بخشی از مقاله
چکیده :
معنویت، به معنای ارتباط خالصانه با خالق متعال در قالب دعا، نیایش، اطاعت پذیری و پیروی از فرمان الهی، از نیازهای اساسی بشریت به شمار میرود و التزام به این مسائل سبب صعود و ترقی معنوی انسان میگردد .دور ماندن از باورهای اصیل مذهبی راه را برای ابتلاء فرد به کشمکشهای درونی و روانی، احساس پوچی و بی هدفی و یاس و ناامیدی در برابر محرومیتها، ناملایمات و فشارهای روانی، هموار میکند و سلامت روان فرد را تحت تاثیرمنفی قرار می دهد . از آنجا که بسیاری از مطالعات اظهار کرده اند که شاخصهایی از مذهبی بودن به طور معکوس با جنبه هایی از مشکلات روانشناختی ارتباط دارند و با توجه به آنکه دستیابی به بهداشت روان،از راه حصول عوامل آن موثر است ، دراین تحقیق از میان عوامل مختلف سلامت و بهداشت روان به تبیین برخی از عوامل معنوی در افزایش بهداشت روان واز همه مهمتر »ارتباط با خدا « پرداخته می شود. همچنین از آنجا که عبادت و معنویت، افزون بر آثار معنوی و روحانی، آثار اجتماعی، روان شناختی، مادی و تربیتی زیادی نیز در پی دارد ، در این نوشتار به برخی از آنها از زبان قران کریم اشاره خواهد شد.
واژگان کلیدی :
سلامت روان ، شعایر مذهبی ، آثارشناختی ، آثار عاطفی ، آثار رفتاری و آثار اجتماعی
1
ستاد احیا امر به معروف و نهی از منکر
استان هرمزگان
نخستین همایش اسلام و سلامت روان- بندرعباس، اسفندماه 1391
---------------------------------------------------------------
-1 مقدمه :
با پیشرفت فنّاوری و صنعتی شدن جامعه انسانی و تغییرات تمدن، بر میزان اضطراب و دیگر اختلالات روانی و جسمی افزوده شده است. همگام با پیشرفتهای جهان معاصر در تشخیص و درمان اختلالات جسمی و روانی، ابزارها و فنون مختلفی گسترش یافتهاند که در کاهش مشکلات مختلف مؤثر بودهاند. درکنار همه این ابزارها و فنون تشخیصی و درمانی، از دیرباز، اعمال مذهبی و دینی، ازجمله دعا، نیایش و نماز، جایگاه خود را در آرامش و اطمینان قلبی و بهداشت روانی، حفظ نموده است. بررسی تاریخی معنویت نشان می دهد که پرستش همواره همراه انسانها بوده و به صورت جها نشمولی در فطرت انسانها وجود داشته است. بررسیها نشان می دهد که عمر دینداران طولانی تر وسیستم دفاعی بدن آنها قویتر است به گونه ای که کمتر از غیر مذهبی ها در بیمارستان بستری می شوند(مجموعه مقالات ، (82 .بر اساس مطالعات انجام شده دیگر ، بین مذهبی بودن و معنا دار بودن زندگی و سلامت روانی ارتباط نزدیکی وجود دارد. در یک بررسی که 836 بزرگسال با میانگین 73 /4 سال شرکت داشتند، معلوم شد که بین سه شاخص مذهبی بودن ) فعالیت های مذهبی غیر سازمان یافته و فعالیت های مذهبی سازمان یافته ) و روحیه داشتن و دلگرمی به زندگی ، همبستگی مثبتی وجود دارد . به علاوه اسپیکا و همکارانش ، 36 مطالعه تجربی در مورد مرگ و درگیری مذهبی را مرور کردند و نتیجه گرفتند که ایمان قوی تر ، یا معتقد بودن به زندگی بعد از مرگ با ترس کمتر از مرگ همبستگی دارد. همچنین افرادی که نمره بالاتری در شاخص مذهب درونی داشتند ، ترس کمتری را از مرگ گزارش کردند( تبیان ، . (82 خوشبختانه تعالیم اسلامی، اهمیت زیادی برای بهداشت و سلامتی جسم و جان آدمی قایل شده است . خداوند متعال در قرآن مجید، با تأکید بسیار، تنها راه رستگاری وسعادت انسان را در "تزکیه" و پالایش روح و روان آدمی قَدْمیداندأَفْل»مَحَنتَزَکﱠی ؛رستگار آن است که خود را پاک گردانیدقَدْ أَفْلَحَ»… مَن زَکﱠاهَا وَقَدْ خَابَ مَن دَسﱠاهَاکه هر کس آن را پاک گردانید قطعا رستگار شد ،و هر که آلودهاش ساخت قطعا درباخت … ودر احادیث و روایات اسلامی نیز مطالب فراوانی در این خصوص یافت می شود از جمله این روایت که امام علی(ع) می فرماید: سلامتی یکی از نعمتهای بزرگ الهی است و مانند هر نعمت دیگر، تا از دست نرود، قدرش شناخته نشود . در این مقاله ضمن مرادف دانستن واژه های روح وروان، بنا داریم با تعریف سلامت روان و بیان معیارهای سلامت وبیماری روانی از دیدگاه اسلام ،»نقش راز و نیاز باخدا را در سلامت روح وروان« مورد دقت و بررسی قرار دهیم.
- 2 پیکربندی مقاله
-1-2 طول مقاله تعریف سلامت روان
تا کنون تعاریف متعددی از سلامت روان ارائه شده است که همگی بر اهمیت تمامیت و یکپارچگی شخصیت تأکید ورزیده اند (تبیان، .(1385لوینسون و همکارانش در سال 1962 سلامت روان را این طور تعریف کرده اند که سلامت روان عبارت است از این که فرد چه احساسی نسبت به خود و دنیای اطراف، محل زندگی و اطرافیان دارد و مخصوصا با توجه به مسئولیتی که در مقابل دیگران دارد چگونگی سازش وی با در آمد خود و شناخت موقعیت مکانی و زمانی خویش حائز اهمیت است (میلانی فر، .(1382از نظر کاپلان و سادوک در سال 1991، سلامت روان همان حالت بهزیستی و این احساس در فرداست که می تواند با جامعه کنار بیاید و موقعیت های شخصی و ویژگی های اجتماعی برای او رضایت بخش است. (پورافکاری، 1373 ).بر اساس نظر اشتاین ولیت در سال 1990، سلامت روان را می توان به عنوان حالت هیجانی مثبت تعریف کرد که
2
ستاد احیا امر به معروف و نهی از منکر
استان هرمزگان
نخستین همایش اسلام و سلامت روان- بندرعباس، اسفندماه 1391
---------------------------------------------------------------
با فقدان بیماری روی می دهد و شامل توانایی کارکرد جسمی، ذهنی و اجتماعی میشود (غضنفری، .(1382در سالهای اخیر، انجمن کانادایی بهداشت روان،» سلامت روان « را در سه بخش تعریف کرده است. بخش اول : بازخوردهای مربوط به خود که شامل تسلط برهیجانهای خود، آگاهی از ضعفهای خود، رضایت از خوشیهای خود است . بخش دوم ،بازخوردهای مربوط به دیگران است و شامل علاقه به دوستی های طولانی و صمیمی، احساس تعلق به یک گروه و احساس مسئولیت در مقابل محیط انسانی و مادی است و بالاخره بخش سوم که بازخوردهای مربوط به زندگی است و شامل پذیرش مسئولیت ها، ذوق توسعه امکانات و علایق خود، توانایی اخذ تصمیم های شخصی و ذوق خوب کار کردن است (گنجی، .(1376به طور خلاصه و بنابر تحقیقات انجمن ملی بهداشت روانی، افرادی که از سلامت ذهن و روان برخوردارند خصوصیات زیر را دارا هستند:از نظر روانی و ذهنی احساس راحتی می کنند و خود را آنگونه که هستند می پذیرند.، زمان کوتاهی را در نگرانی، استرس و ترس و اضطراب یا حسادت سپری می کنند و اغلب آرامند. نسبت به عقاید جدید، گشاده رو و دارای طیب خاطرند، از استعدادهای خود بیشترین بهره را میبرند، نسبت به عیوب جسمانی و ناتوانیهای خود شکیبا بوده
