بخشی از مقاله
بهينه سازي مديريت آزمايشگاه و بررسي عدم تحقق TQM.doc
مقدمه:
بدون شك يكي از مهمترين دغدغه هاي مديران آزمايشگاه ها، اجراء استاندارد كليه فرايندهاي آزمايش ميباشد و بسياري در جهت تحقق اهداف مزبور منابع زيادي در اختيار قرار مي دهند. ولي متأسفانه در بررسي نهايي نتايج استاندارد سازي مطلوب نبوده و بسياري از آزمايشگاه ها در اجراء مديريت جامع كيفيت موفق نگرديده اند.
در اين مقاله به بهينه سازي در مديريت آزمايشگاه و بررسي علل عدم تحقق TQM اشاره ميشود.
روش اجراء:
آزمايشگاه به عنوان يك مركز خدمات تخصصي نيازمند مديريت صحيح در كليه فرآيندهاي جاري ميباشد و زمانيكه فرد به اهميت نتايج آزمايش در روند تشخيص و درمان بيمار آگاه مي باشد، به ارزشمندي مديريت بهينه در آزمايشگاه واقف مي گردد.
در بررسي جامع به مدت 3 سال (1381 الي 1383) در آزمايشگاه بيمارستان آيت الله كاشاني تهران مديريت جامع كيفيت اجراء و نتايج قابل قبولي كسب گرديد.
با اجراء برنامه TQM در سال 1381 نتايج موردنظر محقق نگرديد. در بررسي به عمل آمده علت آن عدم بسترسازي مناسب جهت تحقق اهداف برنامه مشخص گرديد.
برنامه‌ريزي مديريت جهت استانداردسازي در آزمايشگاه زماني محقق مي گردد كه بسترسازي مناسب جهت اجراء برنامه هاي TQM وجود داشته باشد و در حقيقت عدم موفقيت برنامه هاي فوق، عدم توجه به موارد مذكور ميباشد. در بسترسازي مناسب مديريت كيفيت نكاتي حائز اهميت ميباشد كه مديران كمتر به آن توجه نموده و اين نكات ارزشمند از نگاه مديران دور مانده است.
در برنامه‌ريزي انجام شده كليه مواردي كه باعث اختلال و جلوگيري اجراء برنامه TQM مي گردد، مورد مطالعه قرار گرفته، راهكارهاي اجرايي آن جهت برطرف نمودن مشكلات موجود تدوين شده، كليه موارد اجراء گرديده است و يك سيستم نظارتي كنترل كامل بر اجراء آن را بر عهده دارد. با رفع موانع موجود بستر مناسبي جهت برنامه TQM ايجاد شده است.
نكات ارزشمند در بسترسازي مديريت جامع كيفيت به شرح ذيل بيان مي گردد.
1- آموزش (Education) :
آموزش به عنوان يكي از اركان اصلي سيستم تأثير مستقيم در كيفيت خدمات ارائه شده دارد. مراكز درماني كه آموزش را به عنوان يكي از برنامه هاي عملياتي خود در نظر گرفته و اجراء مي نمايند فعاليت با دقت و صحت بالاتري ارائه مي دهند.
در عبارت ديگر:
«آموزش كار»
آموزش به عنوان يكي از اركان فعاليت آزمايشگاه محسوب شده و يك فعاليت جانبي و سليقه اي نمي باشد. آموزش در آزمايشگاه را ميتوان به آموزش مداوم، مقطعي و ساير گروه هاي پزشكي تقسيم بندي نمود.
الف- آموزش مداوم: در اين نوع آموزش برنامه روزانه، هفتگي، ماهانه، ساليانه و به طور اتفاقي Random در صورت نياز وجود دارد. با اين برنامه پرسنل با آموزش عجين شده و آموزش را جزئي از برنامه كاري خود محسوب مي نمايند. زمينه هاي مختلف و جنبه هاي گوناگون را ميتوان در برنامه آموزش مداوم گنجانيد كه مهمترين آنها به شرح ذيل ميباشد.
مرور اصول اوليه آزمايشگاه (Review)
مرور مطالب عملي در آزمايشگاه (Practical)
كارگاه‌هاي استانداردسازي (Standard workshop)
معرفي آزمايشات جديد (new test)
بحث (Standard Operation Procedure) SOP
ب- آموزش مقطعي: در آموزش مزبور برنامه ها با سطوح بالاتر و به طور مقطعي جهت پرسنل برگزار مي گردد كه مهمترين موارد آن به شرح ذيل ميباشد.
بهره وري از دانش و تجربه اساتيد جهت آمادگي مباحث تئوري و عملي پرسنل
حضور در كنگره ها و بازآموزي هاي سراسري و تخصصي و كارگاه هاي عملي
ج- آموزش ساير گروه هاي پزشكي:
با توجه به اينكه گروه هاي پزشكي اعضاء كاملاً مرتبط بر هم بوده و فعاليت گروهي تيم هاي مزبور باعث روند تشخيصي و درماني بيماران مي گردد لذا آموزش پرسنل آزمايشگاه همراه با آموزش ساير پرسنل مرتبط به آزمايشگاه ضروري ميباشد تا اثربخشي لازم در استانداردسازي وجود داشته باشد. مهمترين گروه هاي پزشكي به شرح ذيل مي باشند.
گروه پزشكان: دوره هاي بازآموزي، سيستم نوشتاري
ارزشمندي آموزش مزبور در نحوه درخواست مناسب آزمايش و تفسير نتايج آن ميباشد.
گروه پرستاري: دوره هاي بازآموزي، سيستم نوشتاري.
پرستاران به عنوان مهمترين رابط بيماران بستري با آزمايشگاه نقش بسيار مهمي در آماده سازي بيمار قبل از آزمايش، نمونه گيري و ارسال صحيح نمونه به آزمايشگاه دارند.
مسئول حمل و نقل فرآورده هاي خوني:
آموزش گروه مزبور باعث افزايش ايمني در تحويل و انتقال فرآورده هاي خوني از سازمان انتقال خون به واحد بانك خون و بالعكس را دارد.
مسئول حمل و نقل نمونه هاي آزمايشگاهي
با توجه به شرايط خاص، آزمايشگاه نياز به انتقال نمونه ها به ساير مراكز درماني را دارد كه نحوه صحيح انتقال نمونه ها حائز اهميت ميباشد.
گروه خدمات:
آموزش پرسنل خدمات به عنوان يكي از مهمترين افراد در پروسه انجام آزمايش كه وظيفه شستشو كليه لوازم آزمايشگاه را دارند، در صحت و دقت نتايج آزمايشگاه بسيار ارزشمند بوده و با توجه به سطح تحصيلاتي گروه مزبور، آموزش بايد با حساسيت و دقت بيشتري انجام گردد.
جهت اجراء برنامه آموزش استاندارد و كسب نتايج مطلوب موارد ذيل پيشنهاد مي گردد.
الف- ايجاد دستورالعمل آموزش آزمايشگاه
ب- نظرسنجي اوليه از كليه پرسنل و مشاركت پرسنل در اجرا دوره هاي آموزشي.
ج- اجرا برنامه هاي آموزش با تأكيد بر نظم زمان برگزاري، كيفيت اجراء دوره، حضور پرسنل.
د- برگزاري آزمون هاي استاندارد.
هـ - تشويق پرسنل داراي بيشترين امتياز و بيشترين حضور در دوره ها به روش هاي متعدد.
2-پرسنل (Personality) :
مهمترين ركن برنامه هاي مديريت جامع كيفيت و استاندارد سازي آزمايشگاه پرسنل مي‌باشند.
متأسفانه بسياري از مراكز درماني از مشكل پرسنلي رنج برده و مسائل متعددي در زمينه پرسنل استانداردسازي نگرديده است.
پروسه ورود پرسنل به آزمايشگاه تا زمان خروج پرسنل از سيستم مزبور داراي نكات بسيار زيادي ميباشد كه توجه به آنها روند TQM را كاملاً تسهيل مي نمايد.
مهمترين موارد قابل توجه در زمينه پرسنل به شرح ذيل ميباشد.
الف- انتخاب پرسنل جديد: مهمترين گزينه مزبور ورود پرسنل جديد بوده كه از لحاظ اخلاقي، رفتاري، مسئوليت پذيري، علمي بايد مورد تأييد قرار گردد.
ب- شرح وظايف پرسنل: كليه وظايف پرسنل مزبور بايد توجيه گردد كه در آينده در زمينه عملكرد پرسنل مزبور نتيجه گيري نمود.
ج- مسائل رفتاري پرسنل:
مديران آزمايشگاه بايد مسائل رفتاري پرسنل مانند مسئوليت پذيري، همكاري، رفتار مناسب با مسئولين، پرسنل و بيماران و رازداري را مورد ارزيابي قرار دهند.
د- برنامه ارزشيابي پرسنل:
ارزشيابي پرسنل بايد براساس برنامه مدون انجام گردد و كليه موارد ارزشيابي بايد براي پرسنل توجيه گردد. كه پرسنل بتوانند در دوره هاي آتي ارزشيابي، تلاش بيشتري نمايند. تشويق و تنبيه پرسنل بايد با دقت فراوان انجام گردد تا به جاي اثرات سازنده، فاقد اثر منفي باشد.
هـ - برنامه روتيشن:
اجراء برنامه مزبور باعث افزايش بهره وري پرسنل آزمايشگاه از لحاظ تجربه مندي در بخش هاي مختلف آزمايشگاه مي گردد.
و- آراستگي پرسنل:
حفظ بهداشت، پاكيزگي و آراستگي پرسنل از وظايف اوليه آنها بوده و در جلب اعتماد بيماران و حفظ روحيه پرسنل تأثير بسزايي دارد.
ز- كنترل سلامت پرسنل:
معاينات پزشكي، آزمايشات ارزشمند دوره اي و واكسيناسيون به عنوان بخشي از برنامه‌هاي پرسنل بايد مورد توجه قرار گيرد.
ح- امنيت شغلي:
يكي از مهمترين دغدغه هاي پرسنل بوده و تأثير مستقيم در كيفيت خدمات ارائه شده توسط پرسنل دارد.
ط- حجم كاري پرسنل:
مقدار حجم كاري پرسنل با كيفيت خدمات ارائه شده ارتباط مستقيم دارد. افزايش حجم كار و عدم تناسب با توانايي افراد بزرگترين خطاء در ارائه خدمات مطلوب به بيماران ميباشد.
3- تجهيزات (instrument) :
گروه ارزشمند در جهت اجراء، تسريع و افزايش كيفيت آزمايشگاه ميباشد و برنامه‌ريزي اصولي در زمينه تجهيزات، روند فعاليت صحيح سيستم را تضمين مي نمايند.
هدف استانداردسازي روند كاربري، سرويس و نگهداري تجهيزات با حداكثر بهره وري و حداقل اتلاف انرژي (هزينه، زمان و نيروي انساني جهت تعمير و سرويس و جبران عدم استفاده از دستگاه در زمان سرويس) ميباشد.
