی نیاز به مدیریت دقیقی دارد تا دستیابی به اهداف واحد را با سرعت و کیفیت بهتری میسر کند. کمبود یا مازاد نقدینگی واحد را با مسائلی مواجه می سازد که لزوم مدیریتی کارا در این بخش را هویدا می سازد. در بحث نقدینگی باید برای وجوه مازاد برنامه ای تدوین کرد تا حداکثر بازدهی را از این بخش بدست آورده و در ضمن آن از وقوع کمبود نقدینگی و تبعات پس از آن جلوگیری کرد.
در این تحقیق، تأثیر منابع و مصارف بانک توسعه صادرات ایران به عنوان ورودی ها و خروجی ها، بر بخش نقدینگی مورد بررسی و تحلیل قرار می گیرد.

2-1 - تاریخچه مطالعاتی
پیشینه خارجی
1) تحقیقی تحت عنوان (پیش بینی تأمین نقدینگی و قانونگذاری مطلوب بانکی) توسط رون استنبکا و ازشی در سال 2007- در این تحقیق با ارائه مدل به بررسی بانکداری کم وسعت ،(مربوط به سیستم های قانونگذاری می شود که بانک ها ملزم به باز پس دادن کامل سپرده های دیداری به صورت دارایی های نقدی کوتاه مدت هستند) پرداخته شده است.
به طور خلاصه در این تحقیق مجموعه ابزارهای قانونگذاری نقدینگی بانک ها با اضافه کردن نسبت حسابهای کاملاً نقدی به عنوان یک ابزار تنظیمی دیگر بسط داده شده است و نشان داده شده که چگونه وجود این ابزار باعث القای خودگزینی سپرده گذارانی می شود که بر اساس احتمال مواجه شدنشان به نیاز نقدی، تقسیم بندی می شوند.
این تحقیق به این موضوع اشاره داشته است که: . . . سیاست بهینه به روشنی تابع بازده سرمایه گذاری بانک ها و بازده سپرده گذارانی بود که با شوک نقدینگی مواجه شده بودند. نهایتاً سیاست قانونگذاری بهینه و مطلوب تابعی است از1) بازده سرمایه گذاریهای بانک ها و 2)نفع سپرده گذار از برداشت زودهنگام سپرده اش به منظور سرمایه گذاری در جایی دیگر.

2) تحقیقی تحت عنوان (نقدینگی دارایی های بانک و ثبات بانکداری) توسط ولف واگنر در سال 2006- محقق در این تحقیق به بررسی تأثیر افزایش نقدینگی دارایی های بانک بر پایداری یا ورشکستگی بانک می پردازد. او در این تحقیق با ارائه یک مدل ، وضعیت یک بانک را در شرایط متفاوت اقتصادی بررسی و به اثبات 10 قضیه می پردازد که ذیلاً به مهمترین آنها اشاره می شود:
افزایش در نقدینگی در شرایط بحرانی، ریسک پذیری بانک روی ترازنامه اش(بعد از فروش برخی دارایی هایش در بازار ثانویه) را افزایش و ثبات بانکداری را کاهش می دهد.

افزایش در نقدینگی در شرایط بحرانی، ضرر پیش بینی شده با فرض عدم پرداخت بدهی را افزایش می دهد.

افزایش در نقدینگی در زمانهای عادی، ریسک حفظ شده بانک روی ترازنامه اش را افزایش می دهد ولی روی ثبات بانکداری تأثیر نمی گذارد.

افزایش در نقدینگی در زمانهای عادی ضرر پیش بینی شده با فرض عدم پرداخت بدهی را افزایش می دهد.
3)مقاله ای تحت عنوان«نظام نقدینگی بانک و آخرین پناهگاه(وام دهنده)» توسط لورات نوسکی در سال 2008 منتشر گردید که به راههای تهیه نقدینگی بهینه از طریق استقراض از بانک های مرکزی توجه می کند. هزینه هایی که این روش بر آنها تحمیل می کند باعث می شود آنها از بانک مرکزی در گام آخر برای تأمین نقد خود بهره گیرند. این تحقیق کارایی این روش در اقتصادهای شفاف اشعار دارد.
مدل وایت و نورمندر این مدل فرض شده است که تقسیمات سرمایه گذاری در زمان معین انجام می شود. جریانات ورودی و وجه نقد و جریانات خروجی و هزینه ها اتفاقی بوده که بر طبق یک توزیع احتمالات مشخص نوسان می کند در این مدل متغیر تصمیم گیری عبارت است از آن میزان مانده وجه نقد آغاز دوره که بتواند ثروت مورد انتظار در پایان دوره را به حداکثر برساند (فردوستون ویریگام، 1375، صص 257-266) .
مدل استوندر این مدل علاوه بر در نظر گرفتن وضعیت وجوه نقد در روزهای آتی سعی در به حداقل رساندن معاملات غیر ضروری است. در این مدل دو حد کنترلی وجود دارد که تعیین این حدود به قسمت های خارجی از حد کنترلی که حد بالایی با U، حد پایینی با L مشخص شده، مرحله آغازین معامله است. حدود داخلی که با U-a و L+a نشان داده شده است انجام واقعی یک معادله را مشخص می کند(کالینگر ،1991، 2248)
پیشینه داخلی
همچنین پایان نامه هایی که موضوعشان نزدیک به موضوع این تحقیق هستند به شرح زیرمی باشند:
1) پایان نامه دوره کارشناسی ارشد با عنوان «طراحی و تدوین مدل بهینه مدیریت نقدینگی در بانک صنعت و معدن» توسط خانم معصومه ثابتی کهنمویی در سال 1385 با راهنمایی دکتر علی اصغر انواری رستمی و مشاوری دکتر پرویز احمدی که در آن با بهره گیری از مدلهای برنامه ریزی

آرمانی به ارائه یک مدل ریاضی بهینه جهت مدیریت نقدینگی پرداخته شده است که بتواند علاوه بر بهینه نمودن میزان نقدینگی، سود را حداکثر و میزان مناسب متغیر های ورودی و خروجی سیستم نقدینگی را در حد مطلوب نگه دارد و در عین حال بتواند نسبتهای موثر بر نقدینگی بانک را در حد استاندارد رعایت نماید.

2) پایان نامه دوره کارشناسی ارشد با عنوان «پیش بینی نقدینگی در بانک سپه» توسط آقای ابوطالب نعیمی در سال 1384 با راهنمایی دکتر احمد مدرس و مشاوری پرویز ساسان گهر که در آن محقق به این نتیجه رسید که بین ارقام پیش بینی نفدینگی و مقادیر واقعی آن ارتباط معناداری وجود دارد. وی در این تحقیق از اطلاعات تاریخی تفاوت سپرده ها، به عنوان عمده ترین منبع نقدینگی، و تسهیلات اعطایی، به عنوان عمده ترین مصرف نقدینگی، جهت محاسبه کسری یا مازاد نقدینگی بهره گرفت.

3) پایان نامه دوره کارشناسی ارشد با عنوان «طراحی مدل مناسب پیش بینی در مدیریت نقدینگی نهادهای مالی در چارچوب نظام بانکداری بدون ربا با استفاده از شبکه های عصبی» توسط آقای سید رضا موسوی در سال 1384 به راهنمایی دکتر علی دیواندری و مشاوری دکتر کارو لوکس و دکتر محمد طالبی که در آن محقق از میان انواع رهیافتهای علمی در پیش بینی نقدینگی نهادهای مالی از جمله رهیافت منابع و مصارف، رهیافت ساختار وجوه و رهیافت شاخصهای نقدینگی، رهیافت منابع و مصارف را به عنوان مدل مفهومی تحقیق انتخاب کرده است. سپس به منظور طراحی مدل عملیاتی تحقیق با مراجعه به قوانین و آئین نامه های نظام بانکداری بدون ربا کلیه اقلام نقدینگی و منایع و مصارف نقدینگی شناسایی و مدلسازی شده اند. در گام بعد به منظور پیش بینی مولفه های نقدینگی از تکنیک شبکه های عصبی با ساختار پرسپترون سه لایه و الگوریتم آموزش پس از انتشار خطا استفاده شده است.
4) پایان نامه دوره کارشناسی ارشد با عنوان «طراحی مدل برنامه ریزی آرمانی برای تعیین میزان بهینه نقدینگی در بانک های تجاری(موردی بانک رفاه)» توسط آقای وحید باقری خیرآبادی در سال 1383 با راهنمایی دکتر عادل آذر و مشاوری دکتر پرویز احمدی که در آن محقق با استفاده از روش برنامه ریزی آرمانی الگویی طراحی کرد که تابع هدف آن با روش AHP (فرایند تحلیل سلسله مراتبی) بدست آمده بود. ایشان الگو را به شکل فصلی طراحی کردند و پیش بینی نقدینگی را نیز به شکل فصلی تهیه نمودند.
5)پایان نامه دوره کارشناسی ارشد با عنوان «بررسی آثار اجرای سامانه تسویه ناخالص آنی بر مدیریت نقدینگی» توسط آقای علی اصانلو در سال 1388 با راهنمایی دکتر مصطفی علی مدد و مشاوری هرداد سپدوند که در آن حساب تسویه بانک نزد بانک مرکزی مجرای اصلی ورود و خروج بانک توسعه صادرات ایران(آزمون روشهای پیش بینی حداقل تراز)

وجه نقد مورد بررسی قرار گرفت. در این تحقیق عمده ترین جریان خروجی، پوشش های خریدار در بازار بین بانکی ارزی و عمده ترین رقم ورودی خالص نتایج اتاق پایاپای تسویه اسناد بانکی بود. برای پیش بینی مازاد یا کسری مانده نقدینگی از دو مدل رگرسیون ساده و ARMA بهره گرفته شد که نتایج حاکی از دقت بالاتر ARMA بود.

همچنین این تحقیق نشان داد از آنجاییکه هنوز از تمامی جنبه ها و امکانات سامانه تسویه ناخالص آنی استفاده نگردیده است، لذا اجرای آن تأثیر مهمی در ساز و کار مدیریت نقد بانک توسعه صادرات نداشته است.

6)بررسی راهکارهای مدیریت نقدینگی بانکها(بختیاری و اصلانلو، 1385، 65)1.
اهداف این تحقیق که در سال 1385 انجام پذیرفته دستیابی به الگوها، مدلها، روشها و تکنیک های مالی، آماری و حسابداری بانکی است که می تواند در جهت شناسای، ارزیابی، مقایسه، کنترل، بهینه سازی و مدیریت نقدینگی بانکهای ایران مؤثر واقع شود. در این تحقیق آمده است که بدلیل حساسیت عملیات بانکی، فضای قانونی خاصی بر بانکها حاکم است و طبق قوانین و مقررات ویژه ای اداره می شوند. تنوع و گسترش در فعالیت بانکها در سطح جهانی، آنها را ناگزیر کرده تا از یک سری قوانین بین المللی پیروی نمایند. بانکها دست به عملیاتی می زنند که مختص آنهاست و مؤسسات دیگر قادر به انجام آنها نمی باشند.

در شرایط رکود اقتصادی اولین بازاری که متضرر می شود بازار پول است. پس بانکها در نوک پیکان اقتصادی کشورها قرار دارند. جامعه آماری مورد استفاده شده در این تحقیق بیشتر جنبه فرضی داشته و از آنجاییکه این مدل ها در خصوص در بهبود مدیریت نقدینگی نقش مؤثری داشته اند می توان از اطلاعات و گزارشات طبقه بندی شده کلیه بانکها در مقاطع و دوره های زمانی مختلف بصورت علمی و عملی استفاده کرد.
برخی نتایج و نکته های بدست آمده در این تحقیق به شرح ذیل می باشد.
الف- بانکها معمولاً به دلیل واسطه گری مالی بین انواع گروهها و بخشهای مختلف اقتصادی در سطح ملی و بین المللی بطور مستقیم و غیرمستقیم با کلیه بازارهای مالی و اقتصادی (داخلی و خارجی) در ارتباط هستند و تحت تأثیر نوسانات نقدینگی آنها قرار می گیرند.
ب- اصلی ترین فعالیت بانک انجام عملیات واسطه گری است که لازمه آن داشتن قدرت نقدینگی بالاست. بانکها عهده دار جریمه نقدینگی کشورها بوده و در یک تعریف کوتاه بانک یعنی مدیریت ریسک نقدینگی.
ت- در شرایطی که نهادها و بازارهای مالی پیشرفته وجود ندارد، نقد شدن داراییهای مالی بانکها بویژه وامها منحصراً به زمان سر رسید آنها محدود می شود، بانکها از صدور اوراق بدهی به پشتوانه داراییها منع شده و فاقد ساختار مالی با داراییها های استراتژیک و معاملاتی اند، ریسک نقدینگی در آنها افزایش یافته و مدیریت نقدینگی برای آنها بسیار دشوار می شود.

ث- اقلام تشکیل دهنده ساختار مالی هر بانک از مهمترین عوامل تعیین کننده درجه ریسک نقدینگی آن بانک است. رشد و تغییرات نسبی در ساختار داراییها و بدهیهای هر بانک فرآیند مدیریت نقدینگی آن را به شدت تحت تأثیر قرار می دهد.

ج- یکی از مهمترین مسائل سیستم بانکی، طراحی یک سیستم اطلاعات مالی و حسابداری جامع است تا بتوانند از مدلهای ارایه شده استفاده کرده و گزارشات مالی به موقع و با کیفیت ارائه دهند.

ح- توان تبدیل داراییهای مالی به وجه نقد و انعطاف پذیری مالی، قدرت تصمیم گیری بانکها را افزایش می دهد.
خ- ناکارآمدی سیستم بانکی در کشورهایی که ثبات مالی نداشته و دارای شرایط تورمی هستند، معمولاً پنهان می ماند.

د- دخالتها و تکلیف مقررات زائد و محدود کننده مانع از ایجاد خلاقیت و نوآوری در فعالیتهای مالی بانک شده و به مرور زمان از کیفیت و قدرت نقدینگی داراییهای بانک بویژه از سرعت گردش آنها در برابر بدهیها کاسته می شود.
ذ- هر چه زمان نقد شدن و دوره نگهداری داراییها نسبت به بدهیها بیشتر شود ریسک نقدینگی بیشتر و فاصله بین سود تعهدی و نقدی بانکها به شدت افزایش می یابد. برای ایجاد یک رابطه منطقی بین داراییها و بدهیهای بانکها وجود بازارها و ابزارهای مالی ضروری است.
و- معمولاً بانکها یا بر اساس جنبه های کیفی منابع جمع آوری شده نسبت به پرداخت وام اقدام(بانکهای بدهی محور) و یا بر اساس نیازهای مشتریان خود اقدام به تأمین منابع مالی می کردند(بانکهای دارایی محور) اما امروزه با پیدایش بازارهای متنوع مالی بانکها می توانند بین عرضه و تقاضا یک تعادل منطقی ایجاد نمایند و به مشتریان مختلف پاسخ مثبت دهند.
س- در ایران محوریت تأمین مالی بر پایه بازار پول است و از آنجاییکه در ایران بانکها از ارکان اصلی این بازار به شمار می روند حدود 90% از تأمین مالی انواع گروه ها و بخشهای اقتصادی بر عهده بانکها می باشد.
7)پیش بینی نقدینگی در بانک سپه(نعیمی، 1384، 38)1
در این تحقیق آمده است که چرخه فعالیت هر واحد انتفاعی شامل ورود و خروج وجه نقد می باشد که می تواند با اعمال مدیریت صحیح و تشخیص درست مراکز سود و سرمایه گذاری مناسب موجب افزایش سودآوری شرکت و افزایش ثروت سهامداران و خرسندی آنان شود منابع و مصارف وجوه نقد بطور عادی با همدیگر همخوانی ندارد و معمولاً شرکت ها با کمبود یا مازاد منابع مواجه می شود. لذا این تحقیق بر آن بود تا قابل پیش بینی بودن مازاد(کسر) نقدینگی دوره های آتی را با استفاده از اطلاعات مالی تاریخی مورد بررسی قرار دهد. محقق سپرده ها را عمده ترین منابع و تسهیلات را مهمترین مصادق نقدینگی قرار داده و با در نظر گرفتن تفاوت میان سپرده ها و تسهیلات بعنوان مازاد(کسر) نقدینگی، داده های مربوط به سپرده ها و تسهیلات بانک سپه از فرودین 76 تا اسفند 83 را استخراج نمود. در این تحقیق مازاد(کسر) نقدینگی دوره های آتی متغیر وابسته و اطلاعات مالی تاریخی متغیر مستقل است. محقق برای آزمون فرضیه خود با استفاده از داده های گذشته به پیش بینی اقدام نمود و در دو حالت با استفاده از نرم افزار Eviews به روش حداقل مربعات مورد آزمون قرارداد که نتایج حاصل از تحقیق به شرح ذیل به دست آمد:
- با یک وقفه زمانی در مورد مازاد(کسر) نقدینگی می توان درستی مدل را تأیید نمود
- با دو وقفه زمانی در مورد مازاد(کسر) نقدینگی می توان درستی مدل را تأیید نمود.

- با یک وقفه زمانی در مورد سپرده ها، می توان درستی مدل سپرده ها را تأیید نمود.
- با دو وقفه زمانی در مورد سپرده ها، می توان درستی مدل سپرده ها را تأیید نمود.
- با یک وقفه زمانی در مورد تسهیلات، می توان درستی مدل تسهیلات را تأیید نمود.

- با دو وقفه زمانی در مورد سپرده ها، می توان درستی مدل سپرده ها را تأیید نمود.
با استناد به نتایج به دست آمده درستی همه مدلها تأیید می شود و می توان گفت:
مازاد(کسر) نقدینگی دوره های آتی با مازاد(کسر) نقدینگی دوره زمانی گذشته(با یک و دو وقفه زمانی) دارای رابطه معنی داری است.

میزان سپرده های دوره های آتی با سپرده های دوره زمانی گذشته(با یک و دو وقفه زمانی) دارای رابطه معنی داری است و بالاخره میزان تسهیلات دوره های آتی با تسهیلات دوره زمانی گذشته(با یک و دو وقفه زمانی) دارای رابطه معنی داری است.

8)عوامل مؤثر بر مدیریت نقدینگی بانک های تجاری(پایان نامه کارشناسی ارشد، محمود زاده احمدی نژاد)1 1385این تحقیق با هدف بررسی عوامل مؤثر بر نقدینگی بانک های خصوصی تجاری انجام شده و به صورت خاص بر عملکرد یک بانک خصوصی در ایران طی دوره زمانی فروردین ماه 1383 الی تیرماه 1385 متمرگز گشته است. مدیریت نقدینگی با هدف تعیین سطح نگهداری دارایی های نقد و در نظر داشتن ریسک های مختلف مرتبط با فعالیت صورت می گیرد. این رساله بر پایه فروض مدل های مدیریت نقدینگی طراحی شده است و به مسأله مدیریت ذخایر و مقدار بهینه ذخیره ای که باید توسط بانک نگهداری شود، می پردازد. این دسته از مدلها عوامل مؤثر بر سطح نگهداری دارایی نقد را هزینه فرصت نگهداری دارایی نقد، نرخ جریمه کسری نقدینگی و نیز عدم اطمینان ناشی از رفتار سپرده گذار مطرح می کند. در این تحقیق مدیریت نقدینگی بانک در دو سطح بررسی شده است. در سطح اول رفتار سپرده گذار تنها در برداشت با چک مدل شده و در مقابل مدیریت بانک بر داراییهای نقدی چون ذخایر آزاد شامل حساب جاری نزد بانک مرکزی و حساب جاری نزد سایر بانکها، در نظر گرفته شده و فرض شده در مقابل این عدم اطمینان، بانک اقدام به نگهداری دارایی نقد به صورت حساب سپرده نزد سایر بانکها می نماید. در مدل کردن پیش بینی برداشت سپرده به وسیله چک، خالص سپرده گذاری، تغییرات صندوق، اوراق مشارکت و تغییرات حساب سپرده نزد سایر بانکها به همراه خالص تغییرات تسهیلات اعطایی که توسط بانک

مشاهده می گردند به عنوان متغیرهای نشان دهنده مقیاس و نرخ تعدیل شده بازده ارز، سکه و شاخص بورس بعنوان شاخصی از هزینه فرصت عدم برداشت سپرده گذار استفاده شده است.
برای در نظر گرفتن رفتارهای منظم تقویمی و غیرتقویمی، متغیرهای موهومی مورد استفاده قرار گرفته اند.

نتایج این تحقیق بیانگر آن است که حتی با از بین رفتن شرایط اطمینان کامل، که در حال حاضر به رفتار بانک حاکم است در صورتیکه بانک از کلیه اطلاعات موجود در سیستم خود استفاده کند، خواهد توانست سطح ذخایر را در وضعیت بهینه نگه دارد. در سطح دوم که عدم اطمینان موجود در سپرده گذار به کل میزان برداشت نشان داده شد، نتایج حاکی از آن است که در مقطعی که اوراق مشارکت منتشر نمی شود و بورس اوراق بهادار نیز در رکود بود، سطح داراییهای نقد به صورت ناخواسته افزایش یافته است.

9)بهینه سازی مدیریت نقدینگی بانک های تجاری مطالعه موردی یکی از بانکهای خصوصی ایران(حدادی، 1386، 58)1 در این تحقیق با هدف حداقل سازی هزینه های ناشی از هزینه فرصت نگهداری نقدینگی و هزینه جریمه کسری حساب ذخیره توسط بانک مرکزی، به بررسی انتخاب بهینه یک بانک تجاری در تجهیز با فروش منابع به بازار بین بانکی پرداخته شده است. در این تحقیق بیان شده است که در صورت عدم وجود عدم قطعیت انتخاب میزان تجهیز منابع نقع آسان بوده چرا که به اندازه تقاضا، نقدینگی در حساب ذخیره نزد بانک مرکزی نگهداری می شود. اما با توجه به تصادفی بودن تابع تقاضا بایستی یک بررسی دقیق تری برای تشخیص این فرایند تصادفی صورت گیرد.

این تحقیق با در نظر گرفتن چنین وضعیتی، قصد دارد با استفاده از حل پویای تابع هدف حداقل سازی هزینه ها، سعی در یافتن میزان بهینه ذخایر نقد نماید.

بهینه سازی مدل به کمک تکنیک های بهینه سازی انجام شد. نتیجه آن یک دستگاه معادلات غیر خطی با شش معادله و شش مجهول شد به کمک قضیه نیوتن در آنالیز عددی روش حل این دستگاه ارایه شد. به این منظور ابتدا برداشت چکی مشتریان، خالص میزان انواع سپرده گذاری و خالص نقدینگی بانک را که منبع عدم اطمینان بانک در لحظه تصمیم گیری است، مدل و سپس با در نظر گرفتن هزینه فرصت، نرخ جریمه و تابع توزیع این سه متغیر تصادفی، سطح بهینه ذخایر را محاسبه می نماید.

3-1- بيان مسأله
مدیریت نقدینگی یکی از بزرگترین چالشهایی است که سیستم بانکداری با آن روبروست. دلیل اصلی این چالش آن است که بیشتر منابع بانکها ازمحل سپرده های کوتاه مدت تأمین می شود. علاوه بر این، تسهیلات اعطایی بانکها صرف سرمایه گذاری در دارائیهایی می شود که درجه نقدشوندگی نسبتاً پائینی دارند. ناکافی بودن مقدار نقدینگی، بانک را در خطر عدم توانایی در ایفای تعهدات روبرو می کند و در نتیجه بانک در معرض ورشکستگی قرار می گیرد. همچنین نگهداری نقدینگی بیشتر، هر چند موجب کاهش ریسک می شود، ولی فرصتهای سرمایه گذاری را از بانک گرفته و باعث کاهش بازدهی منابع بانک خواهد شد. مدیریت نقدینگی شامل پیش بینی نیازهای بانک در مقاطع مختلف و تأمین این نیازها با حداقل هزینه ممکن است. نگهداری دارائیهای نقد شونده به منظور کسب اطمینان از وجود جریانهای مالی جهت پرداخت به متقاضیان سبب کاهش فرصتهای سرمایه گذاری برای بانک می گردد. علاوه بر این مدیریت هوشمند نقدینگی بانک را قادر خواهد ساخت تا به موقع و بدون خطا جوابگوی نیازهای مشتریان باشد. این امر سبب افزایش اعتبار نزد مشتریان و جامعه می شود.
در مواقع کسری نقدینگی، استفاده از منابع بانک مرکزی به عنوان آخرین پناهگاه به صورت بلند مدت به دلیل نرخ بالای سود آنها، توان سود آوری بانک را کاهش می دهد. لذا با برآورد به موقع نیازهای نقدی سپرده گذاران و متقاضیان تسهیلات از طریق مدیریت نقدینگی و ایجاد یک محدوده امن نقدینگی با صرف کمترین هزینه، می توان سودآوری بانک را حفظ نمود.

هیچ بانکی قادر نخواهد بود مقدار دقیق نیاز به نقدینگی را در آینده پیش بینی نماید. بنابراین بانکها باید همواره به ابزارهای کنترل نقدینگی مجهز باشند. لذا با شناخت از جریان اصلی نقدینگی، بانکها باید نظامی را جهت برنامه ریزی نقدی خود پیاده نمایند. با استفاده از این برنامه ریزی ها می توان نیاز به نقدینگی را کاهش داده و عملیات عادی بانک را با به کارگیری مقادیر کمتری از نقدینگی اداره نمود (عرب مازارو قنبری، 1378، 150)1.

عملکرد واقعی سازمان در جذب منابع، اعطای تسهیلات و سرمایه گذاری ممکن است جریان نقدینگی متفاوت با بودجه پیش بینی شده را ایجاد نماید. در این راستا ضروری است سازمان به جای برخورد منفعلانه ، همواره به دنبال پیش بینی جریان نقدینگی در آینده باشد تا بتواند در زمان مناسب اقدام مناسب را انجام دهد. مزیت پیش بینی نقدینگی این است که سازمان را از کاستی ها و مازادهای نقدینگی در آینده مطلع کرده و امکان برنامه ریزی مناسب برای مواجهه بهینه با کمبود یا مازاد نقدینگی را برای سازمان فراهم می کند. در این راستا لازم است جریان نقدینگی واقعی و همچنین جریان نقدینگی پیش بینی شده بر اساس عملکرد به صورت مستمر مورد ارزیابی قرار گرفته و با بودجه مطابقت داده شود.

عملکرد توسعه ای و ویژه بانک توسعه صادرات ایران که انواع ارزها نقش پررنگی در پرتفوی نقدینگی آن دارد لزوم شناخت و کنترل عوامل ورودی و خروجی سیستم نقدینگی را بیش از پیش ضروری می سازد.

در این تحقیق با استفاده از نرم افزارهای آماری شدت تأثیر عوامل موثر بر نقدینگی طی پنج سال ونیم اخیر(1384 تا پایان شهریور 1389) و در مقاطع پایان هرماه مورد بررسی قرار می گیرد تا عوامل اصلی شناسایی و شدت تأثیر هریک از آنها سنجیده شود. این امر سبب کنترل دقیق تر و اعمال مدیریت بهتر روی عوامل تأثیرگذار روی نقدینگی بانک می گردد.

همچنین پیش بینی وجه نقد بانک در آینده نیز از طریق معادله رگرسیون چندگانه میسر خواهد شد. پیش بینی نقدینگی یکی از مهمترین ابزارهای کارآمد مدیریت نقدینگی محسوب می گردد. این امر امکان استفاده از وجوه مازاد و یا تأمین کسری نقدینگی را از پیش برای مدیر فراهم می سازد.

4-1- چارچوب نظری تحقیق
در این تحقیق منابع و مصارف بانک که در قالب ترازنامه (و صورت سود و زیان) قابل شناسایی است به عنوان عوامل ورودی و خروجی سیستم نقدینگی مورد بررسی قرار می گیرند. بطور کلی عمده ترین منابع و مصارف بانک توسعه صادرات ایران عبارتند از :
منابع شامل:
1- انواع سپرده ها اعم از سپرده های قرض الحسنه، مدت دار و سایر سپرده ها
2- سپرده های دولتی شامل سپرده های دیداری و مدت دار دریافتی از بانکهای دیگر
3- تسهیلات دریافتی، از بانک مرکزی یا سایر بانکها
4- سایر منابع (سایر بدهی ها) نظیر پیش دریافت از مشتریان و تسهیلات دریافتی از صندوق ذخیره ارزی
5- منابع سرمایه ای شامل در آمدها و حقوق صاحبان سهام
در آمدها شامل سود و وجه التزام دریافتی، درآمد کارمزد و درآمدهای متفرقه می باشد.
و مصارف شامل:
1- مطالبات بانک از بانک مرکزی و دولت
2- تسهیلات اعطایی و مطالبات سررسید گذشته مربوط به آنها
3- بدهکاران بابت اعتبارات اسنادی و ضمانتنامه ها و مطالبات سررسید گذشته مربوط به آنها
4- سایر مصارف (سایر دارائیها) ، شامل سرمایه گذاریها و مشارکتها، اموال غیر منقول، دارائیهای نامشهود و سایر دارائیها
5- هزینه ها اعم از عملیاتی و غیر عملیاتی
- نقدینگی بانک نیز شامل صندوق و موجودی نزد بانکها و اوراق بهادار می باشد.
نقدینگی در موسسات مالی را می توان به عنوان توان دسترسی به وجوه نقد در مواقع نیاز تعریف کرد. دارائیها در صورتی نقدینگی دارند که بتوان آنها را به آسانی و با سرعت به وجه نقد تبدیل نمود.
اجزاء منابع و مصارف بانک به عنوان متغیرهای مستقل و نقدینگی بانک به عنوان متغیر وابسته معرفی می گردند.
در این تحقیق به دنبال بررسی کیفیت تأثیر گذاری متغیرهای ورودی و خروجی سیستم نقدینگی بانک برای اعمال کنترل بر روی آنها برای آینده هستیم. البته قطعاً وضعیت نقدینگی هم بر روی منابع و مصارف بانک تأثیرگذار خواهد بود اما در این تحقیق تنها روند تأثیر گذاری منابع و مصارف بر روی نقدینگی مورد بحث و بررسی قرار می گیرد. همچنین پیش بینی وجوه نقد بانک نیز از طریق معادله رگرسیون چند گانه قابل دستیابی خواهد بود.

5-1- فرضیه های تحقیق

محقق در خصوص تأثیر اجزای منابع و مصارف بانک توسعه صادرات ایران بر نقدینگی آن، فرضیه های زیر را مطرح می نماید:
الف) فرضیه های مربوط به حوزه منابع بانک
1- تغییرات سپرده های قرض الحسنه، با تغییرات نقدینگی بانک رابطه مستقیم معنی دار دارد.
2- تغییرات سپرده های مدت دار، با تغییرات نقدینگی بانک رابطه مستقیم معنی دار دارد.
3- تغییرات سایر سپرده ها، فاقد رابطه معناداربا تغییرات نقدینگی بانک مي باشد.

4- تغییرات سپرده های دریافتی از بانکها، فاقد رابطه معنادار با تغییرات نقدینگی بانک مي باشد.
5- تغییرات بدهی به بانک مرکزی، با تغییرات نقدینگی بانک رابطه مستقیم معنی داری دارد.
6- تغییرات تسهیلات دریافتی از بانکها، فاقد رابطه معنی دار با تغییرات نقدینگی بانک مي باش

د.
7- تغییرات پیش دریافتها از مشتریان، با تغییرات نقدینگی بانک رابطه مستقیم معنی داری دارد.
8- تغییرات تسهیلات دریافتی از صندوق ذخیره ارزی و سایر منابع، با تغییرات نقدینگی بانک رابطه مستقیم معنی داری دارد.
9- تغییرات درآمدها، با تغییرات نقدینگی بانک رابطه مستقیم معنی داری دارد.
ب) فرضیه های مربوط به حوزه مصارف بانک
10- تغییرات مطالبات بانک از بانک مرکزی و دولت، فاقد رابطه معنادار با نقدينگي بانک مي باشد.
11- تغییرات تسهیلات اعطایی- فروش اقساطی، با تغییرات نقدینگی بانک رابطه معکوس معنی داری دارد.
12- تغییرات تسهیلات اعطایی – مشارکت مدنی، با تغییرات نقدینگی بانک رابطه معکوس معنی داری دارد.
13- تغییرات سایر تسهیلات اعطایی، با تغییرات نقدینگی بانک رابطه معکوس معنی داری دارد.
14- تغییرات مطالبات سررسید شده تسهیلات اعطایی، با تغییرات نقدینگی بانک رابطه معکوس معنی داری دارد.
15- تغییرات بدهکاران بابت اعتبارات اسنادی و ضمانتنامه ها، برتغییرات نقدینگی بانک تأثیر معکوس معنی داری دارد.
16- تغییرات مطالبات سررسید شده بابت اعتبارات اسنادی و ضمانتنامه ها، با تغییرات نقدینگی بانک رابطه معکوس معنی داری دارد.
17- تغییرات سایر دارائی ها، با تغییرات نقدینگی بانک رابطه معکوس معنی داری دارد.
18- تغییرات هزینه ها، با تغییرات نقدینگی بانک رابطه معکوس معنی داری دارد.

6-1- اهداف تحقیق
1) بررسی اطلاعات پس رویدادی جهت شناخت عوامل تأثیرگذار روی نقدینگی بانک توسعه صادرات و کیفیت این تأثیر.
2) شناسایی میزان تأثیر عوامل موثر بر نقدینگی بانک توسعه صادرات ایران و کنترل این عوامل. پیش بینی نقدینگی بانک جهت اعمال مدیریت بهینه نقدینگی و آمادگی جهت استفاده از مازاد نقدینگی یا تأمین کسری نقدینگی.

3) کنترل دقیق تر روی عوامل موثر بر نقدینگی بانک.
4) اصول مدیریت منابع و مصارف جهت طراحی سیستم مدیریت نقدینگی بانک توسعه صادرات ایران که از ضرورتهای انجام این تحقیق می باشد.

7-1- ضرورت انجام تحقیق
شناخت عوامل تأثیرگذار بر روی نقدینگی بانک و کنترل بهتر عوامل موثر و فراهم آوردن امکان ÷یش بینی وجوه نقد مورد نیاز در آینده با توجه به تعهدات و مصارف قطعی و منابع شناخته شده از جمله ضرورت های انجام این تحقیق هستند.

8-1- حدود مطالعاتی
قلمرو مکانی تحقیق، بانک توسعه صادرات ایران و قلمرو زمانی آن از ابتدای سال 1384 تا پایان شهریور 1389 می باشد.

9-1- متغيرهاي مستقل و وابسته
نقدینگی بانک با منابع و مصارف آن در ارتباط است. اجزاء منابع و مصارف بانک از قالب ترازنامه و صورت سود وزیان آن قابل شناسایی است که در این تحقیق به شرح ذیل مورد طبقه بندی و تفکیک قرار می گیرند. تأثیرتغییرات اجزاء منابع و مصارف بر تغییرات نقدینگی مورد سنجش و بررسی قرار خواهد گرفت. این اجزا در این تحقیق به عنوان متغیرهای مستقل و نقدینگی بانک به عنوان متغیر مستقل در نظر گرفته می شوند.
الف) منابع
1- سپرده های قرض الحسنه
2- سپرده های مدت دار
3- سایر سپرده ها
4- سپرده های دریافتی از بانکها
5- بدهی به بانک مرکزی
6- تسهیلات دریافتی از بانکها
7- پیش دریافت ها از مشتریان
8- تسهیلات دریافتی، از صندوق ذخیره ارزی و سایر منابع
9- درآمدها
* حقوق صاحبان سهام که از جمله منابع اصلی بانک می باشد؛ به دلیل افزایش آن در یک مقطع، به میزان 13350 میلیارد ریال در شهریور ماه سال1386 (که در محدوده زمانی تحقیق قرار دارد) به عنوان یک داده پرت، قطعاً نتایج تحقیق را تحت تأثیر قرار می دهد لذا از بررسی تأثیرآن بر نقدینگی خودداری می شود. سایر تغییرات حقوق صاحبان سهام از مابه التفاوت هزینه ها از درآمدها ناشی می شود که هر دو دسته بطور مجزا مورد مطالعه قرار می گیرد.
ب) مصارف
1- مطالبات بانک از بانک مرکزی و دولت
2- تسهیلات اعطایی – فروش اقساطی
3- تسهیلات اعطایی– مشارکت مدنی
4- سایر تسهیلات اعطایی
5- مطالبات سررسید شده تسهیلات اعطایی
6- بدهکاران بابت اعتبارات اسنادی و ضمانتنامه ها
7- مطالبات سررسید شده بابت اعتبارات اسنادی و ضمانتنامه ها
8- سایر دارائیها
9- هزینه ها

10-1- تعاریف مفاهیم و واژه ها
مدیریت نقدینگی: به معنای تخصیص منابع نقدینگی برای پرداخت بدهی های تعهد شده و سرمایه گذاری های مختلف در طول زمان است که مدیریت برای حداکثر نمودن ثروت سهامداران اعمال می نماید(گالینگر،1991، 3) .
نقدینگی: وجوه قابل مصرفی هستند که در صورت نیاز با تحمل هزینه قابل قبول به مقدار کافی و فوری در دسترس می باشند(رز،1999، 739) .
سری های زمانی: مجموعه ای از داده های آماری است که در فواصل زمانی مساوی و منظمی جمع آوری شده باشد. روشهای آماری که این گونه داده ها را مورد استفاده قرار می دهند تحلیل سری های زمانی نامیده می شود (نوفرستی، 1379، 230)1.
ریسک نقدینگی: احتمال عدم توانایی یک بانک در تحصیل وجوه نقد مورد نیاز، با تحمل هزینه لازم و منطقی ریسک نقدینگی گفته می شود(همان منبع،739)2 .
مدیریت دارایی ها: یکی از استراتژی های مدیریت بانکی است که مقدار و ترکیب منابع وجوه بانک را که عمدتاً از سوی مشتریان آن تعیین می شود، مورد توجه قرار می دهد. در این استراتژی مدیریت به منظور نیل به نیازهای نقدینگی و سایر اهداف بانک، در مقایسه با مدیریت بدهی ها، بیشتر به کنترل دارایی ها متمرکز می شود.
مدیریت بدهی ها: استفاده از وجوه استقراضی برای پاسخ دادن به نیازهای نقدینگی بانک است. بانک بر مبنای این استراتژی حجم نقدینگی مورد نیاز خود را با افزایش یا کاهش نرخ بهره پرداختی به وجوه استقراضی، تحصیل می کند.
خلاصه فصل
وجوه نقد به عنوان سیال ترین و در دسترس ترین دارایی هر واحد اقتصادی نیاز به مدیریت دقیق دارد. وچوه نقد به خودی خود بازدهی ندارند بلکه باید در پروسه سرمایه گذاری قرار گیرند تا بازدهی داشته باشند. لذا وجوهی که مازاد بر نیاز باقی می مانند باید به نحو مناسب در فعالیتهای سرمایه گذاری به جریان بیفتند. از طرف دیگر کمبود نقدینگی خطراتی را متوجه بانک می سازد که علاوه بر خدشه دار کردن اعتبار بانک، حتی ممکن است آن را به ورطه ورشکستگی نیز بکشاند.
با توجه به اهمیت موضوع نقدینگی، در این تحقیق تلاش می شود عوامل ورودی و خروجی سیستم نقدینگی مورد شناسایی قرار گیرند و نحوه ارتباط آنها با وجوه نقد بانک توسعه صادرات ایران بررسی شود. در فصول آتی از طریق رگرسیون چندگانه مدلی ارائه می گردد که ارتباط نقدینگی با منابع و مصارف بانک را به نمایش می گذارد. این مدل از بررسی متغیر ها در بازه زمانی ابتدای سال 1384 تا پایان شهریور 1389 بدست خواهد آمد و پیش بینی وجه نقد در آینده را با توجه به منابع و مصارف برآوردی میسر می سازد.

فصل دوم
مروری بر ادبيات تحقيق
 

1-2 مقدمه
بانکها به واسطه سپرده گذاران و وام گیرندگان متعدد با انواع بازارهای پولی و مالی مرتبط بوده و در معرض انواع ریسکها قرار دارند. لذا همواره بانکها سعی بر آن داشته اند تا از طریق بکارگیری روشها و ابزارهای مختلف میزان بهینه نقد مورد نیاز خود را پیش بینی و نگهداری نمایند. در این بخش در یک نگاه کلی به بررسی ساختار داراییها و بدهییها، انواع مدلهای نقدینگی و ریسکهای حاکم بر بانک خواهیم پرداخت.

2-2نقدينگي در بانك
نقدينگي به معناي توانايي ايفاي تعهدات در سررسيد آنهاست. در تعريفی ديگر، نقدينگي وجوه قابل مصرفي هستند كه در صورت نياز با تحمل هزينه قابل قبول، به مقدار كافي و فوري در دسترس مي باشند(روز،1999، 739) .
نقدينگي كيفيت دارايي است كه آنرا به آساني به پول نقد كم ضرر يا بدون خطر ضرر تبديل مي‌كند. نقدينگي در مؤسسات مالي را مي‌توان به عنوان توان دسترسي به وجوه نقد، در مواقع نياز تعريف كرد(رید و گیل ،1999، 125) .
در يك تعريف كلي مي توان گفت كه نقدينگي، تبديل دارايي هاي غيرنقد به وجه نقد، بدون كاهش ارزش، توسط افراد، واحدهاي تجاري و موسسات مي باشد. با بسط مفهوم نقدينگي، نقدينگي شامل تحصيل وجوه نقد از طريق استقراض از منابع خارجي توسط موسسات مالي (يا سايرين) نيز مي شود. نقدينگي موسسات سپرده پذير به معناي توانايي تحصيل مقدار مشخصي از وجوه به بهاي مشخص و در يك مدت زمان معين، مي باشد(گاردنر،1994، 347) .
در نقدينگي دو جنبه بايد مدنظر قرار گيرد: نقدينگي برنامه‌ريزي شده و نقدينگي پشتوانه.
نقدينگي برنامه‌ريزي شده،عبارت است از پيش‌بيني نيازهاي نقدي و برنامه‌ريزي براي تأمين وجوه نقد مورد نياز از طريق كاهش دارايي ها يا افزايش بدهي هاي جاري.
نقدينگي پشتوانه عبارت است از توان مقابله با نيازهاي غيرمنتظره وجوه نقد. نيازهاي غيرمنتظره به وجه نقد مساوي خالص وجوه نقدي است كه علاوه بر پيش‌بيني‌هاي اوليه در نظر گرفته مي‌شود.
اين نيازها مي‌تواند به دلايل مختلف ايجاد شود. در برخي موارد، براي استفاده از فرصتهاي مطلوب سرمايه‌گذاري، وجوه نقد مورد نياز است. چنانچه نتوان وجه نقد لازم را تأمين كرد، سودهاي مربوط به اين سرمايه‌گذاريها از دست خواهد رفت. بدليل وجود ابهام های كلي مربوط به گردش وجوه، مديران مالي معمولاً نقدينگي عمد‌ه‌اي را نگهداري مي‌‌كنند.
اين گونه مديران، معمولاً منابع اعتباري لازم را به مبالغي بيش از نيازهاي مورد انتظار پيش‌بيني مي‌نمايند.علاوه بر اين، اوراق بهادار قابل مبادله نيز به عنوان ذخيره احتياطي نگهداري مي‌شود. در تمامي موارد، سطح مطلوب سرمايه در گردش تا حدود زيادي تحت تأثير ويژگيهاي خاص بنگاهها و مؤسسات مالي قرار مي‌گيرد (شباهنگ، 1381، 64و65)1.
به هر حال تعيين سطح مورد نياز نقدينگي به نوع فعاليتهاي واحد مالي بستگي دارد. ميزان و سرعت چرخش نقدينگي است كه بانك را سودآور و رقابت‌پذير مي‌سازد. نقدينگي يك مؤسسه مالي بايستي از نقدينگي نظام مالي تفكيك شود.
مديريت يك مؤسسه مالي از طريق برنامه‌ريزي دقيق و تخمين در سپرده و وام مي‌تواند نقدينگي خود را كنترل و به ميزان مشخص برساند. مديريت ممكن است سياست ميزان نقدينگي كم يا زياد به نسبت نيازهاي تخمين زده شده براي خود بوجود آورد كه وابسته به ميزان ريسك‌پذيري و ديگر ملاحظات باشد.
در ايجاد چنين سياستي مديران مالي بايستي بالطبع بده - بستان ميان نقدينگي و سودآوري را بشناسند. مدير مي‌تواند نقدينگي مؤسسه را كمينه كند بدين طريق كه وجوه بدست آمده از فروش دارايي هاي قابل نقد شدن را بفروشد و در اوراق دراز مدت سرمايه‌گذاري كند تا بازده بيشتري به دست آورد ولي اين كار با ريسك بالايي همراه خواهد بود و نقدينگي ناكافي در زمان لازم، ريسك نرخ بازده و شايد ريسك اعتباري از عواقب اين كار خواهد بود.
در مقابل امكان دارد كه مدير مالي ريسك نقدينگي را با نگهداشتن ميزان زيادي دارايي نقدي و قابل نقد شدن به نسبت نيازهاي تخمين زده شده كمينه نمايد. ليكن سود و عايدي كمتري بالطبع خواهد داشت(روز،1980،284) .

2-2- نقدينگي دارايي ها:
دارايي‌ها در صورتي نقدينگي دارند كه بتوان آنها را به آساني و با سرعت به وجه نقد تبديل نمود. اوراق بهادار قابل مبادله سريع در بازار، يكي از بهترين نمونه‌هاي دارايي هاي واجد نقدينگي بالاست. بدهيهاي بالقوه – اعتبارات بانكي استفاده نشده – نيز منبعي براي ايجاد نقدينگي است. هرچه داراييهاي قابل تبديل به نقد و بدهيهاي بالقوه آن بيشتر باشد، نقدينگي بيشتر خواهد شد(همان منبع،64) .
نقدينگي يكي از ويژگي هاي دارايي است كه با كمترين (و يا بدون) ريسك زيان، آن را قابل تبديل به نقد مي سازد. دارايي ها ممكن است با توجه به درجه نقدينگي به صورت افزايشي طبقه بندي شوند. وجه نقد، اسناد خزانه، ساير اوراق بهادار، پرتفوي وام بانك و املاك بانك به ترتیب بيشترين تا كمترين نقدينگي را دارند(رید و گیل ،1999، 127) .

3-2- روشهاي اندازه گيري و سنجش نقدينگي
نقدينگي به دو مفهوم "موجودي" و " جريان" به كار مي رود. براي سنجش نقدينگي از ديدگاه "موجودي" بايد نگهداري دارايي هايي كه امكان تبديل شدن به پول نقد را دارند، اندازه گيري كرد. براي تعيين كفايت نقدينگي در اين چارچوب بايستي نگهداري دارايي هاي قابل نقد شدن، با نيازهاي نقدينگي مورد انتظار مقايسه گردند. اندازه گيري معيار (استاندارد) براي نقدينگي زماني كه تقاضاي آتي آن معلوم نيست، مشكل است. براي دستيابي به يك ارزيابي واقعي از موقعيت نقدينگي، نيازمند پيش بيني دقيق از نيازهاي نقد و سطح مورد انتظار دارايي هاي قابل نقد شدن و دريافت هاي نقد طي دوره مربوطه هستيم. به بيان ديگر اندازه گيري نقدينگي مفهوم "جريان" را در محاسبات وارد مي سازد، هرچند در عمل وسيع ترين استفاده در اندازه گيري نقدينگي از مفهوم موجودي است. يكي از اين اندازه گيري ها استفاده از نسبت وام به سپرده است. روش هاي اندازه گيري نقدينگي كه عموماً در قالب مفهوم موجودي مي گنجد عبارت است از: بودجه نقدي، تحليل نسبت وام به سپرده، ميزان با صرفه ترین سفارش، بودجه بندي سرمايه اي، نقطه سر به سر، برنامه ريزي خطي، تحليل سريهاي زماني، مدلهاي اقتصادسنجي (كه تنوع فراواني براساس نوع نظريه حاكم بر اقتصاد دارند) و برنامه ريزي چند منظوره از جمله روشهايي هستند كه عملاً به كار رفته و يا قابليت به كارگيري در تخمين نيازهاي نقدينگي را دارند.
اندازه گيري نقدينگي با مفهوم جريان، براي نقدينگي پيچيدگي هاي بيشتري دارد. در اين رويكرد توجه به كفايت سرمايه، كيفيت دارايي ها، پورتفوی وام، پورتفوی دارایی، مدیریت ریسک، نوسان های اقتصادی، سررسید بدهی ها، از اهمیت خاص برخوردار است. لذا بدون توجه به موارد فوق امکان تخمین نیازهای نقدینگی در این رویکرد وجود ندارد. از سوی دیگر باتوجه به مشکل کمی سازی این عوامل، عملاً تعیین مدل مشخص نقدینگی در این رویکرد غیرممکن جلوهمی کند(همان منبع،128-129)1.

4-2- مدل های نقدینگی
برای برقراری توازن بهینه بین حداکثر مقدار نقدینگی (که صرف سرمایه گذاری برای رسیدن به بازده بالاتر می شود) و حداقل مقدار نقدینگی ( که باید در دسترس باشد) مدلهای مختلفی ارائه شده است. مدل های نقدینگی مطالعه شده عبارتند از:
• مدل دوره نگهداری
• مدل ویلیام بومول
• مدل میلر و اور
• مدل برانک
• مدل استون
• مدل وایت و نورمن
• مدل تقاضا برای پول بانک
• مدل بیشینه کردن سود بانک با فرض نگهداری ذخایر
• مدل بیشینه سازی سود برای مقدار مشخص سرمایه
• مدل مدیریت پول، چارچوبی برای تخصیص دارایی
• مدل برنامه ریزی آرمانی در بودجه بندی سرمایه ای

1-4-2- مدل دوره نگهداری
با استفاده از برخی مفاهیم مالی و حسابداری بانکی از جمله زمان بندی دارائی ها و بدهی های ترازنامه، نرخ بازده دارائی ها و بدهی ها، جریانهای نقدی اقلام ترازنامه و دوره نگهداری هر یک از اقلام، به مفاهیمی دست خواهیم یافت که می تواند در ارزیابی ساختار نقدینگی بانک ها موثر واقع شود. با استفاده از بند 30 استاندارد بین المللی حسابداری شماره 30 و با توجه به صورتهای

مالی نمونه بانک ها که توسط موسسه پرایس، واتر هاس؛ کوپرز ارائه شده است، می توان زمان بندی سررسید دارائی ها و بدهی های هر بانک را به همراه شکاف نقدینگی در هر دوره زمانی، مشخص کرد. دوره های زمان بندی در استاندارد بین المللی حسابداری شماره 30 به صورت نمونه

در پنج دوره زمانی تا یک ماهه، از یک تا سه ماهه، از سه ماه تا یک سال، از یک تا پنج سال و بیش از پنج سال طبقه بندی شده است. با توجه به کیفیت، شرایط و زمان بندی های اقلام ترازنامه بانک مورد مطالعه می توان مدت دوره های زمانی را کاهش و تعداد آنها را افزایش داد. بر اساس این مدل بانک ها باید در کوتاه مدت راه کارهای مناسبی برای حل شکاف های نقدینگی شان ا

رائه کند. در بلند مدت نیز باید استراتژی مدیریت نقدینگی خود را در جهت کنترل و کاهش کسری نقدینگی، تنظیم کنند (اصانلو، 1388، 66) .

2-4-2- مدل ويليام بومول
تبديل وجوه نقد به سرمايه گذاري مستلزم صرف هزينه هايي مي باشد. از طرف ديگر در صورتي كه به منظور اجتناب از صرف اين هزينه ها، وجوه نقد بيشتري نگهداري شود، هزينه هاي ديگري همچون بهره از دست رفته و هزينه هاي مربوط به كمبود نقدينگي به وجود مي آيد. نگهداري مقدار ايده آل نقدينگي باعث حداقل شدن اين هزينه ها مي شود.
مدل بومول در عملي ترين فرم خود فرض مي نمايد كه مانده وجوه نقد در طول زمان به صورت دنده اي تغيير مي كند و دريافتي ها را در فواصل معين در نظر مي گيرد. این مدل تحت شرایط اطمینان از فرمول میزان با صرفه ترین سفارش استفاده می کند. زمانی که عدم اطمینان پرداخت های نقدی زیاد است مدل EOQ قابل اجرا نیست و باید از مدل های دیگری استفاده شود. چنانچه مانده های صندوق نوسان های اتفاقی داشته باشد، می توان از نظریه کنترل در حل مسئله کمک گرفت.
3-4-2- مدل میلر و اور
با وضع حدود کنترلی به نحوی عمل می کند که هرگاه وجه نقد به حد بالایی رسید، انتقال وجوه به اوراق بهادار قابل خرید و فروش شروع شود و هرگاه وجه نقد به حد پایینی رسید انتقال وجوه از اوراق بهادار قابل خرید و فروش به صندوق انجام گیرد. زمانی که میزان وجوه نقد شرکت مابین این دو حد قرار گیرد، هیچ گونه نقل و انتقال بین این دو حساب صورت نمی گیرد. حدود کنترلی با توجه به هزینه های ثابت انتقال وجوه به اوراق بهادار و هزینه فرصت از دست رفته نگهداری نقدینگی تعیین می شود. این مدل زمانی که پیش بینی های نقدی وجود داشته باشد بهینه نخواهد بود.

4-4-2- مدل برانک
مطابق نظر برانک، در شرایط اطمینان کامل، الگوی نوسان های مانده وجوه نقد عکس الگوی پله ای بومول است و جریانهای خروجی وجه نقد را در فواصل زمانی خاصی متمرکز می نماید تا آنجا که جریان های خروجی قابل کنترل بوده و دوره عمل خاصی داشته باشد. مدیر مالی می تواند نیازهای خود را برای نقدینگی در طول دوره برنامه ریزی برآورد نموده و قسمتی از وجوهی را که ضروری نمی باشد، در طول دوره سرمایه گذاری نماید.

5-4-2- مدل استون
موقعیت نقدی فعلی و موقعیت نقدی در طی چند روز آتی را درنظر می گیرد و سعی در به حداقل رساندن معاملات غیر ضروری دارد. در این مدل دو حد کنترلی وجود دارد که تعیین این حدود، محدوه انجام معاملات را مشخص می کند (گالینگر،1991،248) .

6-4-2- مدل وایت و نورمن
در این مدل فرض شده که تقسیم سرمایه گذاری در زمان معین انجام می شود، جریان های ورودی وجه نقد و جریان های خروجی هزینه ها اتفاقی بوده که بر طبق یک توزیع احتمال مشخص نوسان می کند. در این مدل متغیر تصمیم گیری عبارتست از آن میزان مانده وجه نقد آغاز دوره که بتواند ثروت مورد انتظار را در پایان دوره به حداکثر برساند (فرد و دیگران، 1996، 266) .
7-4-2- مدل تقاضا برای پول بانک
در این مدل فرض می شود پول نقد (اسناد بانک مرکزی) و پول بانک (سپرده های بانک) کاملاً جایگزین یکدیگر نمی شوند. لذا می توان تقاضا را برای هر دو نوع تعریف کرد. لذا نیازمند دو تابع تقاضا برای پول هستیم؛ یکی برای پول نقد و دیگری برای پول بانک.

8-4-2- مدل بیشینه کردن سود بانک با فرض نگهداری ذخایر
در این مدل فرض می شود بانک هیچ مشکل بهینه سازی جز مدل سازی سود ندارد و شرایط عدم اطمینان را بانک به شرایط اطمینان تغییر داده است.

9-4-2- مدل بیشینه سازی سود برای مقدار مشخص سرمایه
هدف این مدل تأمین سود بیشتر باتوجه به میزان مشخص سرمایه و باتوجه به محدودیتهای سیاستگذاری شده می باشد.

10-4-2- مدل مدیریت پول
این مدل چارچوبی برای تخصیص دارایی ها است؛ تابع هدف این مدل میانگین هندسی (بازده دوره حاضر) است. در این مدل تعداد طیف های سناریو (نظام های بازار یا اجزای پرتفولیو)، تعداد ممکن ترکیب نتایج بین طیف های مختلف سناریو (نظام های بازار) مبتنی براینکه چه تعداد سناریو در هر دستگاه موجود است در نظر گرفته می شود.

11-4-2- مدل برنامه ریزی آرمانی در بودجه بندی سرمایه ای
این مدل برای تعیین و پوشش آرمان های یک بنگاه در انتخاب پروژه های سرمایه ای تهیه گردیده است. لیکن به دلیل نوع روش به کارگرفته شده و همچنین کاربرد بودجه بندی سرمایه ای، تعیین میزان نقدینگی از دیدگاه موجودی در این مدل مطرح می شود.

5-2- مديريت نقدينگي
مدیریت نقدینگی به معناي تخصيص منابع نقدينگي براي پرداخت بدهي هاي تعهدشده و سرمايه گذاري هاي مختلف در طول زمان است كه مديريت براي حداكثر نمودن ثروت سهامداران اعمال مي نمايد(گاردنر،1994، 348) .

مديريت نقدينگي، حصول اطمينان از اين موضوع است كه بانك قادر به انجام كامل تعهدات قراردادي خود مي‌باشد. در واقع مديريت نقدينگي به مفهوم توانايي بانك جهت مديريت بهينه‌ كاهش‌هاي سپرده‌اي و ديگر ديون در كنار مديريت رشد پرتفوي وجوه وام و ديگر دارايي‌ها و نيز اقلام خارج از ترازنامه مي‌باشد، به طوري كه در نتيجه‌ي آن بانك بتواند با هزينه‌اي قابل قبول و در سريع‌ترين زمان ممكن كمبود منابع نقدينگي خود را جبران نمايد.

عناصر حياتي مديريت نقدينگي مشتمل بر سيستم‌هاي مناسب اطلاعات مديريت، كنترل متمركز نقدينگي، تجزيه و تحليل خالص وجوه مورد نياز براي سناريوهاي مختلف، تنوع منابع تأمين مالي و برنامه‌ريزي اقتصادي است (ارجمند نژاد ، 1384، 62) .

مديريت نقدينگي يعني پيش‌بيني حجم تقاضا براي وجوه و تأمين مقادير كافي وجوه براي جوابگو بودن به اين نيازهاست. اين تقاضاها به دو صورت عمده انجام مي‌گيرد:

الف) برداشت از سپرده‌ها ب) تقاضا براي تسهيلات
جوابگو بودن به هر دو صورت تقاضا از اهميت خاصي برخوردار است. اگر بانك نتواند جوابگوي برداشت مشتريان از سپرده‌هايشان باشد با عكس‌العمل‌هاي قانوني شديد مواجه مي‌شود كه ممكن است در نهايت باعث ورشكستگي و خاتمه فعاليت بانك گردد. در مورد جامه عمل پوشانيدن به تقاضاهاي تسهيلات مشتريان، شايد رسالت، مسئوليتها و اجبارهاي بانك سنگين‌تر، مهمتر و خطيرتر از مورد قبل باشد.
تنظيم و گردش نقدينگي شامل تنظيم گردش دارايي ها و بدهي ها، تنظيم گردش دريافت ها و پرداخت ها و حداقل نقدينگي است.
براي رسيدن به اين اهداف بايد فرآيند عمليات تعريف و ارتباط آنها با يكديگر تبيين و نياز كاربران سيستمهاي مورد نياز مشخص شود.
براي شروع كار، ريسك هاي مربوط به بدهي ها و پوشش آن بايد بررسي شود.
پوشش ريسك بدهي ها در راستاي اجراي مديريت نقدينگي در دو مرحله صورت مي گيرد: مرحله اول اجراي طرح با امكانات فعلي و برخي تعهدات مقدماتي ميسر بوده و به نظر مي رسد كه مي تواند به مرحله اجرا درآيد. مرحله دوم شكل تكامل يافته عمليات پوششي است كه مستلزم آمادگي بيشتر و سازماندهي لازم خواهد بود.
به منظور اجراي مرحله اول عمليات پوشش ريسك بدهي ها ضروري است كميته اي به عنوان "كميته مديريت پرتفوي" متشكل از يك نفر به عنوان رئيس كميته، مدير يا معاون مطالعات و تحقيقات، مدير امور مالي و مدير امور آمار و اطلاعات تشكيل شود.
گروه مديريت پر تفوي با برگزاري جلسه هاي روزانه براي چگونگي انجام عمليات پوششي تصميم گيري مي كند (اعتضادی، 1381، 49)1.

6-2- مشخصه های سیستم مدیریت نقدینگی
مديريت نقدينگي در بانک ها و موسسات مالی و اعتباری باید مشخصه های زیر را داشته باشد:
1- كل جريان وجوه نقد شامل اعطاي تسهيلات، جذب منابع، وصول ا قساط، سرمايه‌گذاري و... بايد تحت كنترل سيستم مديريت نقدينگي باشد.
2- سيستم مديريت نقدينگي بايد به صورت لحظه‌اي، قابليت مانيتورينگ جريان نقدينگي را داشته باشد.
3- سيستم مديريت نقدينگي بايد ساز وكارهاي مناسب براي پوشش ريسك ناشي از كمبود نقدينگي را با بهره‌گيري از اندوخته مناسب نقدينگي، فراهم سازد.
4- سيستم مديريت نقدينگي بايد ساز وكارهاي مناسب براي به كارگيري سريع نقدينگي مازاد در فرصت‌هاي سودآور را براساس اولويت آنها، فراهم كند.
5- سيستم مديريت نقدينگي بايد ‏كليه طرح‌هاي اعتباري، جذب منابع و سرمايه‌گذاري را از نظر تأثير آنها بر جريان نقدينگي تائيدكند.
6- سيستم مديريت نقدينگي بايد امكان پيش‌بيني جريان وجوه نقد را براساس روند گذشته و تعهدات قطعي، داشته باشد.
7- سيستم مديريت نقدينگي بايد بصورت مستمر با سيستم‌هاي سياست‌گذاري، برنامه و بودجه، اعتبارات، جذب منابع، مديريت سرمايه‌گذاري، حسابداري و واحدهاي سرپرستي در ارتباط باشد.
8- سيستم مديريت نقدينگي بايد ساز وكارهاي لازم براي وصول و شناسايي سريع مطالبات را داشته باشد.

9- سيستم مديريت نقدينگي بايد اطلاعات لازم را به سيستم سياست‌گذاري در خصوص تأثير طرح‌هاي مختلف اعتباري و سرمايه‌گذاري بر وضع نقدينگي ارائه دهد.
10- سيستم مديريت نقدينگي بايد بودجه سازمان را ازنظر برخورداري از جريان مناسب نقدينگي، تائيد كند.

11- سيستم مديريت نقدينگي بايد اطلاعات لازم را درخصوص نحوه هدايت منابع مالي به مشتريان خوش‌حساب، در اختيار سيستم مربوطه قرار دهد.
12- سيستم مديريت نقدينگي بايد بطور مستمر با بازارهاي پول و سرمايه در تعامل باشد .

7-2- چارچوب مدیریت نقدینگی

چارچوب ارزیابی و مدیریت نقدینگی بانک شامل موارد زیر می باشد:
- مشخص نمودن منابع اصلی ورودی و خروجی نقدینگی بانک
- اندازه گیری و مدیریت خالص وجوه مورد نیاز
- مدیریت دسترسی به بازار

- برنامه ریزی احتیاطی

1-7-2- مشخص نمودن منابع اصلي ورودي و خروجي نقدينگي بانك
يكي از مراحل اوليه مديريت نقدينگي، مشخص نمودن منابع اصلي ورودي و خروجي نقدينگي به بانك و داشتن اطلاعات تفضيلي از آنها مي باشد.
افزايش در سپرده ها، كاهش در اوراق بهادار، افزايش در تعهدات كوتاه مدت غير سپرده اي شامل اعتبارات كوتاه مدت دريافتي، اعتبار در حساب جاري، اضافه برداشت از حساب في مابين بانك مركزي، افزايش در تعهدات بلند مدت سهامداران و نهايتاً كاهش در سرمايه گذاري هاي بلند مدت و تسهيلات اعطايي منجر به افزايش نقدينگي بانك شامل صندوق، حساب في مابين با بانك مركزي، خالص حساب بانكها و ذخيره قانوني مي گردد و بالعكس.
از حسابهای ترازنامه اي عمده فوق در كوتاه مدت، بانك مي تواند فقط تعداد معدودي از آنها را در كنترل داشته باشد. براي مثال در كوتاه مدت بانك كنترل قابل ملاحظه اي روي نقدينگي، سپرده ها، سرمايه گذاري هاي بلندمدت و تسهيلات، تعهدات بلندمدت و سرمايه ندارد و تنها مي تواند دارايي هاي غيرنقد كوتاه مدت و تعهدات كوتاه مدت غيرسپرده اي را در كنترل خود داشته باشد. وقتي يك بانك بتواند موارد اصلي جريان های نقدي را مشخص نمايد، بايد يك سيستم برنامه ريزي نقدي پياده كند. معمولاً سيستم برنامه ريزي نقدي بانك براساس جريانات نقدي روزها و هفته هاي آتي برنامه ريزي مي شود و به طور كلي حد و حدود جريان های نقدي در درازمدت هم برآورد مي شود. برنامه ريزي هاي نقدي مابين بانكها با شيوه هاي متفاوت اجرا مي شود (عرب مازار و قنبري، 1379، 143 -142)1.

به اين ترتيب مي توان حجم نقدينگي مورد نياز بانك را كاهش داده و عمليات بانك را با مقادير كمتري از وجوه نقد اداره نمود. براي اعمال مديريت نقدينگي، بانك بايد اول شناخت مناسبي از جريان نقدينگي آتي خود داشته باشد. مديريت ذخاير قانوني هم قسمتي از مديريت نقدينگي بانك به شمار مي رود. از آنجايي كه بانك بايد قوانين بانكي را رعايت نمايد حفظ ذخاير قانوني به صورت يك مانع، تركيب دارايي هاي نقدي كوتاه مدت بانك را مقيد مي سازد.

مديريت نقدينگي اهميت خاصي به تنظيم و تعديل هاي مقطعي مي دهد. روشهاي مختلفي جهت كنترل و مديريت نقدينگي به شرح زير است:
- منتظر جريانهای نقدي قريب الورود بودن
- وجوه نقد بيش از حد نگهداري كردن

- استفاده از حسابهاي متقابل ديگر بانكها
- سرمايه گذاري هاي كوتاه مدت در بازارهاي پولي
- استفاده از ذخاير نقدي اضافي ديگر بانكها
- اضافه برداشت از حساب في مابين بانك مركزي و بانكهاي تابعه آن

- به كارگيري ديگر اعتبارات كوتاه مدت غير سپرده اي (همان منبع ،146)2.

2-7-2- اندازه گيري و مديريت خالص وجوه
بعد از مرحله تشخيص منابع اصلي ورودي و خروجي نقدينگي به بانك، مرحله اندازه گيري و مديريت نقدينگي بوده كه شامل ساخت جدول طبق بندي سررسيدها و محاسبه خالص تجمعي مازاد يا كسري وجوه در تاريخ هاي سررسيد معين مي باشد. اين خالص تجمعي به وسيله تحليل جريان نقدينگي آتي بانك كه براساس فروض رفتار آتي دارايي ها، بدهي ها و اقلام خارج از ترازنامه (تحت سناريوهاي مختلف) پيش بيني شده، محاسبه مي گردد. در واقع مرحله اندازه گيري و مديريت خالص وجوه مورد نياز شامل رده بندي سررسيدها و سناريوهاي مختلف مي باشد.
تشكيل جدول طبقه بندي سررسيدها راهكاري سودمند جهت مقايسه ورودي و خروجي وجوه به طور روزانه و نيز طي يك دوره زماني مشخص مي باشد. در ساختن اين جدول، بانكها مي بايست هر نوع ورود يا خروج وجوه را برطبق زمان بندي مشخص از نقطه شروع (معمولاً روز بعد) طبقه بندي نمايند. به عنوان يك قدم اوليه براي ساختن جدول طبقه بندي سررسيد، جريانهای ورود وجوه مي بايست بر طبق تاريخ سررسيد شدن دارايي ها و يا تخمين محتاطانه از زمان اتمام تسهيلات اعطايي رتبه بندي شوند. تفاوت بين جريان های ورودي وجوه و جريان های خروجي وجوه در هر دوره، نقطه شروعي براي اندازه گيري مازاد يا كمبود طي دوره هاي زماني موردنظر مي باشد.
چنين تجزيه و تحليل هايي، فرصت زماني جهت مديريت شكاف نقدينگي قبل از وقوع هر رخدادي را براي دوره هاي آتي فراهم مي نمايد. مناسب ترين چارچوب زماني براي مديريت نقدينگي آن است كه بانك ها از چارچوب زماني كوتاه مدت براي اندازه گيري ميزان نقدينگي در دوره هاي نزديك و از چارچوب زماني بلند مدت براي دوره هاي دورتر استفاده نمايند. در اين خصوص بهتر است كه بانكها شكاف نقدينگي روزانه را براي يك يا دو هفته بعد، شش ماه بعد و يا براي يك فصل يا يك سال آتي محاسبه نمايند. البته لازم به ذكر است كه چارچوب زماني مناسب براي مديريت نقدينگي فعال كاملاً كوتاه مدت (منجمله روز به روز) مي باشد. اين موضوع به ويژه در اولين روزهاي بروز مشكل نقدينگي كه برقراري ثبات در بانك بسيار حياتي بوده توجيه پذيرترمي باشد. در مجموع مي توان گفت كه چارچوب زماني مناسب وابسته به ماهيت فعاليت هاي بانك ها مي باشد. بانك هايي كه

متكي به تأمين وجوه كوتاه مدت مي باشند، عمدتاً روی مديريت نقدينگي در هر دوره كوتاه مدت (تا 5 روز) تمركز خواهند نمود. در حالت ايده آل بانك ها مي بايست قادر باشند تا وضعيت نقدينگي خود را به طور روزانه در طي اين دوره محاسبه نمايند. بانك هاي ديگر مثل بانكهاي توسعه اي كه وابستگي كمتري به وجوه كوتاه مدت دارند، ممكن است فعالانه خالص نيازهاي وجوه خود را د

ر وصول دوره هاي طولاني تري (شامل يك يا سه ماه آتي) مديريت نمايند. در اين تجزيه و تحليل ها اگر بانكها با شكاف نقدينگي قابل توجهي در دوره هاي آتي مواجه شوند مي توانند در جهت پر نمودن اين شكاف ها، اقدام به كسب يك دارايي كه در آن تاريخ سررسيد مي شود نموده و يا در جستجوي استمهال يكي از بدهي هاي خود باشند. در تخمين و تحليل جريان های وجوه توجه به موارد زير بسيار حائز اهميت مي باشد:

- برخي جريان های وجوه ممكن است فصلي يا دوره اي باشند.
- بخشي از نوسان های در نقدينگي بانك ناشي از سيكل هاي گوناگون اقتصادي مي باشد.
- بسياري جريان های وجوه مرتبط با خدمات متنوع به وسيله نرخ هاي بهره و يا رفتار مشتريان تحت تأثير قرار مي گيرند كه در اين خصوص جنبه هاي رفتاري مشتريان به جاي سررسيد ها اهميت بالاتري دارد. به عنوان نمونه درخصوص سپرده ها توجه به ميزان عدم ثبات، تنوع و تمركز آنها بااهميت مي باشد. تامين وجوه لازم جهت تعهدات خارج از ترازنامه، درجه اتكا به دارايي هاي قابل خريد و فروش و ميزان نوسان های قيمتي اين قبيل دارايي ها، درجه تنوع در پرتفوي دارايي هاي قابل خريد و فروش، قابليت خريد و فروش دارايي ها و توانايي نقد كردن سريع دارايي ها تحت هر سناريويي يك بانك مي بايست هر نوع جريان های مثبت يا منفي نقدينگي كه مي تواند رخ دهد را مدنظر قرار دهد. اين سناريو مي بايست هم عوامل داخلي (داخل بانك) و هم عوامل خارجي (بازارهاي پولي و بانكي) را دربرگيرد. به عبارت ديگر پيش بيني جريان های نقدينگي در هر بانكي مي بايست در قالب سه سناريوي زير مطرح مي گردد:
سناريوي شرايط نرمال، سناريوي شرايط بحراني در داخل بانك، سناريوي شرايط بحراني در بازار هاي پولي و بانكي در پيش بيني جريان های وجوه بانك ها مي بايست زمان بندي جريان های وجوه را براي هر نوع دارايي و بدهي از طريق بررسي احتمال وقوع هر نوع رفتار جرياني آنها و نيز اعمال برخي فروض تحت سناريوهاي مورد بررسي، تعيين و مشخص نمايند.
چنين اقدامات و بررسي هايي در مورد زمان بندي و اندازه جريان های وجوه، به عنوان بخش جدايي ناپذير از ساختار طبقه بندي سررسيد ها (تحت سناريوهاي فوق الذكر) مطرح مي باشد. بانكها مي بايست براي هر نوع منبع تامين مالي و وضعيت آن تصميم گيري كنند. به عنوان مثال در مورد بدهي ها، در اينكه آيا بدهي در زمان سررسيد به طور كامل برداشت مي شود؟ تدريجاً در طول چند هفته آتي برداشت مي شود؟ و يا به منظور برداشت سپرده گذار مي بايست حساب مذكور باز بوده و يا در دسترس باشد، تصميم گيري نمايند.
در اين تصميم گيري ها با توجه به روند آتي وجوه، مفروضاتي درنظر گرفته مي شود. در سناريوي شرايط نرمال و درخصوص جريان های وجوه، فرض مي شود كه بسياري از وام هاي در حال سررسيد در زمان مقرر بازپرداخت شده و يا سپرده هاي بانكي به سهولت جايگزين شده و سپرده هاي قبلي تجديد مي گردد. در شرايط بحران داخل بانكي فرض مي شود كه بانكها قادر به جايگزيني يا باز نمودن بيشتر بدهي ها سپرده ها نمي باشند. در تاييد فروض در نظر گرفته شده، بانكها مي بايست تحليل واريانس را حداقل هر 6 ماه يكبار به كار ببرند، چرا كه اگر اين فروض طي يك دوره زماني به طور مناسب تنظيم شده باشند، پيش بيني جريان های آتي وجوه به واقعيت نزديكتر خواهد بود (تریپ،2002، 49) .

3-7-2- مديريت دسترسي به بازار
يكي ديگر از اجزاء مديريت نقدينگي، ارزيابي دسترسي به بازار و درك گزينه هاي مختلف تامين وجوه مي باشد. به زبان ساده تر، يك بانك نيازمند درك اين موضع است كه انتظار دريافت چه ميزان وجه از بازار، هم در شرايط عادي و هم در شرايط نامطلوب را خواهد داشت. در اين خصوص ايجاد ارتباط مداوم و پايدار با عرضه كنندگان منابع وجوه و نيز متنوع نمودن منابع مورد استفاده، بخش جدايي ناپذيري از مديريت دسترسي به بازار را شكل مي دهد. تمركز در منابع مالي، ريسك نقدينگي بانك را افزايش داده و در نتيجه براي بررسي ميزان كفايت تنوع بدهي ها (منابع تامين مالي)، بانك نيازمند آزمون سطح اتكاء به منابع مالي خاص، درخصوص نوع ابزار، ماهيت عرضه كننده وجوه و ويژگي هاي جغرافيايي بازار مي باشد.

4-7-2- برنامه ريزي احتياطي
به منظور برخوردار بودن از يك چارچوب مديريت ريسك نقدينگي جامع و فراگير، بانكها مي بايست برنامه اي جهت تامين منابع مالي از خارج بانك در شرايط بحراني داشته باشند. چنين برنامه اي شامل مجموعه اي از سياست ها و روشهاي تامين به موقع منابع با يك هزينه معقول براي بانك مي باشد. در واقع يك برنامه احتياطي، پيش بيني جريان وجوه آتي و تامين منابع بانك تحت سناريوهاي بازار منجمله رشد سريع دارايي ها يا كاهش سريع بدهي ها مي باشد. هرچه اتكاء بانك به سپرده هاي اصلي به عنوان يك منبع با ثبات مالي كمتر و اتكاء به منابع ثانويه مالي بيشتر باشد، نياز به برنامه احتياطي براي اين نوع بانكها بيشتر و حياتي تر مي باشد.
برنامه هاي احتياطي موثر پاسخگوي دو سوال اساسي زير باشد:

آيا مديريت بانك براي اداره بحران داراي استراتژي مي باشد؟
آيا مديريت بانك روشهاي جايگزين براي دستيابي به وجوه در شرايط اضطراري دارد؟
همچنين يك برنامه احتياطي مي بايست معتبرترين برآوردهاي مديريتي از تغييرات ترازنامه اي كه ممكن است ناشي از يك رويداد نقدينگي يا وضعيت اعتباري بانك باشد را فراهم نمايد. در واقع يك برنامه احتياطي در صورتي كه به درستي تدوين شده باشد، مي تواند اين اطمينان را در بانكها ايجاد نمايد كه آنها مي توانند به طور موثري نوسان های عادي و غيرعادي نقدينگي را مديريت نمايند. يك برنامه احتياطي مي بايست موقعيت تأمين منابع مالي بانك را در دوره تغييرات موقتي و دائمي (بلندمدت) نقدينگي پيش بيني نموده و تمامي منابع تامين وجوه بانك را به روشني و با درنظر گرفتن اولويت هاي زير مشخص، كمي و رتبه بندي نمايد:
- كاهش ميزان دارايي ها
- اصلاح ساختار بدهي ها
- استفاده از گزينه هاي ديگر براي كنترل تغييرات ترازنامه
- اولويت بندي دارايي هاي قابل فروش
- در اين خصوص بانكها تمام دارايي هاي ترازنامه را بررسي نموده و دارايي هايي را كه كمترين زيان را به ارتباطات تجاري و اعتبار بانكها وارد نمايد، انتخاب مي کند (تریپ،2002، 51) .

8-2- وظایف مدیر نقدینگی
1- سیاست گذاری نقدینگی؛ تعیین سیاستها و خطوط کلی راجع به همه فعالیتهای مرتبط با نقدینگی
2- برنامه ریزی نقدینگی؛ تدوین برنامه نقدینگی بر اساس راهبردها و تهیه و بازنگری بودجه نقدی
3- مدیریت تأمین منابع مالی مورد نیاز؛ تأمین منابع مورد نیازبرای تداوم عملکرد سازمان
4- مدیریت سرمایه گذاری(به کار گیری) نقدینگی در دسترس؛ بهره گیری سریع از وجوه نقد مازاد در راستای حداکثر سازی سود سازمان
5- مدیریت دریافتها و پرداختها؛ اطمینان از تحقق به موقع ورودی ها و خروجی های نقدینگی بر اساس بودجه نقدی
6-مدیریت اندوخته نقدینگی؛ به روز رسانی نقدینگی احتیاطی لازم برای جلوگیری از مواجهه با کسری نقدینگی

9-2- خط مشي هايي براي مديريت نقدينگي
در مورد مساله نقدينگي بانك چندين راهبرد عمده مورد استفاده قرار گرفته است:
1- مديريت نقدينگي دارايي ها
2- مديريت بدهي ها
3- مديريت متوازن نقدينگي(روز،1999،352) .

1-9-2- خط مشي مديريت نقدينگي دارايي ها
مديريت دارايي ها واژه اي است كه به تخصيص منابع به انواع سرمايه گذاري ها، اطلاق مي شود. كه در مورد بانكها به معناي توزيع وجوه نقد، ميان اوراق بهادار، سرمايه گذاري ها و ساير دارايي ها است (رید و گیل ،1999،100) .

در بانكهاي كوچك وجوه نقد ناشي از سپرده هاي مشتريان است كه در مجموع، منبعي كم نوسان و پايدار مي باشد و دارايي هاي اين گونه بانك ها عمدتاً وام هاي پرداخت شده به شركت هاي كوچك و متقاضيان مسكن است. وجوه اضافي عمدتاً در دارايي هايي همچون وجوه استقراضي بانك مركزي و اوراق قرضه دولتي سرمايه گذاري مي شود كه نقدينگي به وسيله آنها تأمين مي شود.

در مورد مديريت نقدينگي دارايي ها، سه تئوري وجود دارد كه به اختصار به شرح آنها مي پردازيم.

1-1-9-2- تئوري وام تجاري
بر اساس تئوري سنتي وام تجاري، بهترين دارایي بانكها، وام هاي كوتاه مدت و خودنقد شونده هستند كه براي تأمين سرمايه در گردش پرداخت مي شوند. در اين تئوري وام هاي سررسيد شده بايد به طور خودكار منابع لازم براي برآورد نيازهاي نقدينگي را فراهم نمايد(ودورت،1968، 67-66) .

2-1-9-2- تئوري تبديل پذيري

مهم ترين تعريف تئوري تبديل پذيري، نگهداري دارايي هاي نقد بيشتر به صورت وجوه نقد يا اوراق بهادار قابل فروش است كه در صورت نياز به نقدينگي، دارايي هاي موردنظر تا برآورده شدن كليه تقاضاهاي وجوه نقد، فروخته مي شود. در اين راهبرد وجوه نقد از تبديل دارايي هاي غيرنقد حاصل مي شود(روز،1999،353-352) .

3-1-9-2- تئوري درآمد مورد انتظار
طرفداران تئوري درآمد مورد انتظار معتقدند كه پرداخت اكثر وامهاي بلندمدت تجاري و مصرفي بر مبناي جريان درآمد مورد انتظار حاصل از بازپرداخت وام ها انجام مي شود. جريان حاصل از وصول وامها، منابع جديدي را براي تامين كمبود منابع و تقاضاهاي وام مشتريان جديد فراهم مي سازد(همان منبع،67-66) .

4-1-9-2- عوامل موثر در مديريت دارايي ها
عوامل زير در مديريت دارايي ها تأثيرگذار هستند:
1- بانكها تحت كنترل شديد قانوني قرار دارند و مديريت منابع بايد در چارچوب قوانين ومقررات وضع شده توسط مراجع قانوني و ناظر، انجام شود.
2- روابط هر بانك با مشتريان سپرده گذار و اعتباري خود بر مبناي اعتماد متقابل است.
3- سهامداران بانكهاي تجاري همانند ساير سرمايه گذاران، نرخ بازدهي انتظار دارند كه با ريسك سرمايه گذاري، متناسب و با نرخ بازدهي ساير سرمايه گذاري های مشابه، قابل مقايسه باشد.
رابطه ميان ريسك دارايي ها و نرخ بازده مورد انتظار در آن به صورت مثبت مي باشد، بنابراين بانكي كه سرمايه گذاري يا پرداخت وام با بازده مورد انتظار بالا انجام مي دهد، بايد ريسك بيشتري نيز بپذيرد. اهداف سپرده گذاران و سهامداران بانك تا اندازه اي با همديگر در تعارض است. در تقابل اجتناب ناپذير ميان نقدينگي ضروري و ميزان سوددهي مطلوب كه در هريك از معاملات مالي بانك پيش مي آيد، اين تعارض نمايان مي شود(رید و گیل ،1999،113-112) .

5-1-9-2- ويژگي هاي دارايي هاي نقد
دارايي هايي نقد محسوب مي شود كه:
1- داراي بازاري آماده براي فروش باشند به طوري كه بدون تاخير قابل تبديل به نقد باشند.
2- تا حد قابل قبولي ثبات قيمت داشته، بدون كاهش ارزش قابل توجه قابليت فروش يا تبديل به وجه نقد را داشته باشند.

3- بايد برگشت پذير باشند به طوريكه سرمايه گذار بتواند با كمترين ريسك زيان، سرمايه گذاري اصلي خود را بازيافت نمايد.

از جمله دارايي هاي نقد رايج در بانكها اوراق قرضه، استقراض وجوه دولتي، سپرده هاي ديگر بانكها، اوراق قرضه شهرداري ها، اوراق بهادار ادارات و سازمان هاي دولتي، حواله هاي بانكي و وام هاي ارزي است(روز،1999،353-352) .

2-9-2- خط مشي مديريت بدهي ها

مديريت بدهي ها به معناي استفاده از وجوه استقراضي براي پاسخگويي به تقاضاهاي نقدينگي مورد انتظار است. استقراض چندين مزيت دارد. برخلاف روش ذخيره نقدينگي كه باعث كاهش بازدهي بالقوه بانك مي شود، بانك در مواقع نياز مي تواند استقراض كند و به بانك اين امكان را مي دهد كه درصورت رضايت از ميزان فعلي دارايي هاي سرمايه اي، پرتفوي دارايي هاي خود را بدون تغيير نگهداري كند(روز،1999،354) .
منابع تأمين نقدينگي در اين خط مشي عبارتند از: گواهي هاي سپرده هاي قابل انتقال عمده (بالاي 000/100 دلار)، استقراض وجوه دولتي، قراردادهاي بازخريد، استقراض از منابع خارجي، استقراض از بانك مركزي ، انتشار اسناد سرمايه اي، افزايش سهام سرمايه اي، استقراض از بازارهاي پولي ديگر كشورها(ودورت،1968، 67-66) .
داشتن توانايي مستمر براي استقراض، اساسي ترين نكته در مديريت بدهي هاست. بنابراين حياتي ترين دارايي بانكهاي بزرگ، قدرت اعتباري (داشتن صلاحيت اعتباري) آنهاست.

3-9-2- روش هاي مديريت نقدينگي متوازن (دارايي ها و بدهي ها)
ريسك ذاتي مربوط به استقراض نقدينگي و هزينه هاي نگهداري نقدينگي به صورت دارايي، بانك را به انتخاب روشي وا مي دارد كه از هر دو روش مديريت دارايي ها و مديريت بدهي ها استفاده كند. در اين روش براي برخي از تقاضاهاي مورد انتظار، نقدينگي به صورت دارايي (بيشتر به صورت اوراق بهادار قابل فروش و سپرده نزد ساير بانكها) نگهداري مي شود. در حاليكه به منظور تأمين پشتوانه براي ساير نيازهاي نقدينگي پيش بيني شده، براي دريافت حد اعتباري از ساير بانكهاي طرف معامله يا ساير موسسات تأمين وجوه، تدابيري را از قبل اتخاذ مي كنند(ودورت،1968، 356) .

4-9-2- عوامل موثر بر انتخاب راهبرد
انتخاب راهبرد از بين راهبردهاي مديريت دارايي ها، مديريت بدهي ها و مديريت متوازن، به چندين عامل از جمله اندازه موسسه، ثبات مالي و نوع صنعت آن موسسه و ميزان ريسك و بازده مورد انتظار مديران و صاحبان آن بستگي دارد.
10-2- انواع نيازهاي نقدينگي
نيازهاي نقدينگي بانك از لحاظ مدت طبق استانداردهاي بين المللي گزارشگري مالي به دوره هاي يكماهه، 1 تا 3 ماهه، 3 ماهه تا يكساله، يكساله تا پنج ساله و بالاي پنج سال تقسيم بندي مي شود كه به منظور ثبات درآمد و حفظ ارزش سرمايه لازم است تا همواره درخصوص متعادل سازي خالص شكاف نقدينگي در تمام دوره هاي زماني، برنامه ريزي ها و اقدام های منطقي انجام مي شود (کوپر ،2004، 28) .
اما نيازهاي نقدينگي كه در سيستم هاي پرداخت مطرح مي شود از جمله نيازهاي بسيار كوتاه مدت است كه تأمين آنها ابزارهاي خاص خود را مي طلبد.

1-10-2- نياز نقدينگي سپرده گذاران
به دليل بي ثبات بودن سپرده ها بانكها تحت مجموعه اي از الزام های نقدينگي فعاليت مي نمايند. نقدينگي، علاوه بر الزام ها، از انتظارات سپرده گذاران نيز تاثير مي پذيرد.

2-10-2- نياز نقدينگي وام گيرندگان
بيشترين درآمد بانكها از وام ها حاصل مي شود از اينرو اين موسسات براي جذب مشتريان وام گيرنده، تلاش مي كنند. يك وام دهنده در چارچوب استانداردهاي اعتباري باشد. بنابراين، بانكها براي حفظ اعتماد مشتريان خود، بايد قادر به تهيه وجوه نقد براي پرداخت انواع وام ها بوده و توان نقدينگي خود را حفظ كنند(گاردنر،1994، 347) .

3-10-2- ذخيره قانوني
ذخيره قانوني بايد به صورت وجه نقد در خزانه يا به صورت سپرده در نزد بانك مركزي نگهداري شود. از آنجاكه به كسر ذخيره قانوني جريمه و به اضافه آن هيچ سودي تعلق نمي گيرد، بنابراين بايد تا حد ممكن، ميزان ذخيره قانوني خود را به طور دقيق برآورد كرد.

11-2- تقاضا و تأمين نقدينگي
نياز بانك براي نقدينگي (وجوه نقد قابل مصرف فوري) مي‌تواند در چارچوب عرضه و تقاضا مورد بررسي قرار گيرد. چه فعاليت‌هايي باعث افزايش تقاضاي نقدينگي در بانك مي‌شود؟ و به پشتوانه چه منابعي، بانك در مواقع نياز به وجوه نقد مي‌تواند نقدينگي تأمين نمايد.
در اغلب بانكها بيشترين فشار تقاضا براي وجوه قابل مصرف از دو عامل ناشي مي‌شود:
1- برداشت از سپرده‌ها توسط مشتريان 2- درخواست اعتبار مشترياني كه بانك مايل به حفظ آنهاست. اين تقاضا ممكن است ناشي از درخواست‌هاي جديد وام، تمديد قراردادهاي سررسيد شده يا در ادامه خط مشي‌هاي اعتباري موجود باشد. عامل ديگر فشار بر تقاضاي نقدينگي بانك ناشي از پرداخت تعهدات مربوط به وامهاي دريافتي از ساير بانكها يا بانك مركزي است. همچنين پرداخت ماليات بر درآمد و پرداخت سود سهام نقدي به سهامداران بانك موجب افزايش در تقاضاي وجوه نقد قابل مصرف مي‌شود.
براي پاسخ دادن به تقاضاهاي نقدينگي مذكور بانكها مي‌توانند چندين منبع تأمين نقدينگي بالقوه را مشخص كنند. مهمترين منبع در حالت عادي دريافت سپرده‌هاي مشتريان جديدي است كه به تازگي افتتاح حساب مي‌نمايند و يا سپرده‌هاي جديدي را جايگزين سپرده‌هاي موجود مي‌كنند.
دومين عامل مهم تأمين نقدينگي بانك، بازپرداخت وامها توسط مشتريان است كه منابع جديدي را براي تأمين نيازهاي نقدينگي فراهم مي‌كند. فروش داراييهاي بانك، بويژه اوراق بهادار سريع المعامله موجود در پرتفوي سرمايه‌گذاري بانك نيز از منابع تأمين نقدينگي بانك به شمار مي‌رود.
همچنين جريان ورودي وجوه نقد از درآمد ناشي از ارائه خدمات غير سپرده‌اي و استقراض از بازار پولي نيز حاصل مي‌شود.
جدول1-2منابع تقاضا و تأمين نقدينگي در بانك
تقاضاي نقدينگي بانك ناشي از: تأمين وجوه نقد حاصل از:
برداشت از سپرده‌ها توسط مشتريان ورود سپرده مشتريان
پرداخت تسهيلات به مشتريان خوب درآمد حاصل از خدمات غيرسپرده‌اي
بازپرداخت استقراض‌هاي غيرسپرده‌اي بازپرداخت وام توسط مشتريان
پرداخت هزينه‌هاي عملياتي و ماليات فروش داراييهاي بانك
پرداخت سود سهام نقدي به سهامداران استقراض از بازار پولي

وضعيت نقدينگي خالص در زمان (t) به شرح زير است:
) (L t = وضعيت نقدينگي خالص در زمان
+ درآمد حاصل از ارائه خدمات غير سپرده‌‌اي + ورود سپرده‌ها (جريان ورودي)
- استقراض از بازار پولي + فروش داراييهاي بانك + بازپرداخت وام مشتريان
- درخواست‌هاي وام قابل قبول – برداشت سپرده (جريان خروجي)
- هزينه‌هاي عملياتي و ماليات – بازپرداخت وامهاي دريافتي از ساير بانكها
سود سهام پرداختي به سهامداران بانك
عوامل مختلف عرضه و تقاضاي نقدينگي در كنار هم وضعيت خالص نقدينگي بانك را مشخص مي‌كند.
زماني كه تقاضاي نقدينگي بيش از تأمين آن باشد (Lt < 0) مديريت بايد براي تأمين كسري نقدينگي تصميم بگيرد كه كي و از كجا بايد وجوه نقد اضافي را تأمين كند؟ در حالت ديگر، در هر لحظه كه مجموع تأمين نقدينگي بانك بيش از تقاضاي آن باشد (Lt > 0) مديريت بايد در مورد نقدينگي اضافي تصميم بگيرد كه براي كسب سود، اين وجوه نقد اضافي را تا زمان تقاضاهاي آتي كي و در كجا سرمايه‌گذاري كند.

نقدينگي از بعد زماني بسيار حساس است. برخي از نيازهاي نقدينگي بانك فوري و برخي از نيازهاي آن آتي هستند. براي مثال فردا ممكن است سررسيد مبلغ عمده‌اي از گواهي‌هاي سپرده باشد و مشتريان ممكن است قصد برداشت اين سپرده‌ها را داشته باشند و نخواهند كه سپرده

جديدي را افتتاح كنند براي پاسخگويي به اينگونه فشارهاي نقدينگي قريب الوقوع بايد از منابع وجوه نقدي همچون دريافت وام از بانكهاي ديگر استفاده نمود كه فوراً مي‌توان به آن دسترسي پيدا كرد. نيازهاي نقدينگي بلندمدت تر از عوامل فصلي دوره‌اي و بنيادي ناشي مي‌شود. براي مثال معمولاً تقاضاهاي وجوه نقد در تابستان و پاييز بيشتر است كه مقارن با برنامه‌ريزي مشتريان براي سفر و همچنين بازگشايي مدارس است.

در صورت انتظار داشتن نيازهاي نقدينگي بلندمدت‌تر، مديريت بانك مي‌تواند براي تأمين وجوه نقد مورد نياز آتي از منابع جايگزين مختلفي همچون فروش داراييهاي نقد انباشته، تبليغ گسترده بانك براي سپرده‌هاي جاري و ساير خدمات يا مذاكره با بانكهاي ديگر براي دريافت وام بلندمدت، استفاده كند (رز،1999،349) .
البته لازم نيست كه تمامي تقاضاهاي نقدينگي بانك با فروش دارايي ها يا استقراضهاي جديد تأمين شود. براي مثال ممكن است ورود سپرده‌هاي جديد يا بازپرداخت وامها توسط مشتريان درست در زمان نياز به وجوه نقد اضافي انجام شود.
اما زمان‌بندي در مديريت نقدينگي بسيار حساس است و بانكداران بايد با دقت برنامه‌ريزي كنند كه چه قدر، كي و از كجا منابع لازم مي‌تواند تأمين شود. بسياري از مشكلات نقدينگي بانك به مسائل خارج از بانك مربوط مي‌شود كه ناشي از فعاليت‌هاي مشتريان است. در نتيجه مشكلات نقدينگي مشتريان به بانكهاي آنان منتقل مي‌شود. براي مثال اگر شركتي مانده وجوه نقد پايينی داشته باشد نسبت به دريافت وام يا برداشت از سپرده‌هاي خود اقدام خواهد كرد كه در هر دو حالت بانك آن شركت به وجوه نقد اضافي نياز پيدا مي‌كند.
مديريت نقدينگي را مي‌توان بطور خلاصه به شرح زير توصيف كرد:
1- بندرت تقاضاهاي نقدينگي در هر لحظه از زمان با تأمين نقدينگي برابر است و بانك همواره با كسري يا مازاد نقدينگي مواجه است.
2- تعاملي بين نقدينگي و سوددهي وجود دارد. اگر براي برآورد تقاضاهاي نقدينگي، بيشتر منابع بانك بصورت آماده نگاهداري شود (در صورتي كه ساير عوامل ثابت در نظر گرفته شود) سوددهي مورد انتظار بانك، كاهش خواهد يافت.
تأمين نقدينگي كافي مسأله روزمره و مستمر براي مديريت بانك است كه همواره بطور ضمني بر سودآوري بانك تأثير عمده‌اي دارد. اتخاذ تصميمات مربوط به مديريت نقدينگي جدا از ساير بخشها و دواير بانك قابل انجام نيست. علاوه بر اين، حل مسأله نقدينگي، هزينه‌هايي براي بانك در بر دارد از جمله هزينه بهره وجوه استقراضي، هزينه زمان و پول مربوط به يافتن نقدينگي كافي، هزينه فرصت درآمدي كه بخاطر فروش دارايي هايي كه براي تأمين نيازهاي نقدينگي بانك از آن صرف نظر مي‌شود. واضح است كه مديريت بايد فوريت نيازهاي مؤسسه را در مقابل اين هزينه‌ها مورد سنجش قرار دهد.

اگر بانكي با نقدينگي اضافي مواجه شود، مديريت بايد بلافاصله نسبت به سرمايه‌گذاري وجوه اضافي اقدام كند تا از وقوع هزينه فرصت وجوه بلا استفاده كه هيچ بازدهي براي بانك ندارد جلوگيري شود.

از جنبه بهتر ديگر و با اندكي تفاوت مي‌توان گفت كه مديريت نقدينگي بانك با ريسك‌هايي از جمله ريسك تغيير نرخ بهره و ريسك كمبود نقدينگي مواجه مي‌شود اگر نرخ بهره افزايش يابد، ارزش داراييهاي مالي مانند اوراق قرضه دولتي، كه بانك براي تحصيل وجوه نقد قصد فروش آنها را دارد، كاهش مي‌يابد. همچنين تحصيل وجوه نقد از طريق استقراض، هزينه بيشتري به اندازه افزايش نرخ

بهره خواهد داشت. و برخي از اشكال نقدينگي استقراض شده به مدت طولاني در دسترس بانك نخواهد بود. اگر قرض دهنده حس كند كه بانك نسبت به گذشته داراي ريسك بيشتري شده است، نرخ بالاتري را اعمال خواهد كرد و برخي از وام دهندگان از پرداخت وام خودداري خواهند كرد.

12-2- اولويت هاي تخصيص منابع
1-12-2- ذخاير اوليه
اولين اولويت در تخصيص منابع، براي دارايي هايي است كه براي تامين فوري وجوه نقد، براي پاسخگويي تقاضاهاي برداشت از سپرده ها و برآورد تقاضاهاي وام، مورد استفاده قرار مي گيرد (رید و گیل ،1999، 118) .
اين اقلام شامل حساب بانك نزد بانك مركزي، مانده سپرده هاي موجود نزد بانكهاي تجاري، وجوه نقد خزانه و اقلام در جريان وصول است(گاردنر،1994،358) .

2-12-2- ذخاير ثانويه
دارايي هاي شبه نقد با درآمدزايي بالاتر، مانند اوراق بهادار هستند كه براي پوشش كوتاه مدت نقدينگي نگهداري مي شوند و علاوه بر كمك به توان سودآوري بانك، با كمترين تاخير و ريسك زيان، قابل تبديل به نقد هستند(گاردنر،1994، 118) .

3-12-2- ذخاير ثالثيه
سرمايه گذاري هاي بلند مدت ديگري كه نقدينگي بالقوه را تامين مي كنند براي ذخاير ثالثيه درنظر گرفته مي شوند (همان منبع،358) .

1-3-12-2- پرتفوی اوراق بهادار به عنوان یک منبع
مدیریت پرتفوی اوراق (مخصوصاً انتخاب یک ترکیب بهینه از بین وجوه نقد و دارائی هایی با درآمدزایی بیشتر) یکی از اجزای جدایی ناپذیر مدیریت نقدینگی است(همان منبع،358) .

2-3-12-2- سرمایه گذاری در اوراق بهادار قابل فروش
برای تعیین میزان دارائی های نقدی که لازم است در اوراق بهادار قابل فروش سرمایه گذاری شود باید به چند عامل توجه شود: 1- سود قابل دریافت طی دوره تملک مورد نظر 2- هزینه معاملات مربوط به خرید و فروش اوراق بهادار 3- دامنه تغییر پذیری جریانهای نقدی در واحد تجاری.

3-3-12-2- روش انتخاب اوراق بهادار
پس از انجام تصمیم گیری در مورد سرمایه گذاری وجوه نقد مازاد در اوراق بهادار باید با توجه به عواملی همچون ریسک ناتوانی صادر کننده در انجام تعهدات، قابلیت فروش، تاریخ سررسید و نرخ بازدهی، نوع اوراق بهاداری که در پرتفوی قرار می گیرد، تعیین شود(مویر ودیگران،2001، 146) .

13-2- مدیریت منابع بانک ها
1-13-2- روش ادغام وجوه
در این روش کلیه تعهدات بانک (طرف بدهی و سرمایه) به عنوان یک منبع اصلی وجوه تلقی می-شود. البته از آنجا که این روش یکی از قدیمی ترین روشهای مدیریت وجوه بانک به شمار می¬رود و در زمان ابداع آن (دهه1930) هنوز مدیریت تعهدات مدرن شکل نگرفته بود. بانکداران و به کارگیرندگان این مدل بر عقیده بودند که تمامی منابع آنها به وسیله عواملی تعیین می¬شوند که خارج از عهده و کنترل بانک آنها است (مثل عوامل بازار و دیگر عامل های فعال در کل اقتصاد).قابل ذکر است که این روش، یک روش غیر علمی و وابسته به تجربیات و ارزیابی ها و پیش بینی های مدیریت می¬باشد. البته در بعضی موارد این کار به وسیله تحلیل نسبتها انجام می¬پذیرد. بدین صورت که یک سری نسبتهای مالی در موسسات مشابه محاسبه شده به عنوان استاندارد یا عرف صنعت در دیگر موسسات به کار گرفته می¬شوند.
در این روش تمام منابع به صورت یک منبع عمده وجوه تلقی می¬شوند. مدیریت ابتدا نیاز خود به نقدینگی را برآورد خواهد کرده و قسمتی از این ادغام وجوه را به نقدینگی اختصاص خواهد داد که شامل: وجوه نقد، حساب بانک ها، حساب بانک مرکزی و ذخیره قانونی است.
تخصیص بعدی از منابع بانک به اوراق بهادار و اسناد قابل معامله خواهد بود. این گونه اختصاص منابع برای آن مقدار از نقدینگی است که به لحاظ ریسکی بودن قابل سرمایه گذاری در فرصت های درازمدت نباشند.
تخصیص بعدی منابع از مجموع یا ادغام وجوه به تسهیلات بانکی و وامها خواهد بود. البته در این روش مشخص نمی¬گردد که چند درصد از کل منابع باید به استفاده خاصی تخصیص داده شود. در این خصوص، همانگونه که قبلاً اشاره شد، یا مدیریت باید تصمیم گیری کند و یا اینکه به الگوی خاصی در صنعت بانکداری توجه شود.

نمودار1-2روش ادغام وجوه
(منابع بانک)

بعد از برطرف نمودن نیازهای مالی مشتریان و متقاضیان تسهیلات بانکی، قسمتی از منابع وجوه هم صرف سرمایه گذاری در اموال خود بانک خواهد شد که نوعی سرمایه گذاری در خود بانک محسوب می¬شود.
معایب این رویکرد به اختصار به شرح زیر است:
- روش خاصی برای محاسبه میزان نقدینگی بانک ارائه نمی¬کند.
- هیچ توجهی به نامطمئن بودن سپرده های اشخاص ندارد.
- به این مسأله توجهی ندارد که تسهیلات بانکی خود می¬توانند منبع نقدینگی برای بانک باشد.
- از آنجا که اوراق خزانه باید به صورت ذخیره قانونی سپرده های دولت ینگهداری شوند از درجه نقدینگی آنها می¬کاهد.
- به نقش تعاملی دارائی ها و بدهی ها در به وجود آوردن نیازهای فعلی نقدینگی توجهی نمی¬شود (عرب مازار و قنبري، 1379، 128-130)1.