دانلود مقاله بررسی رابطه بین فرهنگ و میزان اشتباهات حسابداری کشف شده توسط حسابرسان

بخشی از مقاله

بررسي رابطه بين شاخص هاي هزينه نمايندگي با حق الزحمه حسابرسی وارائه الگوي برآورد حق الزحمه حسابرسی مستقل در ايران

چکیده:
اين تحقيق جهت ارايه الگوي مناسب براي برآورد حق الزحمه حسابرسي جنبه تئوري نمايندگي را مورد توجه قرار داده است . طبق تئوري نمايندگي مديران با كارفرمايان در تضاد منافع هستند در نتيجه افراد در جهت همسو ساختن منافع سايرين با خود يا به حداقل رساندن آثار ناشي از تضاد منافع بايد متحمل هزينه هاي نمايندگي شوند ، مدير كه در كانون اين تضاد منافع قرا ر دارد داراي اختيارات زيادي است و نياز نظارت بر عملكرد مدير ، قضاوت حرفه اي حسابرس مستقل را مطرح مي نمايد . هزينه هاي نمايندگي از طريق افزايش ريسك وحجم وپيچيدگي هاي عمليات واحد مورد رسيدگي مي تواند بر حق الزحمه هاي خدمات حسابرسي اثرات قابل تو جهي داشته باشد در نتيجه ضروري است الگويي جهت تعيين حق الزحمه حسابرسي كه شاخص هزينه هاي نمايندگي را مورد توجه قرار دهد ، ارايه گردد. این پژوهش سعی دارد تاثیر دو دسته از عوامل عمومی وشاخص های هزینه نمایندگی را که بر ریسک ،حجم ووپیچیدگی عملیات واحد مورد رسیدگی موثر است رابعنوان متغیرهای مستقل تحقیق در نظر گرفته واثر آن را بر متغیر وابسته که حق الزحمه حسابرسی می باشد مورد بررسی قرار دهد.هدف از تحقیق قیمت گذاری خدمات حسابرسی وارایه مدلی برای برآورد حق الزحمه حسابرسی است . در این تحقیق عوامل عمومی اثر گذار بر حق الزحمه حسابرسی

عبارتنداز: لگاریتم متوسط مجموع دارای ها ودرآمدهای عملیاتی،نسبت سود از قبل از کسر بهره ومالیات به دارایی ها ، نسبت مجموع حسابهای دریافتنی به دارایی ها و پایان سال مالی وشاخص های نمایندگی اثر گذار بر حق الزحمه عبارتند از :نسبت مجموع بدهی هابه دارایی ها، نسبت اعضای غیر موظف هیئت مدیره به کل اعضاء، نسبت سهم نهاد های دولتی ،نسبت سهم اولین سهامدار عمده .فرضیه اصلی پژوهش بررسی رابطه بین شاخص های هزینه نمایندگی وحق الزحمه حسابرسی است وبرای بررسی این رابطه از رگرسیون چند متغیره استفاده شده است . اطلاعات مورد نیاز برای آزمون فرضیه ها، از شرکت های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران برای سالهای 87-85 جمع آوری گردیده است. نتایج پژوهش نشان می دهد که بین شاخص های هزینه نمایندگی وحق الزحمه حسابرسی رابطه معنی داری وجود دارد.

واژه های کلیدی:

حسابرسی مستقل، حسابرسی صورتهای مالی، هزینه های نمایندگی

1- مقدمه:
مهمترین مرحله درهر اقدام اقتصادی اتخاذ تصمیمات منا سب با توجه به اطلاعات مالی قابل اتکاومنصفانه است وبراین اساس حسابرسی بعنوان بخشی از فرآیند گزارشگری اطلاعات مالی است ، که با ارزیابی این فرآیند می تواندبه این گزارشات اعتبار بخشیده ونیاز استفاده کنندگان برای قابل اتکاء بودن ومنصفانه بودن اطلاعات را پاسخ داده تا با اطمینان خاطر بتوانند تصمیم گیری نمایند.
وتنها راه تضمین تداوم ارایه این خدمات اعتبار بخش ، حصول اطمینان از منافع اقتصادی برای ارایه کنندگان خدمات حرفه ای یعنی حسابرسان است . لذامطالعه فرآیند مربوط به عوامل موثربر حق الزحمه حسابرسی جهت ارایه مدلی مناسب برای تعیین حق الزحمه حسابرسی حائزاهمیت می باشد.
در این فصل بصورت اجمالی کلیات پژوهش بیان می شود، در ابتدا مسأله پژوهشی واهمیت وضرورت آن عنوان می شودسپس به اهداف وفرضیه های آن اشاره می شود.پس از آن قلمرووشیوه پژوهش توضیح داده می شودودر آخر تعریف عملیاتی واژه هابیان می گردد.

2- شرح وبیان مساله
حسابرسی ابزاری اعتبار بخشی به صورتهای مالی وتحقق مفهوم پاسخگویی است.درجوامع کنونی نقش حسابرسی از طریق مکانیزم حرفه ای صورت می گیرد ، وشرط کافی ولازم در فعالیتهای حرفه ای تامین منافع عمومی است (رجبی، 1384،69)1 منافع عمومی بخصوص درمواردی که در تضاد بامنافع فردی باشداز اهمیت بیشتری برخوردار خواهد بود .این واقعیت به این معنی نیست که منافع اقتصادی حسابرس حرفه ای نباید موردتوجه قرار گیرد.تامین منافع اقتصادی فردی وسازمانی حسابرس شرط لازم برای بقای او در این حرفه وایفای نقش حسابرسی است، البته باید ذکر کرد که این شرط کافی نیست بلکه باید منافع عمومی نیز تامین گردد.
منافع اقتصادی در حسابرسی از طریق حق الزحمه حسابرس تامین می گرددکه از انعقاد قرار دادبا صاحبکاران عاید حسابرس و موسسه حسابرسی می شود.حسابرسان جهت برآورد حق الزحمه حسابرسی از عوامل زیادی استفاده می کنند که اغلب توصیفی هستند و پژوهش های زیادی در این رابطه انجام گردیده که طی آن بسیاری از این عوامل موردشناسایی وارزیابی قرار گرفته است.
عوامل توصیفی که در اغلب مطالعات مورد توجه قرار گرفته شده اند، شامل سه عامل ریسک ،حجم وپیچیدگی های واحد مورد رسیدگی است( سایمونیک ، 1996،172) .
(دوفاندودیگران ، 2000،51) گفته اند:این مدل ها قدرت توصیفی بالایی دارندواز طریق نمونه ها، کشورها ودوره های زمانی تقویت شده اند .پژوهش های انجام شده در این زمینه در کشورهای مختلف سعی داشته اند عوامل موثر بر نحوه قیمت گذاری خدمات حسابرسی و حق الزحمه حسابرسی رابررسی نمایند ومتغیرهای متفاوتی رابعنوان عامل اثر گذار برحق الزحمه حسابرسی ارائه دهند .نمونه های زیر مواردی از این پژوهش ها رانشان می دهد.
(ژول ،1999،17) به بررسی اثر عوامل مختلفی بر حق الزحمه حسابرسی پرداخته است.در این پژوهش از متغیرهای ، جمع کل دارایی ها، نسبت کل بدهی بلندمدت به کل دارایی ها ، نسبت دارایی های جاری به بدهی های جاری ، نسبت آنی ، پایان سال مالی ، نسبت بازده سرمایه گذاری ، تاخیر درصدور گزارش حسابرسی وتعداد شرکت های تابعه واحد مورد رسیدگی استفاده شده است .
منان وویلیامز نیزاثر متغیرهای مستقلی مانندجمع دارایی ها،تعداد شرکت های تابعه ، نسبت مجموع موجودی هاوحسابهای دریافتنی به کل دارایی ها، نسبت کل بدهی هابه کل دارایی هاو نسبت سهم بازارمؤسسه حسابرسی واحد موردرسیدگی را بر حق الزحمه خدمات حسابرسی ، بررسی نموده اند.رشد وتوسعه اقتصادوافزایش حجم سرمایه شرکت ها باعث تفکیک مدیریت از مالکیت شده ومدیران به عنوان نمایندگان، اداره امور شرکت ها رادر دست دارند لذا در چنین شرایطی مدیران بدنبال توسعه واحد تحت نظارت خود هستند، اما توسعه شرکت مستلزم گردآوری منابع گوناگون( نیروی کار-سرمایه- اعتبارو....)می باشدکه با افزایش منابع در اختیا

ر مدیریت ،حجم افراد ذینفع و درارتباط با شرکت نیزمی یابد. در چنین شرایطی نه تنها تضاد منافع بروز نمی کند ، بلکه این تضاد منافع در مقیاس چشمگیری قابل مشاهده است .)تضاد منافع مدیران وسرمایه گذاران ،تضاد منافع مدیران وکارگزاران و......) وپیامد چنین تضادی تحمل هزینه های نمایندگی از سوی افراد ذینفع، جهت همسو ساختن منافع سایرین با خود ویا به حداقل رساندن آثار ناشی از تضاد منافع است .
مدیر که به سبب داشتن اختیار عمل از سوی سایر افرادذینفع در کانون این تضادمنافع قرار دارد ، با ارایه اطلاعات مالی شرکت سعی می نماید تا تا هزینه های نمایندگی راکاهش دهد ، اما به علت اینکه اطلاعات ارایه شده توسط مدیریت نمی تواند معیار مناسبی برای نظارت بر عملکرداو در جهت منافع سایرین باشد، این نیاز نظارتی ، قضاوت کارشناسانه یک شخص مستقل با عنوان حسابرس را مطرح می نماید. (احمدی ،1381،82)1 مدیر جهت استفاده از خدمات حسابرسی باید مبلغی رابه عنوان حق الزحمه خدمات حسابرسی به وی بپردازد.این مبلغ توسط حسابرس وبا توجه به ارزیابی وی از حجم وریسک کار حسابرسی تعیین می گردد. حسابرس برای

ارایه یک نظر کارشناسانه اقدام به بررسی ادعاهای مدیریت در قالب صورتهای مالی می نماید .این ادعاها زمانی برای حسابرس به اثبات می رسندواطمینان معقولی جهت اظهار نظر فراهم می کنند که او بتواند مستندات چنین ادعاهایی راارزیابی کند.
هر چه مستندات عینی تر باشد ریسک ذاتی این مستندات کاهش یافته وحسابرس فرآیند ساده تری راجهت ارزیابی طی خواهد کرد.اما در مقابل هر چه میزان عینیت این مستندات کاهش یابدونسبت اقلام ذهنی و برآورد شده توسط مدیریت (که از اختیارات وی می باشد) افزایش یابدفرآیند حسابرسی پیچیده تر می شودوریسک وحجم آن نیز افزایش می یابدوحسابرس حق الزحمه بالاتری راجهت حسابرسی تعیین خواهد نمود.مسئله دیگری که همواره حسابرس در برآورد حق الزحمه حسابرسی مد نظر قرار می دهد، بررسی این حتمال است که آیا مدیریت از اختیارات خودجهت هموار سازی سود استفاده می کند یا خیر؟(دی چاوودیگران ،206،1998) 22.
هرچه میزان اختیارات مدیران بیشتر باشد، امکان کنترل عملکردایشان کمتر ومتعاقباً هزینه های نمایندگی بیشتر می شود.در نتیجه حسابرس نیز برای انجام کارهای حسابرسی باید فرآیند پیچیده تر ، پر ریسک تروبا حجم بالاتری را با حق الزحمه بیشتری برنامه ریزی واجرا نماید.
حال اگر این حق الزحمه حسابرسی به درستی وبر اساس عوامل مؤثربر آن تعیین نگردد، اقتصادی بودن این فعالیت حرفه ای به عنوان شرط لازم انجام خدمات حسابرسی تأمین نشده ودر نتیجه قدرت حرفه ای حسابرس نیز تحت الشعاع قرار می گیرد (رجبی ، 1384،73)1.
همانگونه که ملاحظه شدپژوهش های بسیاری در کشورهای مختلف انجام شده است تا شواهدی را در رابطه با عوامل مؤثر بر حق الزحمه خدمات حسابرسی ارایه نماید اما در تحقیقات اندکی ، مورد آثار ناشی از اثرات نمایندگی برحق الزحمه خدمات حسابرسی مورد توجه قرار گرفته است.هزینه های نمایندگی می تواند به لحاظ نظری از طریق افزایش ریسک ، حجم وپیچیدگی های عملیات واحدهای مورد رسیدگی اثر فزاینده ای به قیمت گذاری حق الزحمه حسابرسی داشته باشد .ادبیات موجود همگی بر سر دشواری اندازه گیری هزینه های نمایندگی اتفاق نظر دارند .وجهت اندازه گیری آن از شاخص های جایگزین استفاده می کنند .ویژگی چنین شاخص هایی این است که نمایه هایی برای تعیین گروههای ذینفع ، اندازه نسبی منافع آنهاومیزان تضاد منافع بین این گروهها هستند(احمدی، 1381،85)2 برخی از این شاخص ها را به صورت افزایش در نسبت بدهی ، افزایش در تعداد کارکنان واحد های اقتصادی ، تنوع ترکیب سهامداران وافزایش تعداد آنها ، تنوع ترکیب هیئت مدیره ،جذب وادغام واندازه واحد اقتصادی ارئه می نمایند، بر این اساس سؤال اصلی پژوهش بر این اساس است آیا در شرایط فعلی فعالیت حرفه ای حسابرسان در ایران ، این عوامل ، در قیمت گذاری حق الزحمه خدمات حسابرسی مورد توجه قرار می گیرند؟ بعبارتی دیگر آیاهزینه های نمایندگی با حق الزحمه خدمات حسابرسی رابطه داردیا خیر ؟.

3- اهمیت
حق الزحمه حسابرسی یکی از عوامل اثر گذار بر قدرت حرفه ای حسابرسی است (رجبی،1384،42)3 پژوهش حاضر از دیدگاه نقشی که می توانددر تثبیت این قدرت برای حرفه حسابرسی داشته باشد بسیار حائز اهمیت است .همچنین شرط لازم تداوم خدمات حسابرسی کسب منافع اقتصادی از طریق حق الزحمه حسابرسی است که در سالهای اخیر این حرفه نتوانسته به این منافع دست یابد(حساس یگانه ورجبی ،1385،65)4 در چنین شرایطی انجام این پژوهش می تواند میزان اهمیت حق الزحمه خدمات حسابرسی را با بررسی رابطه آن با هزینه های نمایندگی موجود در یک شرکت بیان کند. بعلاوه انجام این مطالعات از این منظر ارزشمند خواهد بودکه نه تنها نیاز به خدمات حسابرسی را بر مبنای یکی از اساسی ترین تئوری های مالی حسابداری بیان می کند، بلکه نمود عینی هزینه های نمایندگی و اثر آن بر قیمت گذاری خدمات حسابرسی را ارایه خواهد کرد.

4- اهداف :
1-4-1 بررسی رابطه بین متوسط مجموع دارایی هاودرآمدهای عملیاتی وحق الزحمه حسابرسی
2-4-1 بررسی رابطه بین کل حسابهای دریافتنی به مجموع دارایی هاوحق الزحمه حسابرسی
3-4-1 بررسی رابطه بین نسبت سودقبل از کسر بهره ومالیات به مجموع دارایی هاوحق الزحمه حسابرسی
4- 4-1 بررسی رابطه بین کل بدهی ها به مجموع دارایی ها وحق الزحمه حسابرسی

5-4 -1 بررسی رابطه بین پایان سال مالی وحق الزحمه حسابرسی
6-4-1 بررسی رابطه بین نسبت اعضای غیر موظف هیئت مدیره به کل وحق الزحمه حسابرسی
7-4-1 بررسی رابطه بین درصد سهم نهاد های دولتی وحق الزحمه حسابرسی.
8-4-1 بررسی رابطه بین درصد سهم اولین سهامدار عمده وحق الزحمه حسابرسی .

5-فرضیات پژوهش :
1-5- فرضیه اصلی :
بین هزینه های نمایندگی وحق الزحمه حسابرسی رابطه معنی داری وجود دارد
2-5-فرضیات فرعی :

1-2-5-1 بین متوسط مجموع دارایی ها ودرآمدهای عملیاتی وحق الزحمه حسابرسی رابطه معنی داری وجوددارد.
2-2-5-1 بین نسبت کل حسابهای دریافتنی به مجموع دارایی هاوحق الزحمه حسابرسی رابطه معنی داری وجوددارد.
3-2-5-1 بین نسبت سود قبل از کسر بهره ومالیات به مجموع دارایی ها وحق الزحمه حسابرسی رابطه معنی داری وجوددارد.
4-2-5-1 بین کل بدهی ها به مجموع دارایی هاوحق الزحمه حسابرسی رابطه معنی داری وجود دارد.
5-2-5-1 بین پایان سال مالی وحق الزحمه حسابرسی رابطه معنی داری وجود دارد.
6-2-5-1 بین نسبت اعضای غیر موظف هیئت مدیره به کل وحق الزحمه حسابرسی رابطه معنی داری وجود دارد.
7-2-5-1 بین درصد سهم نهاد های دولتی وحق الزحمه حسابرسی رابطه معنی داری وجود دارد.
8-2-5-1 بین درصد سهم اولین سهامدار عمده وحق الزحمه حسابرسی رابطه معنی داری وجود دارد

6-قلمرو پژوهش :
1-6- قلمرو موضوعی پژوهش:
پژوهش حاضر از نظر موضوعات مطرح شده درزمینه حسابرسی تعیین قیمت حق الزحمه خدمات حسابرسی وتا ثیر هزینه های نمایندگی در تعیین حق الزحمه حسابرسی از نظر منافع حرفه ای واقتصادی حسابرس
2-6-قلمرو مکانی پژوهش :
قلمرو مکانی این پژوهش در ایران ودر حوزه شرکت های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران می باشد.
3-6- قلمرو زمانی پژوهش :
به دلیل امکان بروز آثار ناشی از تغییرات عوامل غیر قابل کنترل در سال های مختلف وهمچنین تقارن زمانی انجام پژوهش ، برای جمع آوری داده های اولیه از صورت های مالی شرکت های تولیدی پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار ، سال مالی 85؛ 86 و 87 بعنوان دامنه زمانی این پژوهش انتخاب گردیده است .

7- چارچوب نظری تحقیق :
تا كنون تحقيقات زيادي درزمینه تعيين قيمت خدمات حسابرسي مستقل در داخل وخارج از كشور انجام گرديده وانگيزه انجام چنين پژوهشهايي استخراج مدلي براي قيمت گذاري حق الزحمه خدمات حسابرسي بوده اكثر اين محققين از ويژگي هاي واحد مورد رسيدگي نظير حجم كار ، پيچيدگي هاي كار ، ريسك وغيره را بعنوان عامل اثر گذار بر روي حق الزحمه حسابرسي مورد مطالعه قرار داه اند اما از آنجا كه بازار خدمات حسابرسي بازاري رقابتي است وموسسات حسابرسي بايد جهت تداوم وبقا وكسب منافع بيشتر با يكديگر به رقابت بپردازند ، اين پژوهش سعي دارد كه جنبه هاي ديگري از ويژگي هاي واحد مورد رسيدگي را كه مي تواند بر حق الزحمه خدمات موثر باشد ، بررسي كند . دراين پژوهش دو سته از عوامل : عوامل عمومي وشاخص هاي هزينه هاي نمايندگي اثر گذار بر تعيين قيمت حق الزحمه حسابرسي مطالعه مي ش

ود. ازديدگاه نظري اثر گذاري اين عوامل بر عوامل توصيفي واحد مورد رسيدگي مانند حجم ، پيچيدگي كار و ريسك قابل بررسي است . دراين پژوهش چهار متغير متوسط مجموع دارايي ها ودرآمدهاي عملياتي ، نسبت مجموع حسابهاي دريافتني وموجودي ها به مجموع دارايي ها ، نسبت سود قبل از كسر بهره وماليات به مجموع دارايي ها ، پايان سال مالي واحد مورد حسابرسي را عوامل عمومي اثر گذار بر حق الزحمه حسابرسي و متغير هاي اوليه و چهار متغير شاخص هزينه هاي نمايندگي ، نسبت كل بدهي ها به مجموع دارايي ها ، نسبت اعضاي غير موظف هيئت مديره به كل درصد سهم اولين سهادار عمده ، درصد سهم نهادهاي دولتي واحد مورد رسيدگي، بعنوان شاخص هاي هزينه نمايندگي مورد مطالعه قرار مي گيرد.

8-انواع پژوهش
پژوهش های علمی را براساس هدف می توان به سه گروه بنیادی؛ توسعه ای وکاربردی تقسیم نمود ؛ پژوهش های بنیادی در ج

ستجوی کشف حقایق وواقعیت ها وشناخت پدیده ها واشیاءبوده که مرزهای دانش عمومی بشر را توسعه می دهند؛ قوانین علمی راکشف می نمایند. وبه تبیین ویژگی ها وصفات یک واقعیت می پردازند. پژوهش های توسعه ای نیز با استفاده از زمینه وبستر شناختی ومعلوماتی که از طریق پژوهش های بنیادی فراهم شده برای رفع نیازمندیهای بشر وبهبود وبهینه سازی ابزارها وروش ها؛ اشیاء و الگوها در جهت توسعه رفاه وآسایش ودر ارتقای سطح زندگی انسان مورد استفاده قرار می گیرند. پژوهش های کاربردی راباید پژوهش های حل مسئله نامید و آن ها را نوعی پژوهش عملی محسوب کرد زیرا نتایج آن مستقیماً برای حل مسأله خاص به کار گرفته می شود.
از آنجاکه هدف اصلی از انجام پژوهش حاضربررسی رابطه هزینه های نمایندگی با حق الزحمه خدمات حسابرسی است ؛ می توان گفت که این پژوهش از نظر هدف در حیطه پژوهش های توسعه ای قرار می گیرد. بر اساس ماهیت وروش تحقیق می توان گفت که پژوهش علمی به پنج گروه تاریخی؛ توصیفی ؛ همبستگی تجربی و علی ؛ تقسیم می شود.در پژوهش همبستگی محقق؛ با استفاده از ضریب همبستگی ؛ به دنبال کشف یا تعیین رابطه بین متغیر های مختلف می باشد. هدف پژوهش به شیوه همبستگی مطالعه حدود وتغییرات یک یا چند متغییر با توجه به تغییرات یک یا چندمتغیر دیگر است ( دلاور، 1377،68)1
در این پژوهش از روش مطالعه کتابخانه ای؛ بررسی متون واسناد کاوی استفاده شده است . هدف از بکارگیری این روش ها بررسی رابطه همبستگی بین چند متغیر مستقل و یک متغیر وابسته می باشد. که از این جهت می توان پژوهش حاضر را بر اساس ماهیت وروش تحقیق در زمره پژوهش های همبستگی تلقی کرد .

9-جامعه آماری
جامعه بزرگترین مجموعه از موجودات است که که در یک زمان معین مطلوب ما قرار می گیرد . مقدار متغیری را برای هر یک از عناصر جامعه اندازه گیری کنیم؛ جامعه مقادیر آن متغیر را بوجود آورده ایم؛ از این رو می توان جامعه مقادیرمتغیر را چنین تعریف کرد« جامعه مقادیر، بزرگترین مجموعه از مقادیر قابل اکتساب متغیرهای تصادفی است که در یک زمان معین مطلوب ما قرار می گیرد». محدوده وفضای مطلوب ما جامعه های آماری را معین ومشخص می کند؛ بنابراین تعریف جامعه آماری عبارت است از:« تعدادی از عناصر مطلوب ومورد نظر که حداقل دارای یک صفت مشخصه باشند».( آذر ومؤمنی، 1382 ،5)2.
جامعه آماری به عنوان همه عناصری تعریف می شود که دارای یک یا چند ویژگی مشترک باشند وامکان دارد برای مطالعه انتخاب شوند. عنصر؛ چیز یا فردی است که عمل اندازه گیری در مورد آن انجام می شود وجامعه همه ی عناصررا که با مسأله پژوهش ارتباط و مناسبت داشته باشد در بر می گیرد. (قادری وسیف نراقی ،1373،71)3 .
جامعه آماری این پژوهش از نظرقلمرو مکانی شرکت های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران را در بر می گیرد و با توجه به مقطعی بودن پژوهش ؛ سال85؛ 86 و87 به عنوان قلمرو زمانی مدنظر می باشد.

10-روش تحقیق :
این پژوهش از نظر هدف توسعه ای ، واز نظر ماهیت وروش از نوع همبستگی است . برای جمع آوری مطالب مربوط به ادبیات موضوع از روش کتابخانه ای واسناد کاوی با مطالعه کتاب ها ، مجلات ومقالات وپایان نامه ها ی فارسی وانگلیسی ، گزارشات بورس اوراق بهادار وسایت های کامپیوتری استفاده می شود. برای گرد آوری اطلاعات وداده ها ی پژوهش نیز از صورت های مالی شرکت های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران برای سال85؛ 86؛ 87 استفاده شده است .
با توجه به جامعه آماری این پژوهش که شرکت های پذیرفته شده در بورس تهران درسا ل 85؛ 86؛ 87 می باشد، حجم نمونه پس از انجام مطالعه اولیه وبا استفاده از روشهای آماری مناسب محاسبه می شود. سپس با گردآوری داده های اولیه ، این داده ها از طریق روش های آماری توصیفی وآما راستنباطی وبا استفاده از نرم افزار EXCEL , SPSS تجزیه وتحلیل می گردد .

11-مدل پژوهش
lnFee = + lnAss.Rev + Rec.Ass + Roa + Deb
+ Year + Nexe + S.Govern + S.Owner
= لگاريتم حق الزحمه حسابرسي ومتغير وابسته مي باشد Ln fee (1
= لگاريتم متوسط مجموع دارايي ها و درآمدهاي عملياتي مي باشد ومتغیر مستقل Ln Ass.Rev) 2
عمومی است.
= نسبت مجموع حسابهاي دريافتني به جمع دارايي ها ؛ متغیر مستقل عمومی است. Rec.Ass (3

= نسبت سود قبل از كسر بهره وماليات به مجموع دارايي ها ، متغير عمومي مستقل است. Roa (4
= نسبت كل بدهي به جمع دارايي ، متغير مستقل وشاخص هزينه نمايندگي مي باشد. Deb (5
= پایان سال مالی ومتغیر مستقل عمومی است Year(6
7) Nexe = نسبت اعضاي غير موظف هيئت مديره به كل، متغير مستقل وشاخص هزينه نمايندگي است.
= در صد سهم نهاد هاي دولتي متغير مستقل و شاخص هزينه نمايندگي است.S.Govern (8
= درصد سهم اولين سهامدار عمده ، متغیر مستقل و شاخص هزينه نمايندگي است .S.Owner 9)
پس از آزمون فرضیات پژوهش ؛ این مدل به صورت یک مدل نهایی که متشکل از متغیر های معنی دار خواهد بود ؛ ارائه می گردد. برای ارائه مدل از شیوه مرسوم مطالعات در قیمت گذاری خدمات حسابرسی استفاده شده است. بر اساس این شیوه برای بررسی اثر عوامل متعدد بر حق الزحمه خدمات ح متغیر وابسته حق الزحمه خدمات حسابرسی ومتغیرهای مستقل هزینه های نمایندگی می باشند که در قالب مدل رگرسیون چند متغیره ارایه گردیده است.

12- متغیرپژوهش
1-12 متغیر وابسته :
حق الزحمه خدمات حسابرسی ؛ معرف رضایتمندی نسبی ویکی از عوامل اثر گذار بر قدرت حرفه ای حسابرسی برای ارائه خدمات حسابرسی است(رجبی 1384،48)1. بدین واسطه کشف عوامل اثر گذار بر این متغیرها ویافتن راهکاری برای پیش بینی حق الزحمه خدمات حسابرسی وهمچنین استفاده از عوامل مذکور برای قیمت گذاری خدمات حسابرسی از اهمیت ویژه ای برخوردار است. بعلاوه حق الزحمه خدمات حسابرسی می تواند؛ شاخصی از تلاش هایی باشد که حسابرس در قالب ساعات کار حسابرسی در هر قرار داد؛ برای اظهار نظر حرفه ای خود صورت می دهد. حجم کار حسابرسی ویا همان تلاش حسابرس برای اظهار نظر حرفه ای خود؛ بستگی به عوامل مختلفی دارد که از جمله این عوامل می توان به صنعت مورد فعالیت ؛ بزرگی یا کوچکی ؛ میزان گردش کار شرکت و .... اشاره کرد
براساس مطالعات صورت گرفته ؛ عوامل اثر گذاربر تلاش های حسابرس را می توان در سه حوزه ریسک ؛ حجم و پیچیدگی های عملیات واحد مورد رسیدگی طبقه بندی کرد. بر این اساس انتظار می رود
حق الزحمه حسابرسی با افزایش 3 عامل ریسک ؛حجم وپیچیدگی های عملیات واحد مورد رسیدگی رابطه مستقیم داشته باشد وهمگام با آنها افزایش یابد.
در پژوهش حاضر حق الزحمه خدمات حسابرسی شرکت های انتخاب شده در نمونه به عنوان متغیر وابسته استخراج شده است وعوامل مؤثر بر این متغیر؛ به منظور کسب مدلی کاربردی ؛ در قالب شاخص های هزینه های نمایندگی که معرف3 عامل ریسک؛ حجم وپیچیدگی عملیات واحد موردرسیدگی می باشند؛
در نظر گرفته شده است. بر اساس پژوهش های پیشین ؛ برای بکار گیری حق الزحمه خدمات حسابرسی در مدل قیمت گذاری خدمات حسابرسی ؛ از لگاریتم طبیعی این متغیر برای تعدیل نوسانات حق الزحمه خدمات حسابرسی استفاده شده است .
بعلاوه از میان روشهای گوناگون ؛ جهت تعدیل نوسانات مذکور؛ لگاریتم طبیعی بواسطه محدود کردن تغییرات متغیر در گستره ای محدود تقریباً معادل 4 واحد تفاوت میان حداقل وحد اکثر خروجی متغیر؛ برای همخوانی با سابرمتغیرهای مورد مطالعه ازکارایی بیشتری برخوردار می باشد. در این پژوهش نیز لگاریتم طبیعی حق الزحمه حسابرسی که از صورت های مالی ویاد داشت های پیوست آن بدست می آید؛ بعنوان متغیروابسته مدل رگرسیون در نظر گرفته شده است .

2-12 متغیرهای مستقل
هزینه های نمایندگی بعنوان نشانه ای از وجود رابطه نمایندگی میان کارگزار وکارگمار

در یک بنگاه اقتصادی می تواند حائز اهمیت باشد بدین واسطه در این پژوهش نیز سعی می گردد تا بکارگری عواملی که در مطالعات پیشین ومتون نظری حسابرسی به عنوان شاخص های هزینه های نمایندگی معرفی شده اند؛ به بررسی اثر گذاری هزینه های نمایندگی بر حق الزحمه خدمات حسابرسی پرداخته شود. به علاوه همانطور که در عمده پژوهش های گذشته متغیر های مستقل در قالب یکی از 3 عامل ریسک ؛ حجم و پیچیدگی عملیات واحد مورد رسیدگی بر کار حسابرسی اثر گذار بوده اند؛ در پژوهش حاضر هم انتظار می رود متغیر های که بعنوان شاخص هزینه های نمایندگی بکار بسته می شوند بر حق الزحمه خدمات حسابرسی اثر گذارباشند. شاخص هایی که در این پژوهش بعنوان هزینه های نمایندگی بکار گرفته می شوند عبارتند از : نسبت کل بدهی به مجموع دارایی ها ؛ نسبت اعضای غیر موظف هیئت مدیره به کل ؛ در صد سهم اولین سهامدار عمده ؛ در صد سهم نهاد های دولتی واحد مورد رسیدگی .
علاوه بر این شاخص ها عوامل دیگری نیز به عنوان عواملی که انتظار می رود بر حق الزحمه خدمات حسابرسی اثر گذار باشند بعنوان متغیر های اولیه بکار گرفته می شوند تادر صورت امکان بتوان از مدل بدست آمده برای قیمت گذاری وپیش بینی حق الزحمه خدمات حسابرسی استفاده نمود. این عوامل عبارتند از: متوسط مجموع دارایی ها و درآمدهای عملیاتی ؛ نسبت مجموع حسابهای دریافتنی به مجموع دارایی ها؛ نسبت سود قبل از کسر بهره

ومالیات به مجموع دارایی ها؛ پایان سال مالی.
در ادامه ابتدا نحوه بکارگیری وشیوه محاسبه هر یک ازمتغیرهای اولیه تشریح می شود سپس شاخص های هزینه های نمایندگی بعنوان متغیرهای اصلی پژوهش ارائه می گردد.

13-شیوه نمونه گیری وحجم نمونه
نمونه عبارت است از تعدادی از افراد جامعه که صفات آنها با صفات جامعه مشابهت داشته؛ معرف جامعه بوده واز تجانس وهمگنی با افراد جامعه برخوردار باشند. همچنین نمونه گیری عبارت است ازمجموعه اقداماتی که برای انتخاب تعدادی از افراد جامعه به نحوی که معرف آنها باشند؛ انجام می پذیرد( حافظ نیا، 1382،10)1 .
در بررسی های آماری که به روش نمونه گیری انجام می شوند ؛ نمونه باید به اندازه کافی بزرگ انتخاب شود. چون اگر نمونه بیش از حد کوچک باشدتعمیم آنچه که در نمونه مشاهده شده به جامعه دچار اشکال خواهد بود واگر بیش از حد بزرگ باشد صرفه جوئی لازم در وقت وتلاش پژوهشگروهزینه های پژوهش به عمل نخواهد آمد.
عوامل مؤثر در حجم نمونه عبارتند از : میزان پراکندگی صفت مورد مطالعه در عناصر جامعه آماری (2δ)؛ فاصله اطمینان مورد نظر
بطور مثال جهت تعیین حجم نمونه یک مطالعه مقدماتی در مورد 30 شرکت پذیرفته شده در بورس اوراق بهادارانجام شد وبا کسب اطلاعات مورد نیاز برای برآورد وواریانس نمونه اولیه درسطح اطمینان95 درصد، حجم نمونه باید از طریق رابطه( 1-3) تعیین گردد. (آذرومؤمنی ،1385، 72)1
رابطه (1-3 فرمول محاسبه تعداد نمونه)
که درآن:
d: خطاي مطلق است که برابر 1/0 در نظر گرفته مي‌شود.
p: نسبت برابر 0/5 در نظر گرفته مي‌شود تا اندازه‌ي نمونه‌ي ماکسيمُم به‌دست آيد.
q=1-p: که در اين‌جا برابر 0/5 است.
: صدک توزيع نرمال استاندارد که در اين‌جا برابر 1/96 است، يعني صدک نود و پنجم از توزيع نرمال استاندارد.
بنابراين حجم نمونه براي 95 درصد اطمينان براي سه سال به شرح (جدول 1-3) است.

سال تعداد جامعه آماري تعداد نمونه آماري خطاي نسبي
اول 417 79 1/0
دوم 415 79 1/0
سوم 335 76 1/0

با توجه به اينكه توزيع پارامترهاي اندازه گيري به صورت همگني در جامعه آماري بوده است و ايده خاصي براي ساختار جامعه در نظر گرفته نشده از روش نمونه گيري تصادفي ساده استفاده شده است اين روش علاوه بر اجراي ساده آن از دقت قابل قبولي نيز برخوردار بوده است.

14-روش جمع آوری اطلاعات :
روش های گردآوری اطلاعات در این پژوهش رابطور کلی می توان به دو دسته کت

ابخانه ای واسناد کاوی (صورت های مالی شرکت های انتخاب شده) تقسیم نمود؛ درخصوص جمع آوری اطلاعات مربوط به ادبیات موضوع وپیشینه پژوهش از روش کتابخانه ای ودر خصوص جمع آوری اطلاعات برای آزمون فرضیه های پژوهش از روش اسناد کاوی( صورت های مالی شرکت های انتخاب شده) استفاده شده است.

15- ابزار جمع آوری اطلاعات :
جهت گرد آوری داده های مورد نیاز پژوهش حاضر از روش اسناد کاوی (صورت های مالی شرکت های انتخاب شده) استفاده شده است . با استفاده از داده های بدست آمده؛ فرضیه های پژوهش مورد ارزیابی وآزمون قرار خواهند گرفت.

16-روش های آماری مورد استفاده :
در این پژوهش از روش های آماری موجود درامار توصیفی (جداول توزیع فراوانی ؛ میانگین؛ انحراف معیار وواریانس) وآمار استنباطی( آزمون همبستگی ؛ آزمون t و آزمون Fفیشر؛ آزمون کولموگوروف –اسمیرنوف؛آزمون دوربین واتسون؛ آزمون همسانی واریا نس)؛ ... برای خلاصه وتجزیه وتحلیل داده های پژوهش استفاده می گردد. نرم افزارهای آماری مورد استفاده در این پژوهش شامل EXCEL وSPSSمی باشد.
1-16 آزمون همبستگی :
تحلیل همبستگی ابزاری آماری برای تعیین نوع ودرجه رابطه یک متغیرکمی با متغیر کمی دیگر است.ضریب همبستگی یکی از معیارهای مورد استفاده درتعیین همبستگی دو متغیر می باشد. ضریب همبستگی شدت رابطه وهمچنین نوع رابطه ( مستقیم یا معکوس) رانشان می دهد. این ضریب بین 1 و1- است ودر صورت عدم وجود رابطه بین دو متغیر برابر صفر می باشد.
ضریب همبستگی پیرسون (r) با استفاده ازرابطه (2-3) محاسبه می گردد .
این ضریب همبستگی روشی پارامتری است وبرای داده هایی با توزیع نرما ل یا تعداد داده های زیاد استفاده می شود.
ضریب همبستگی اسپیرمن : در صورتی که تعداد داده ها کم وفرض نرمال بودن آنها معقول نباشد از ضریب همبستگی دیگری استفاده می شودکه مبتنی بر مقادیر اصلی نبوده وبر اساس رتبه داده محاسبه می شود.چون در این تحقیق برخی از متغیر ها کیفی می باشند لذا باید برای آنها مقدار تعریف گرددبطور مثال برای متغیر پایان سال مالی درصورتیکه پایان سال مالی شرکت منطبق بر سال شمسی باشد مقدار صفر در نظر گرفته می شود ودر غیراینصورت مقدار یک به آن داده می شود .لذا برای کمی کردن تغیر های کیفی از ضریب همبستگی اسپرمن استفاده می شود .
از رابطه (3-3) محاسبه می شود.

در این رابطه تعداد داده ها و مجموع مجذورات تفاوت رتبه های دومتغیر می باشد.
مفهوم معنی داری در همبستگی :
مفهوم معنی داری در همبستگی این است که آیا همبستگی به دست آمده بین دو متغیر رامی توان شانسی وتصادفی دانست یا واقعاً نشان می دهد بین دو متغیر همبستگی وجود دارد. معنی داری آزمون همبستگی به شدت تحت تاثیر حجم نمونه است . ومعمولاًدر آزمون های همبستگی سطح معنی داری 05/0 فرض می کنند.

2-16 آزمون t :
از آزمون t به منظوربررسی معنی دار بودن بتا های محاسبه شده وضرایب همبستگی ورگرسیون استفاده شده است .بر اساس آزمون t چنانچه سطح معنی داری بدست آمده کمتر از 05/0 باشد؛ در این صورت مقادیر محاسبه شده از لحاظ آماری در سطح اطمینان 95 درصد معنی دار هستند.

3-16 آزمونF فیشر :
معمولاً از آزمون t زمانی استفاده می شود که تنها دو متغیر مورد بررسی قرار می گیرد؛ بر این اساس زمانی که اثر گذاری چند متغیرمورد بررسی قرار می گیرد ؛ دیگر نمی توان از آزمون t استفاده نمودو برای آزمون معنی دار بودن کل مدل که دارای چند متغیر است؛ بایستی از آزمون F فیشر استفاده نمود. بر پایه آزمون F فیشر؛ چنانچه سطح معنی داری محاسبه شده کمتر از 05/0 باشد، در این صورت نتایج بدست آمده از لحاظ آماری در سطح اطمینان 95% معنی دار خواهد بود.

4-16 آزمون همسانی واریانس:
از این آزمون جهت بررسی فرض همسانی واریانس جملات خطا ومتغیر وابسته در مدل های رگرسیون استفاده می شود.

فرضیه آماری تعریف شده در این آزمون به شرح زیر است :
همسانی واریانس :
نا همسانی واریانس :

چنانچه سطح معنی داری بدست آمده در این آزمون کمتر از 05/0 نباشد در این صورت رد نخواهد شد ودر نتیجه در سطح اطمینان 95/0 درصد فرض همسانی واریانس در مورد مدل های رگرسیون صادق خواهد بود .

5-16 آزمون کولموگروف – اسمیرنوف)
آزمون کولموگروف – اسمیرنوف نوع توزیع متغیر ها را مشخص می کندوبرای بررسی نرمال بودن توزیع متغیر ها می توان از ان استفاده نمود، فرضیه آماری مربوط به آزمون کولموگروف – اسمیرنوف به شرح زیر است .
توزیع داده ها نرمال است :
توزیع داده ها نرمال نیست :

6-16- آزمون دوربین واتسون  :
این آزمون برای بررسی برقراری فرض عدم خود همبستگی جملات خطا قابل بکارگیری است.
یکی از مفروضاتی که در رگرسیون مد نظر قرار می گیرد، استقلال خطاها(تفاوت بین مقادیر واقعی ومقادیر پیش بینی شده توسط معادله رگرسیون ) از یکدیگر است. در صورتی که فرضیه استقلال خطاها رد شودوخطاها با یکدیگر همبستگی داشته باشد امکان اسنفاده از رگرسیون وجود ندارد. به منظور بررسی استقلال خطاها از یکدیگر از آزمون دوربین – واتسون استفاده می شودکه آماره آن به کمک رابطه ( 4-3 ) محاسبه می شود دراین رابطه میزان اختلال یا خطادردوره زمانی و میزان اختلال یا خطا در دوره زمانی قبل است .
رابطه (4-3)
اگر همبستگی بین خطاها را با نشان دهیم در این صورت آماره دوربین واتسون به کمک رابطه
(5-3) محاسبه می شود. (P -1)2
مقدار آماره این آزمون در دامنه 0 تا 4+ قرار دارد: چنانچه این آماره در فاصله 5/1 یا 5/2 قرار گیرد
آزمون(عدم همبستگی بین خطاها )پذیرفته می شودودر غیر این صورت رد می شود( همبستگی بین خطاها وجود دارد) . (مؤمنی ،129، 86)1.