بخشی از مقاله
چکیده
امروزه استفاده از مدیریت کیفیت به عنوان سازوکاری برای دستیابی به اهدافی مانند مشتری محوری و سودآوری و کاهش هزینهها به شدت مرسوم شده است و اغلب شرکتها برای بهبود وضعیت خود در بازار رقابتی تلاش میکنند که این اصول را در درون سازمان خود پیاده کنند.هدف از تحقیق حاضر،تبین مدل تعالی سازمانی با رویکرد TQM در تصمیم گیری چند معیاره است.در این مقاله از روش مطالعه کتابخانه ای برای تعیین چارچوب نظری، موضوع مقاله استفاده شده است. نتایج این تحقیق نشان دهنده آن است که EFQM و TQM لازمه با هم بودن برای رسیدن به اهداف سازمان است. تصمیم گیری چند معیاره با پیدا کردن بهترین روش از میان روشهای موجود در سازمان ها ،تعالی سازمان و مدیریت کیفیت جامع را برای رسیدن به معیار های از پیش تعین شده یاری می کند.
واژه های کلیدی: مدل تعالی سازمانی، مدیریت کیفیت جامع، تصمیم گیری چند معیاره.
-1مقدمه
یکی از ضرورت ها و الزامات منطقی ،مهم و اجتناب ناپذیر برای هر کشوری که بخواهد در عرصه گیتی حضور فعال و پویا داشته باشد، عبارت از حرکت در مسیر پیشرفت، ترقی و رسیدن به تعالی سازمان است که دیدگاه علمی توسعه نامیده می شود .مدل تعالی سازمانی1 اروپا در سال 1988 در بروکسل توسط 14 شرکت برتر اروپایی، بوش، رنو ، فیات، بول، بی تی، الکرولوکس، کی ال ام، نستل، الیوتی، فلیپس، مولسری، ولکس واگن، رازالت و سیبا به جهان معرفی و در سال 1989 در مونتروکس ساختار دهی آن انجام شد.[23] از جمله مفاهیم جدید مدیریتی که امروزه در بسیاری از کشور های جهان جایگاه قابل توجهی پیدا کرده است،سازماندهی مدل های تعالی کسب و کار است که بر اساس آن سازمان ها و بنگاه های مختلف مورد ارزیابی و مقایسه قرار گرفته و با ایجاد فضای رقابتی حرکت به سمت بهبود و ارتقاء را در آنها تقویت می نماید.مدل تعالی سازمانی بنیاد اروپایی مدیریت کیفیت - EFQM - علاوه بر سازمان تولید،در ارتقاءعملکرد سازمان های خدماتی و آموزشی نیز موفق بود است.[8]تعالی سازمانی را می توان رشد و ارتقاء سطح یک سازمان در تمامی ابعاد آن دانست که شامل نیرویی انسانی نیز می شود .
مدل تعالی سازمانی بنیاد کیفیت اروپا،این مدل توسط اصلاحات آموزشی که در مدل های قدیمی تر تعالی سازمان مانند TQM صورت گرفت، ایجاد گردیده است.[22]مدیریت کیفیت جامع2 طی دو دهه گذشته توجهات زیادی را در صنعت و علوم آکادمیک به خود جلب کرده است.مدیریت کیفت جامع یکی از مشهور ترین و پر دوام ترین مفاهیم و فلسه های توسعه یافته و مدرن مدیریت در پایان قرن گذشته بوده که اثرات شگرف و عمیقی در تاریخ کسب و کار های جدید داشته است. مروری بر مطالعات مختلف پیرامون اجرای مدیریت کیفیت جامع در سازمان ها نشان می دهد که اغلب سازمان هایی که اصول مدیریت کیفیت جامع در فعالیت های خود به کار برده اند از مزایای اجرای آن در زمینه های مختلف بهرمند شده اند.[20] توسعه مفاهیم مدیریت کیفیت جامع بازتابی از کاربرد های متنوع و متفاوت آن است که از بخش های تولیدی کارخانه ها شروع و به بخش های وسیعی از سایر فعالیت های سازمانی گسترش پیدا نموده اند.[21] مدیریت کیفیت فراگیر یک رویکرد جامع در بهبود رقابت،اثربخشی و انعطاف پذیری از طریق برنامه ریزی،سازماندهی و درک فعالیت های که شامل تمام افراد در هر سطح می باشد - اکلند3 ،. - 1999 امروزه اوضاع حاکم بر بازار های جهانی ،محدودیت منابع،رقابت های بسیار فشرده و...سازمان ها را به سوی اتخاذ راهبردی مناسب سوق داده است.
یکی از این راهبرد ها ،مدیریت کیفیت جامع است که اجرای راهبرد های حیاتی هر سازمان را تضمین می کند و در واقع،برنامه تغییر از لایه های بالای سازمان شروع و به لایه های پایین سازمان منتقل می شود و چنانچه به طور مناسب در سازمان به کار گرفته شود،موجب ارتقای انعطاف پذیری سازمان،افزایش مشارکت کارکنان،کاهش هزینه ها،افزایش رضایت مشتریان و کارکنان و در نهایت تعالی کسب و کار می شود.سمیعی و همکاران - - 1389،تبین اثرات مدیریت کیفیت جامع بر عملکرد های سازمان در محیط های تحقیق و توسعه را مورد بررسی قرار دادند،که بر اساس نتایج می توان پیشنهاد نمود که TQMمشتمل بر مجموعه ای از اصول پاییه ای می باشد و این قابلیت را دارد که علاوه بر نواحی تولیدی با سایر محیط های سازمان نیز انطباق و سازگاری بدست آورد.ناظمی و همکاران - - 1389،در تحقیق خود به اولویت بندی عوامل کلیدی موفقیت در TQMبرای کاهش شکاف عملکردی با استفاده از AHP فازی پرداختند.با توجه به یافته ها و اولویت بندی،برای بهبود وضعیت کار تیمی پیشنهاد می شود.موحدی،یحیی پور - - 1389،به بررسی موانع و ارائه راهکارهای مناسب جهت برقراری نظام مدیریت کیفیت جامع پرداختند.که نتیجه تحقیق،اهمیت دادن و توجه به مشتریان،دقت در عمل،ارزیابی این معیارها و توسعه مدیریت است.
حسامی،فرید - - 1392،در تحقیقی به بررسی ابعاد مختلف مدیریت جامع بر قابلیت سفارشی سازی انبوه پرداختند.یافته های این تحقیق در قالب مدل مفهومی ارائه شده،رابطه میان ابعاد مدیریت کیفیت جامع و سفارشی سازی انبوه را تایید می نماید.مورکانی،میرزا پور - - 1390،در تحقیقی به بررسی میزان کاربست مولفه های مدل تعالی سازمانیEFQM در دانشگاه ها پرداختند که نتایج حاکی از آن است که بین میزان کاربست معیارهای مدلEFQM در دانشگاه مذکور،آگاهانه یا ناآگاهانه به همه ی استانداردهای پیشنهادی بنیاد اروپایی مدیریت کیفیت به یک اندازه توجه نمی شود.ادب،گل آور - - 1392،ارزیابی تعالی سازمانی شرکت ملی گاز ایران بر اساس مدل EFQM ویراش2010 را مورد بررسی قرار دادند.نتیجه این پژوهش نشان می دهد که تعالی سازمانی شرکت در تمامی معیار های، رهبری،راهبرد،کارکنان،شرکتها و منابع،فرآیندها در سطحی پائین تر از متوسط قرار دارد.گل پیرا - - 1392،در تحقیق خود به استراتژی های استفاده از استاندارد های مدیریت پروژه:رویکرد مدل تعالی سازمانی اروپا پرداخت که نتیجه این تحقیق در نهایت امکان ارئه ی روشی مناسب،حاصل از ترکیب استانداردهای مدیریت پروژه به گونه ای حاصل شود که برای پیاده سازی در سازمان ها قابل استفاده بوده و آنها را در هر موفقیتی از تعالی یا استفاده از استانداردها که قرار داشته باشند،در جهت تعالی راهنما باشند.
میرغفوری،رودپشتی - - 1387،سنجش درجه نابی با رویکرد مدل تعالی سازمانی و تکنیک های تصمیم گیری چند شاخصه را مورد بررسی قرار دادند که نتایج تحقیق نشان از این است که در بین صنایع کاشی و سرامیک استان یزد هنوز کارخانه ای به طبقه تولید کننده ناب نرسیده است. مجیبی و همکاران - - 1389، در تحقیق خود به ارزیابی آمادگی اجرای سیستم مدیریت کیفیت جامع در تعاونی های فعال تولیدی پرداختند. بر اساس نتایج تحقیق معیار اندازه گیری و تجزیه و تحلیل کیفیت در سطح مطلوبی برای اجرای سیستم مدیریت کیفیت جامع قرار ندارد.امیری و همکاران - - 1391،روشی جدید برای حل مسائل تصمیم گیری چند معیاره را مورد برسی قرار دادند،نتایج نشان می دهد این روش داری منطق ریاضی و هندسی ساده اما محکمی بوده و مزایای آن،برخلاف بسیاری از روش ها این حوزه،افزایش تعداد گزینه ها و یا معیار ها منجر به افزایش تصاعدی محاسبات نمی گردد.گل پیرا،مرادی - - 1389، در تحقیق خود به ارائه روش نوین محاسبه ی میزان پیشرفت پروژه ها بر اساس تصمیم گیری چند معیاره پرداختند،نتایج حاصله نهتنها با استفاده از نمودار اِس،به صورت گرافیکی،بلکه با استفاده از روش تحلیل واریانس،به صورت آماری نیز به اثبات رسیده است.
-2 مبانی نظری:
1-2 مدل تعالی سازمانی
با لندگی یا تعالی ترجمه لغت Excellence است که از ریشه لاتین Exceller به معنی بر بالای چیزی صعود کردن مشتق شده است. در ادبیات مدیریت اصطلاح تعالی معانی متفاوتی به خود گرفته است که این مفاهیم جنبه های متفاوت تعالی را نشان می دهد.از جمله تعاریف تعالی سازمانی می توان به موارد ذیل اشاره کرد: تعالی سازمانی را می توان رشد وارتقای سطح یک سازمان در تمامی ابعاد مختلف آن دانست،به گونه ای که با کسب رضایتمندی مطلوب کلیه ذی نفعان و ایجاد تعادل بین آنها،احتمال موفقیت سازمان در بلند مدت افزایش یابد.[14] تعالی سازمانی عبارت است از معرفی تعهدی و منطقی،ایجاد،تقویت و اشاعه تغییر به منظور بهبود اثر بخشی سازمان.[24] تعالی سازمانی روش کل گرا برای بهبود بخشیدن به عملکرد سازمان است.[25] پنج معیار توانمندسازی رهبری4،خط مشی5 و استراتژی 6،منابع انسانی7،مشارکت ها ومنابع،فرآیندها و چهار معیار نتایج جامع و نتایج مشتری،نتایج کارکنان،نتایج جامع و نتایج کسب وکار،بدنه اصلی مدل را ایجاد نموده و هر سازمانی می تواند این معیارها را برای تعالی هر چه بیشتر سازمان استفاده نماید.[26] طرح نمایشی مدل تعالی در شکل یک آورده شده است.
2-2مزایای مدل تعالی سازمانی
1. این مدل از فرآیندهای سازمانی سیتماتیک و فراگیر برخوردار است.
2. نسبت به تغییر و تحول و نیازهای ذی نفعان واکنش سریع دارد.
3. به نتایج کسب شده توسط سازمان توجه ویژه ای دارد.
4. ارزیابی مبتنی بر واقعیات است.
5. مشارکت گسترده کارکنان در انجام امور را مد نظر قرار میدهد.
6. نقاط قوت زمینه های بهبود پذیر در این مدل قابل شناسائی است.
7. زبان مشترک مدیریت و کارکنان را فراهم میکند.
8. تبادل تجربیات درون وبیرون سازمان با بکارگیری ابزار الگو برداری صحیح صورت می گیرد.
